قاسم سلیمانی در ۲۰ اسفند ۱۳۳۵ش در روستای قناتملک از توابع شهرستان رابُر کرمان در ایل عشایر سلیمانی به دنیا آمد.
قاسم سلیمانی در ۲۰ اسفند ۱۳۳۵ش در روستای قناتملک از توابع شهرستان رابُر کرمان در ایل عشایر سلیمانی به دنیا آمد. در ۱۸ سالگی به استخدام اداره آب کرمان درآمد. به گفته خودش، یکی از گردانندگان راهپیماییها، اعتصابات کرمان و مبارزه در برابر نیروهای حکومت شاهنشاهی در زمان انقلاب اسلامی بوده است. او در دوران جنگ ایران و عراق ازدواج کرده، و شش فرزند دارد.
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۹۸ش و با حکم سید ابراهیم رئیسی تولیت وقت آستان قدس رضوی، خادم حرم امام رضا(ع) شد. وی پس از شهادت بهعنوان «سردار دلها» مشهور شد و نمادهای تبلیغاتی متعددی در این زمینه تهیه و منتشر گردید.
دوران جنگ ایران و عراق
قاسم سلیمانی پس از انقلاب اسلامی ایران، در ۱۳۵۸ش به عضویت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درآمد و از اعضای واحد آموزش، و مربی پادگان آموزشی قدس سپاه کرمان شد. سلیمانی در سال ۱۳۶۰ش با حکم محسن رضایی فرمانده وقت سپاه پاسداران، فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله در کرمان شد. وی در جنگ عراق علیه ایران، از فرماندهان عملیاتهای والفجر هشت، کربلای چهار و کربلای پنج بود و دو بار مجروح شد که یک بار همراه با جراحات شدید بود.
سلیمانی پس از پایان جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۷ش مدتی فرمانده سپاه ۷ صاحبالزمان شد و سپس مجدداً فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله گردید و تا قبل از انتصاب به فرماندهی سپاه قدس با باندهای قاچاق مواد مخدر در مرزهای ایران و افغانستان میجنگید.
فرمانده سپاه قدس
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۷۶ش از سوی رهبر جمهوری اسلامی ایران به فرماندهی سپاه قدس منصوب شد. سپاه قدس شاخه برونمرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال ۱۳۶۹ش به ساختار سپاه افزوده شد. نخستین فرمانده این سپاه، احمد وحیدی بود و پس از وی قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران شد و پس از شهادت وی، اسماعیل قاآنی فرماندهی این نیرو را بر عهده گرفت.
مبارزه با طالبان و القاعده در افغانستان
انتصاب قاسم سلیمانی به فرماندهی نیروی قدس همزمان با اوجگیری فعالیت طالبان در افغانستان بود. او با مجاهدین افغانستان از جمله احمد شاه مسعود همکاری میکرد و طبق گفته برخی از مجاهدین، او بارها برای نبرد با طالبان و القاعده در افغانستان حضور پیدا کرده بود. فیلمی از حضور وی در دره پنجشیر و ملاقاتش با احمد شاه مسعود در نبرد مجاهدین افغانستان با طالبان منتشر شده است.
بهگفته نظامیان افغانستانی، حضور سلیمانی در افغانستان موفقیتآمیز بوده است، چون وی شخصیتی صمیمی داشت که بهراحتی میتوانست اعتماد طرف مقابل را جلب کند و توانایی فراوانی در زمینهسازی برای آتشبس و همکاری میان نیروها داشت.
مبارزه با اسرائیل در لبنان و فلسطین
قاسم سلیمانی در جریان تهاجم اسرائیل به لبنان طی جنگ ۳۳ روزه در منطقه ضاحیه جنوبی بیروت و در اتاق مرکزی فرماندهی عملیات حزبالله لبنان حضور داشت.
به گفته یکی از رهبران جنبش حماس او رابطه عمیقی با حماس داشت و از مقاومت فلسطین حمایت میکرد. بر این اساس وی توانست حماس را در برابر اسرائیل، به سلاحهای پیشرفته تجهیز کند و تونلهای زیرزمینی که برای مقابله با اسرائیل حفر شد، از طرحهای عملیاتی عماد مغنیه و قاسم سلیمانی بوده است.
مبارزه با داعش در عراق
قاسم سلیمانی از فرماندهان مبارزه علیه داعش در عراق و سوریه بود. داعش گروهی تکفیری بود که پس از سقوط صدام در عراق و خلأ قدرت در این منطقه پدید آمد. در ۲۰۱۴م که شهر موصل به تصرف داعش درآمد و بغداد، پایتخت عراق نیز تا مرز سقوط پیش رفت، قاسم سلیمانی با سید علی سیستانی از مراجع تقلید عراق دیدار کرد و پس از آن آیتالله سیستانی فتوای جهاد علیه داعش را صادر کرد. وی با سازماندهی بخشی از نیروهای حشد الشعبی نقش مؤثری در اخراج داعش از عراق داشت، به گونهای که حیدر العبادی نخستوزیر وقت عراق، از قاسم سلیمانی بهعنوان یکی از اصلیترین متحدان عراق در مبارزه با داعش نام برده است.
