مرحله ابتدایی معراج پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآله بنا بر شواهد و قرائن فراوان، جسمانی بوده است و مرکبی بسیار سریع و ویژه داشته است که در روایات به شکل نمادین و با تشبیه توصیف شده است، اما در هیچ نقل تاریخی و دینی اثری از مرکب عادی یا الاغ نیست .
آیا پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآله با الاغ به معراج رفتند؟ این مسئله‌ای است که گاه دست‌آویز شیطان‌صفتان و افراد ضد دین قرار می‌گیرد تا به خیال خام خود، دین اسلام را خرافی و غیرعقلانی معرفی کنند.
دو مرحله بودن معراج
در مورد سفر به معراج حداقل دو مرحله متفاوت را می‌توان یافت. اول سیر مکانی، جسمانی و شبانه از مسجدالحرام به مسجدالاقصی که در قرآن به آن تصریح‌شده است. «سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَىٰ بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا»؛[1] «منزه است آن خدايى كه بنده خود را شبى از مسجدالحرام به مسجدالاقصى كه گرداگردش را بركت داده‌ايم سير داد تا بعضى از آيات خود را به او نشان دهیم». درباره سیر نبی مکرم اسلام صلیاللهعلیهوآله پس از مسجدالاقصی تفاوت نظر وجود دارد و برخی از اندیشمندان اسلامی معراج را از مسجدالاقصی به آسمان‌ها روحانی می‌دانند .[2]
وجود مرکبی برای معراج
روایات در مورد بودن مرکب و ویژگی‌های آن بسیار متنوع و مختلف است. قرار گرفتن بر کتف راست جبرئیل علیه‌السلام،[3] تخت ویژه‌ای که سی هزار فرشته آن را بر دوش می‌کشند،[4] پرتاب شدن در نور،[5] موجودی با صورت انسان و دُمى مثل دم گاو و یالى مانند یال اسب و پاهایى مانند پاهاى شتر که نامش بُراق بوده است[6] و پرنده‌ای بانام رَفرَف[7] همگی در روایات آمده‌اند.
جالب‌توجه است در بین این روایات، روایت مربوط به موجودی با سر انسان و دُم گاو و ... روایتی بدون سند و ضعیف است. آنچه از متون اسلامی مشخص می‌شود این است که خبری هر چند ضعیف از الاغ به‌عنوان مرکب نیست و روشن است که برخی روایات مربوط به مرحله معنوی و روحانی معراج است، مانندِ روایت مربوط به بال جبرئیل علیه‌السلام و پرتاب شدن در نور.
برای آشنایان با دین اسلام نیز روشن است که چه بسا مرکبی به نام رَفرَف یا بُراق معنایی نمادین داشته و از باب تشبیه امر غیرمتعارف به امر محسوس و متعارف باشد. ما این مقدار را می‌دانیم که برای سیر از مسجدالحرام به مسجدالاقصی مرکبی بسیار سریع و ویژه وجود داشته، اما این مرکب غیر از وسایل نقلیه متعارف یا مرتبط با فنّاوری بشری بوده است.
معراج با الاغ یکی از دروغ‌های پُرتکرار ملحدین است. تکرار پی‌در‌پی یک دروغ و برجسته‌سازی آن با تمسخر و کاریکاتور، باعث حقیقت شدن آن دروغ نمی‌گردد. درباره معراج، روایات متعدد و متفاوتی وجود دارد که هیچ‌کدام دلالت بر وجود مرکب متعارف و عادی ندارند و برخی از آن‌ها سند ضعیفی دارند.
پی‌نوشت:
[1]. اسراء: 1.
[2]. آلوسی، شهاب‌الدین، چاپ اول، روح المعانی، ج15، ص5-6.
[3]. شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، چاپ اول، مکتبه الحیدریه، بیتا، ج2، ص572.
[4]. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، المطبعة العلمية، ج1، ص158.
[5]. شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا علیه‌السلام (فارسی)، چاپ اول، نشر صدوق، 1372ش، ج1، ص542.
[6]. شیخ الطبرسی، مجمع‌البیان، چاپ اول، دارالمعرفه، بیتا، ج6، ص609-610.
[7]. قرطبی، شمس‌الدین، تفسیر القرطبی، چاپ اول، دار احیاء تراث العربی، 1405ق، ج17، ص89.