هم افزایی مثبت در زندگی مشترک در گرو گذشتن از برخی خواسته‌های دل است.
انسان یک موجود اجتماعی است و از احساس تنهایی هراس دارد و با آن میانه‌ی خوبی ندارد؛ اما همین انسان در سال‌های اخیر پای در مسیری نهاده که هر چه بیشتر، بر این احساس تنهایی می افزاید.
انسان برای رهایی از احساس تنهایی، نیازمند تعامل در ارتباطات میان فردی است و آن چه در عصر کنونی مانع از این تعاملات می‌شود این است که بر اساس منطق لذت، هر کس دارد کار خودش را می‌کند و همه به دنبال پاسخ دادن به یک سوال هستند که پس چه کنیم که طرف مقابل ما تغییر کند و بر میل ما رفتار نماید تا ما بتوانیم با او تعامل داشته باشیم؟
در این فضا وقتی پرونده شکایات زوجین را بررسی می‌کنیم عمده شکایت از این است که طرف مقابلمان با ما راه نمی‌آید و ما هر چه تلاش می‌کنیم او رفتار خود را کنار بگذارد و خود را تغییر دهد این تلاش‌ها به نتیجه نمی‌رسد. برای پاسخ به این سوال و یافتن راه حل مناسب، پیش از بیان راه حل اسلامی راه‌حلی که پژوهشگران علوم رفتاری پیشنهاد می‌کنند را بیان می‌کنیم.
روان‌شناسانی که در مکتب شناختی رفتاری قلم زده‌اند در این باره بیان می‌کنند که در زمینه‌ی تغییر رفتار دیگران، آن چیزی که در اختیار شماست فقط خودتان هستید یعنی نه ذهن و نه احساس و نه رفتار طرف مقابلتان، هیچ‌کدام در اختیار شما نیست و تنها راهی که برای تغییر دیگران برای شما وجود دارد، استفاده از ظرفیت‌های موجودِ خودتان است و آن، چیزی نیست جز تغییر خودتان، بنابراین با تغییر خودتان است که امید به تغییر دیگران وجود دارد.
در روابط زناشویی یک چرخه مهم مطرح است که فهم آن در رسیدن به پاسخ پیرامون سوال مربوط به زوجین، کمک فروانی می‌کند و آن این است که ما وقتی رفتار نامناسبی از همسر خود مشاهده می‌نماییم، نسبت به او ذهنیتی منفی پیدا می‌کنیم و این شناخت باعث تولید احساسی منفی مانند خشم و تنفر و ... در درون ما می‌شود و خود این احساس نیز منشاء رفتارهای تند و نامناسب ما، نسبت به همسرمان می‌گردد، این رفتار نامناسب را همسرمان نیز مشاهده می‌نماید و دقیقا مثل همان چرخه‌ای که برای ما اتفاق افتاد برای او نیز اتفاق خواهد افتاد و این هم افزایی منفی ادامه پیدا خواهد کرد و مشکلات پیچیده‌تر خواهد شد.
اما حل این ماجرا در این نظریه، این است که چون برای تغییر همسرتان آنچه که در اختیار خود دارید فقط رفتار خودتان است پس، لطفا در مقابل بدی او، که شناخت و احساس منفی برای شما درست کرده‌است، خودتان را تغییر دهید و مقابله به مثل نکنید و رفتار مثبت از خود بروز دهید، بعد از مدتی خواهید دید که ذهنیت و احساس همسرتان را نیز تغییر خواهید داد و ادامه این فرایند، به اصلاح رفتار او نیز ختم خواهد شد؛ زیرا مهم ترین اصل در زندگی زناشویی ایثار و گذشت از خواسته های خود برای رسیدن به موفقیت جمعی است.
حال به سراغ نظر اسلام برویم که دستور اسلام قطعا مترقی تر و موشکافانه تر است. اسلام نیز به ما می‌گوید که اگر خواستید طرف مقابلتان را تغییر دهید و دعوت به اصلاح رفتار نمایید با عمل خودتان آن را انجام دهید.امام جعفر صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: «كُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ بِغَيْرِ أَلْسِنَتِكُمْ لِيَرَوْا مِنْكُمُ الِاجْتِهَادَ وَ الصِّدْقَ وَ الْوَرَع. مردم را با چیزی غیر زبان‌هايتان به نيكی‌ها دعوت كنيد، به گونه‌ای كه آنان تلاش و صداقت و پرهيزكاری شما را (به چشم) ببينند»[1] و در جای دیگر از تعبیر "باعمالکم" استفاده شده است.