سلیمانی در بسیاری از عملیاتها در برابر داعش، به نیروهای حشد الشعبی، ارتش عراق و نیروهای دولت اقلیم کردستان عراق مشاوره داده است؛ از جمله در آزادسازی شهر آمرلی در استان صلاحالدین عراق، بازپسگیری تکریت، جلوگیری از نفوذ داعش به شهر اربیل در شمال عراق، و نیز نبرد با داعش در سامرا.
مبارزه با گروههای تکفیری در سوریه
سلیمانی برای مبارزه با داعش و گروههای تکفیری در سوریه، نیروهای دفاع ملی سوریه را سازماندهی کرد. در سال ۲۰۱۱م نیروهای تحتفرمان او معروف به مدافعان حرم، از جمله لشکر فاطمیون و تیپ زینبیون، راهی سوریه شدند. آزادسازی بوکمال، آزادسازی شهر تاریخی تدمر در جنوب شرقی حمص و آزادسازی شهر القصیر از جمله دستاوردهای او در جنگ سوریه بهشمار میآید.
اعلام پایان داعش
قاسم سلیمانی در نامهای خطاب به سید علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران که ۳۰ آبان ۱۳۹۶ش در رسانههای ایران منتشر شد، پایان سیطره داعش را اعلام کرد و از برافراشته شدن پرچم سوریه در بوکمال از شهرهای سوریه در نزدیکی مرز عراق خبر داد.پیش از آن نیز سلیمانی در ۳۰ شهریور ۱۳۹۶ش وعده داده بود که کمتر از سه ماه دیگر پایان حکومت داعش در کره خاکی را اعلام خواهد کرد.
ستاد بازسازی عتبات و پیادهروی اربعین
ستاد بازسازی عتبات عالیات با حمایت مستقیم نیروی قدس سپاه در دوره فرماندهی قاسم سلیمانی شکل گرفته و مسئول آن نیز از طرف سلیمانی تعیین میشده استقاسم سلیمانی همچنین در زمینه تأمین امنیت زائران پیادهروی اربعین و همچنین فراهم کردن امکانات پشتیبانی و لجستیکی و امکانات رفاهی برای زائران اربعین نقش داشته است؛ چنانکه به کوشش او ویزای عراق برای زائران اربعین ایرانی حذف شده است.
مدارج نظامی
حاج قاسم سلیمانی در بهمن ۱۳۸۹ش از سوی سید علی خامنهای، فرمانده کل قوای نظامی ایران، درجه سرلشکری را دریافت کرد. همچنین در ۱۹ اسفند ۱۳۹۷ش رهبر جمهوری اسلامی ایران نشان ذوالفقار را به وی اهدا کرد. طبق آئیننامه اهدای نشانهای نظامی جمهوری اسلامی ایران، نشان ذوالفقار به آن دسته از فرماندهان عالیرتبه و رؤسای ستادهای عالیرتبه در نیروهای مسلح اهدا میشود که تدابیر آنها در طرحریزی و هدایت عملیاتهای رزمی موجب حصول نتایج مطلوب شده باشد. سلیمانی نخستین کسی پس از انقلاب ایران در ۱۳۵۷ش بود که نشان ذوالفقار را دریافت کرد. وی همچنین در سال ۱۳۹۸ش و پس از شهادتش به درجه نظامی سپهبدی رسید.
ترور در فرودگاه بغداد
قاسم سلیمانی در ۱۳ دی ۱۳۹۸ش در حمله تروریستی پهپاد آمریکایی به خودروی حامل وی در نزدیکی فرودگاه بغداد به همراه چند تن دیگر از جمله ابومهدی المهندس، معاون حشد الشعبی (بسیج مردمی عراق)، به شهادت رسید.
ساعاتی بعد از این حمله، وزارت دفاع آمریکا با صدور بیانیهای، اعلام کرد که حمله به خودروی حامل قاسم سلیمانی به دستور دونالد ترامپ، رئیسجمهوری ایالات متحده، انجام شده است.
قاسم سلیمانی پیش از آن نیز چندین بار هدف ترور قرار گرفته بود؛ نخستین بار در سال ۱۳۶۰ش از سوی یک پزشک وابسته به سازمان مجاهدین خلق هدف ترور قرار گرفت. اوایل مهر ۱۳۹۸ش، حسین طائب، رئیس سازمان حفاظت اطلاعات سپاه، از دستگیری افرادی خبر داد که قصد داشتند قاسم سلیمانی را در کرمان ترور کنند.
واکنشها
سید علی خامنهای:
«در مقابل آنچه که او سرمنشأ آن شد و برای کشور و بلکه برای منطقه به وجود آورد در مقابل او، من تعظیم میکنم».
