امیری که توانست کبیر شود

الگوگیری مناسب؛ باعث قاطعیت در تصمیمات مهم
در تصمیمات مهم زندگی، گاهی اوقات انسان دچار شک و تردید می‌شود، این شک و تردید را می‌توان با الگو قرار دادن افراد مهم و موفق برطرف کرد و با استفاده از تجربه آنان بهترین تصمیمات را اتخاذ کرد. وقتی انسان فردی موفق و کاربلد را الگوی خود قرار دهد در بزنگاه‌های زندگی دچار ابهام و شبهه نمی‌شود و بهترین تصمیمات را می‌گیرد. یکی از این افراد موفق که می‌تواند الگویی مناسب برای همگان در مواضع خطرناک زندگی باشد جناب میرزا محمد تقی خان فراهانی ملقب به امیرکبیر است.

امیرکبیر؛ مبارزی شجاع در مقابل هوای نفس
میرزا محمد تقی خان فراهانی؛ معروف به امیرکبیر، زاده شهر علم و فرهنگ فراهان بودند که همواره در زندگی خود بهترین تصمیمات را انتخاب کرده است. ایشان که فردی مقتدر و زیرک محسوب می‌شدند همواره به دنبال انجام کارهای عام‌المنفعه و خیر بودند و به هیچ وجه پست و مقام ایشان را تحت تاثیر قرار نداد و همواره در راه کسب رضایت الهی قدم برمی‌داشت. اگر نگاهی به زندگی پرخیر و برکتشان بیاندازیم می‌توانیم ایشان را الگویی مناسب و زیرک در بزنگاه‌های خطرناک زندگی قرار دهیم.  یکی از مشکلات امروز جامعه، کمبود ظرفیت برخی از افراد در زمان به قدرت رسیدن است. حب ریاست و قدرت ممکن است هر کسی را زمین بزند.
اگر انسان بر خودش مسلط نباشد ممکن است هوای نفس او را به هر جهتی که می‌خواهد بکشاند و کسانی به اهداف و مقاصد خود می‌رسند که هوای نفس خود را ذلیل کرده و به تهذیب نفس پرداخته باشند چنان‌که امام علی علیه السلام: «ذُروَةُ الغاياتِ لا يَنالُها إلاّ ذَوُو التَّهذيبِ وَ المُجاهَداتِ؛ [1] به اوج اهدافشان نرسند، مگر وارستگان نفس ستيز.» امیر کبیر هم از این قاعده مستثنی نیست اگر نفسش را خوار نکرده بود مطمئنا ریاست و صدارت می‌توانست او را به گمراهی بکشاند ولی ایشان در دوره صدارت نه تنها از اهداف و مقاصد الهی دور نشدند بلکه از این صدارت به عنوان یک فرصت استفاده کرده و به بهترین وجه به کارهای خیر و خدمت به خلق پرداختند. از جمله این کارها می‌توان به تأسیس مدرسه دارالفنون و عدالت گستری در جامعه اشاره کرد. اگر افراد قدرتمند و صاحب نفوذ امیرکبیر را به عنوان الگوی خود قرار دهند ریاست و صدارت را فرصتی مغتنم برای خدمت به خلق خواهند دید.

تاسیس دارالفنون؛ نقطه عطفی در جهش علمی
یادگیری علم و دانش امری مطلوب است که پیامبر مکرم اسلام حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم آن را بر مومنین واجب دانسته است و فرموده است: «طَلَبُ العِلمِ فَريضَةٌ عَلى كُلِّ مُسلِمٍ و مُسلِمَةٍ؛ [2] تحصيلِ دانش بر هر مرد و زن مسلمانى واجب است.» علاوه بر اینکه تحصیل علم بسیار مورد تاکید است، نشر و انتشار آن هم بسیار ارزشمند است چنان‌که به عنوان زکات علم از آن نام برده شده است امیر بیان علی علیه السلام در این باره می‌فرماید: «زَکوةُ العِلمِ نَشرُهُ؛ [3] زکات علم نشر دادن آن است.» امیر کبیر به عنوان شخصیتی عالم و متقی علاوه بر آموزش دانسته‌های خویش به دیگران به بهترین وجه زکات علم خود را پرداختند و با تاسیس مدرسه مدرن دارالفنون بهترین بستر را برای علم آموزی جوانان ایران فراهم کردند.

تبعیض و بی عدالتی ممنوع؛ حتی شما
یکی از صفات مومنین عادل و شجاع، این است که همه انسان‌ها را از این حیث که همگی بنده خداوند هستند به یک دید نگاه می‌کنند زیرا دین اسلام به ما آموخته است که انسان‌ها جز در رعایت تقوای الهی هیچ فضل و برتری بر یکدگیر ندارند چنان‌که پیامبر اکرم حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرمایند: «ألا لا فَضلَ لِعَرَبيٍّ على عَجَميٍّ، و لا لعَجَميٍّ على عَرَبيٍّ، و لا لأحمَرَ على أسوَدَ، و لا لأسوَدَ على أحمَرَ، إلاّ بِالتَّقوى، إنّ أكرَمَكُم عِندَ اللّه ِ أتقاكُم؛ [4] بدانيد كه هيچ عربى را بر هيچ عجمى برترى نيست و هيچ عجمى را بر هيچ عربى و هيچ سفيدى را بر هيچ سياهى و هيچ سياهى را بر هيچ سفيدى، مگر به تقوا. ارجمندترين شما نزد خداوند با تقواترين شماست.» امیر کبیر هم این نگاه قشنگ اسلام را عملی کردند و بعد از رسیدن به مقام صدراعظمی به اجرای عدالت پرداختند و در اجرای قانون با هیچ کسی تعارف نداشتند و از دریافتی‌های بی حساب و کتاب جلوگیری کردند و حتی حقوق شاه زمان خود را کم کردند. [5]
اجرای عدالت و نترس بودن امیرکبیر در نوع خود بی نظیر و کمیاب بود، این شیوه اجرای عدالت می‌تواند بهترین الگو برای سیاستمداران و صاحبان قدرت باشد که با سرلوحه قرار دادن سبک زندگی و مدیریتی ایشان به خدمت به خلق بپردازند.

پی نوشت:
[1] غررالحکم و دررالکلم، ج 1، ص 371.
[2] الکافی ج1، ص 30.
[3] غررالحکم و دررالکلم، ج 1، ص 390.
[4] معدن الجواهر و ریاضه الخواطر، ج 1، ص 21.
[5] برگرفته از تاریخ دارایی ایران، ص 141.