مقدمه: کشورهای مسلمان در قاهره مصر اعلامیه ای را با عنوان اعلامیه حقوق بشر اسلامی قاهره به تصویب رساندند. این اعلامیه با اعلامیه جهانی حقوق بشر تفاوتهایی دارد؛ مثل: جایگاه مردم در حاکمیت و منشاء حاکمیت و بحث ارتداد و ...
یکی از اصول بنیادین این اعلامیه، اصل کرامت انسانی است. مفاد این اصل بر برابری تمامی انسانها، اعم از زن و مرد، مسلمان و غیر مسلمان در کرامت و ارزش ذاتی دلالت دارد. حال سوال اینجاست که آیا این اصل پذیرفتنی است؟ آیا این اصل مبتلا به معارض و یا مخصص نیست؟ آیا در متون دینی اعم از قرآن و روایات شاهد و مویدی بر آن می توان یافت؟
برخی، شبهاتی در راستای نقض این قاعده وارد کرده اند؛ مثلا گفته اند که در روایاتی برخی از اقوام و گروهها با تبعیض و تفاوت نسبت به بقییه انسانها معرفی شده اند. می گویند این نام بری و تفاوت در حکم نشان تبعیض و نابرابری در نگاه دین به انسان است و این که همه از موقعیت و سطح برابری از ارزش برخوردار نیستند.
به طور مثال در روایتی از معامله با «اکراد» منع شده چون «حی من احیاء الجن» اند [1] و یا در روایتی از نکاح با «الزنج» و « الهند» و ... نهی شده است [2] و یا در روایتی شش گروه بدون نجابت معرفی شده اند؛ مثل: «الترکی» و «الخوزی» و « النبک الری»[3]
حال سوال این است که : آیا این روایات ناقض آن اصلند؟ مخصص هستند و یا اصلا هیچکدام؟
پاسخی که به این دسته از روایات داده شده است این که :
1- سند این روایان ضعیف است.
2- ناظر به واقعیت خارجی هستند.
3- در معنای برخی واژگان مثل «اکراد» که به جای جمع کُرد به کَرَدَ ( ساکن در کوه و به دور از مدنیت) تفسیر و معنی شده است.
4-احکامشان ارشادی تلقی شده است.
5- با توجه به روایاتی که در آنها معیار برتری و نقص انسان را به عمل و اندیشه داده است این روایات به تعارض دچار شده اند و به واسطه موافقت روایات معارضِ با روایات موهم اقوام، این روایات بصورت جامع، مورد توجه قرار نمیگیرند.
6- روایات دال بر نقص -اگر به اطلاقشان اخذ شود- در خصوص برخی اقوام به دلیل مغایرت و مخالفت با مبانی کلامی شیعه رد می شوند.
----------------------------------
پی نوشت ها:
[1] کافی ج5 ص158
[2] وافی ج21 ص115
[3] خصال ج1 ص328
خلاصه ای از بیانات استاد مهیار در حلقه معرفت، مربوط به تاریخ 92/10/16