کشته شدن قاسم سلیمانی در جریان عملیات تروریستی، اعتراضاتی را در کشورهای مختلف جهان در پی داشت و مراسمهایی در بزرگداشت او در شهرهای مختلف ایران و دیگر کشورهای جهان برگزار شد و همچنین شخصیتهای سیاسی و مذهبی ایران و دیگر کشورها به ترور وی واکنش نشان دادند. سید علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران در پیامی او را چهره بینالمللی مقاومت خواند و به مناسبت «شهادت» وی سه روز در ایران عزای عمومی اعلام کرد. دیگر شخصیتهای سیاسی و مذهبی از جمله رؤسای قوای سهگانه ایران و مراجع تقلید ایران و عراق در پیامهای جداگانه شجاعت، اخلاص و فداکاری او را ستودند.
سید حسن نصرالله دبیرکل حزبالله لبنان، سیدعبدالملک بدرالدین الحوثی رهبر انصارالله یمن و رؤسای جمهور سوریه، لبنان و عراق از شخصیتهای سیاسی غیرایرانی بودند که شهادت سلیمانی را محکوم کردند. رؤسای جمهور افغانستان و ترکیه و نیز وزارت خارجه روسیه، کشته شدن او را به ملت ایران تسلیت گفتند. اگنس کالامارد، گزارشگر ویژه سازمان ملل، ترور هدفمند قاسم سلیمانی و ابومهدی مهندس را غیرقانونی و نقض قوانین حقوق بینالملل دانست. یرواند آبراهامیان، تاریخنگار امریکایی نیز تأکید کرد که ایرانیان پیش از این امریکا را دولتی توطئهگر میدانستند، از این پس دولت مذکور را دولتی تروریست هم خواهند دانست. مایکل مور، فیلمساز امریکایی به اقدام دولت امریکا اعتراض کرد و دولت امریکا را تلویحاً جنگطلب خواند.
پیامدها
برخی از پیامدهای شهادت قاسم سلیمانی عبارتند از:
تصویب طرح اخراج آمریکاییها از عراق: پس از شهادت قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس، برخی از گروههای سیاسی عراق و شماری از مردم این کشور خواستار اخراج نیروهای امریکایی از عراق شدند. پارلمان عراق در جلسهای اضطراری که در ۱۵ دی ۱۳۹۸ش برگزار شد، طرحی را در رابطه با خروج نیروهای امریکایی از عراق تصویب کرد. هر چند موضوع اخراج نیروهای امریکایی از عراق، پیشتر در پی حملات آمریکا به مواضع حشد الشعبی مطرح شده بود و سید کاظم حائری از مراجع تقلید نیز ماندن نیروهای آمریکایی را در عراق حرام اعلام کرده بود.
حمله موشکی ایران به پایگاه هوایی عینالاسد: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ۱۸ دی ۱۳۹۸ش در پاسخ به ترور قاسم سلیمانی، پایگاه هوایی عینالاسد را که پایگاه نظامیان آمریکایی در عراق بود، مورد حمله موشکی قرار داد.
نامگذاری روز ۱۳ دی بهعنوان روز جهانی مقاومت در تقویم جمهوری اسلامی ایران
تشییع و تدفین
مراسم تشییع قاسم سلیمانی به همراه ابومهدی المهندس و دیگر همراهانشان در ۱۴ دی ۱۳۹۸ش با حضور شخصیتهای سیاسی و مذهبی و عموم مردم عراق در شهرهای بغداد، کربلا و نجف برگزار شد. در کربلا سید احمد الصافی تولیت حرم حضرت عباس و در نجف، شیخ بشیر نجفی بر پیکر آنان نماز گزارد. سپس پیکرهای شهدای ایرانی و ابومهدی المهندس به ایران منتقل شده و در ۱۵ دی در اهواز و مشهد و در ۱۶ دی در تهران و قم تشییع شدند.
سید علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی ایران ۱۶ دی ۱۳۹۸ش در تهران بر پیکر قاسم سلیمانی و دیگر همراهانش از جمله ابومهدی المهندس نماز گزارد. در مراسم تشییع جنازه وی در تهران، اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس طی سخنانی از تلاشهای قاسم سلیمانی برای رهایی فلسطین یاد کرد و وی را «شهید القدس» نامید. پایگاه خبری روسی روسیا الیوم، تشییع جنازه وی را پس از تشییع جنازه امام خمینی بزرگترین تشییع جنازه تاریخ برشمرد. به گفته سخنگوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی حدود ۲۵ میلیون نفر در تشییع سلیمانی شرکت کردند.
قاسم سلیمانی ۱۷ دی در کرمان تشییع و در ۱۸ دی ۱۳۹۸ در این شهر دفن شد.
وصیتنامه
بر اساس وصیتنامهای که در ۲۴ بهمن ۱۳۹۸ در مراسم چهلمین روز قاسم سلیمانی در تهران توسط اسماعیل قاآنی فرمانده نیروی قدس قرائت شد، پیروی از سید علی خامنهای و حمایت از ولی فقیه، توجه به فرزندان شهیدان و احترام به نیروهای مسلح ایران را مورد توجه قرار داده و در بخشی از وصیتنامه خود اهمیت جمهوری اسلامی را متذکر شده و آن را قرارگاه حسین بن علی و حرم توصیف کرده و هشدار داده است که اگر دشمن، این حرم را از بین برد، حرمی باقی نمیماند، نه حرم ابراهیمی و نه حرم محمّدی(ص).