بله اصلاحات داخل منزل، همه از این کانال صورت می‌پذیرد؛ شروع از خود که لازمه‌اش رها کردن خودخواهی‌هاست ؛ در این‌باره آیات و روایات فروانی وجود دارد که ما برای نمونه به دو مورد ازآنها اشاره می‌کنیم.
1. «یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ قُواْ أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِیكُمْ نَاراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجَارَةُ عَلَیْهَا مَلاَئِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَّا یَعْصُونَ اللَّهَ مَآ أَمَرَهُمْ وَ یَفْعَلُونَ مَا یُؤْمَرُونَ (سوره تحریم آیه 6)اى كسانى كه ایمان آوردهاید! خود و خانواده خود را از آتشى كه هیزم آن مردمان (گنهكار) و سنگها هستند، حفظ كنید. آتشى كه بر آن فرشتگانى درشت‌خو و سخت‌گیر نگهبانند و خدا را در آنچه فرمانشان دهد، نافرمانى نكنند و آنچه را فرمان یابند انجام دهند.»
2. پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند: «الْمُؤْمِنُ يَأْكُلُ بِشَهْوَةِ أَهْلِهِ وَ الْمُنَافِقُ يَأْكُلُ أَهْلُهُ بِشَهْوَتِهِ. مومن کسی است که به میل (وانتخاب) اهل خانه‌اش غذا می‌خورد و منافق کسی است که اهل خانه به میل (و انتخاب) او غذا می‌خورند.»[2]
حال با بیان این دو نکته به سراغ سیره حضرت علی و زهراء علیهماالسلام در زندگی زناشویی می‌رویم که آنها نیز به نوعی زندگی می‌کرند که خواست همسر خود را بر خواست شخصی‌شان ترجیح دهند و چه زیبا حضرت علی علیه‌السلام در وصف همسر خود می‌فرمودند :«نِعْمَ الْعَوْنُ عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ؛ فاطمه بهترین یاری رسان برای برای بندگی خداست.»[3] که این نشان دهنده این است که تمام هم و غم حضرت صدیقه طاهره سلام‌الله‌علیها رها شدن از خواسته‌های دل و اهتمام به پرداختن به رضای الهی است و در مقابل پیگیری امیرالمومنین که مطرح می‌فرماید "فاطمه‌جان! از من درخواستی داشته باش" این نکته را متذکر می‌شوند که: "پدرم سفارش کرده از شوهرت چیزی مخواه؛ مبادا که توان تهیه آن را نداشته باشد و شرمنده شود."[4]
این سیره فداکارانه، دقیقا همان الگویی است که چرخه هم‌افزایی‌های منفی میان روابط زن و شوهر را می‌شکند و آن را به فضایی مثبت برای اِعمال تغییرات به جهت مثبت مبدل می‌گرداند و ما باید در زندگی خود، آن را به عنوان سرمشقی ماندگار در نظر داشته باشیم
________________________________________
1.طبرسى، على بن حسن، مشكاة الأنوار في غرر الأخبار، ص46، 1جلد، المكتبة الحيدرية - نجف، چاپ: دوم، 1385ق / 1965م / 1344ش.
2.كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي (ط - الإسلامية)، ج4، ص12، 8جلد، دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.
3.ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على، مناقب آل أبي طالب عليهم السلام (لابن شهرآشوب)، ج3، ص359، 4جلد، علامه - قم، چاپ: اول، 1379 ق.
4.عبدالحسین دستغیب، زندگانی صدیقه کبری، حضرت فاطمه زهرا(س)، دارالکتاب، چ 2، ص 107.
سیره فداکارانه حضرت زهراء علیهاسلام در زندگی، دقیقا همان الگویی است که چرخه هم‌افزایی‌های منفی میان روابط زن و شوهر را می‌شکند و آن را به فضایی مثبت برای اِعمال تغییرات به جهت مثبت مبدل می‌گرداند و ما باید در زندگی خود، آن را به عنوان سرمشقی ماندگار در نظر داشته باشیم.