اعتماد به نفس نیرویی است که هر فردی برای انجام فعالیت‌های خود از آن بهره می‌گیرد و در همه انسان‌ها به درجات مختلف وجود دارد.
مهارت اعتماد به نفس به این معناست که فرد از ارزش‌ها و مهارت‌هایش در زمینه‌های مختلف آگاه شود و بتواند به گونه‌ای رفتار کند که این ارزش‌ها را به دیگران نشان بدد..
باید توجه داشته باشیم که اعتماد به نفس با تکبر و پایین بودن سطح اعتماد به نفس فرق می‌کند منظور از تکبر این است که انسان در موضوع خاص خود را اونچه که هست بهتر و بالاتر ببیند بنابراین انسان متکبر تصویری افراطی و اعراب آمیز از خود دارد در حالی که در اعتماد به نفس تصویر واقعی و منطقی از خودش دارد.
اما در رابطه با پایین بودن سطح اعتماد به نفس باید این مطلب رو بگویم که فرد ارزش خودش را از انچه که در واقع هست پایین‌تر می‌بیند اگر اعتماد به نفس متناسب با ارزش‌ها باشد و فرد بتواند بر این اساس رفتار کند در حقیقت به اعتماد به نفس درست و متناسبش دست پیدا کرده پس اعتماد به نفس یعنی ایمان داشتن فرد به توانایی‌ها و استعدادهای خود احساسات افتخارآمیز و مثبت او نسبت به خودش
آثار وفوائد اعتماد بنفس:
باید این نکته رو در نظر داشت که استعدادهای درخشان مردان بزرگ تاریخ در سایه اعتماد به نفس حاصل شده چه بسیار افرادی بودند که از نظر استعداد در سطح متوسطی بودند ولی با اعتماد به نفس و مجاهدت و تلاش خستگی ناپذیر به مدارج عالی رسیدند عکس این مطلب هم صادق است
و اینکه موجب می‌شود این گونه مسائل از بین برود:
۱. تردید و هراس از بین برود
۲. رکود و جمود به شور و تحرک تبدیل گردد
۳. عشق و انگیزه فرد نسبت به زندگی و تلاش بیشتر شود
۴. رویه نوگرایی ابتکار و خلاقیت افراد بارور شود
۵. خودباختگی احساس حقارت و استضعاف فکری و فرهنگی درمان شود
۶. ترس از عدم موفقیت و شکست از بین برود
۷. شخصیت افراد رشد کنه و ارتقا پیدا کند
۸. شهامت مقابله با چالش‌های زندگی حاصل بشود و فرد ریسک‌های حساب شده را بپذیرد
۹. قدرت یادگیری و تجربه اندوزی انسان در زندگی افزایش پیدا می‌کند و استعدادهای نهفته او شکوفا بشود
حضرت امام رحمت الله علیه در توصیه‌ای مهم می‌فرمایند: برادرها جوان‌ها را با اعتماد به نفس با استقلال نفسانی بار بیاورید معلم‌ها جوان‌ها را مستقل آزاد بار بیاورید معتمد به نفسشان کنید ما همه چیز داریم لاکن آنها ما را همچون کردند که خیال کنیم هیچی نداریم ما دیدیم که با مشت تهی آنها را عقب زدیم و توانستیم پس توانایی داریم. ۱
و یا امام خامنه‌ای حفظ الله نیز نیاز اصلی امروز جامعه اسلامی را اعتماد به نفس می‌دانند و می‌فرمایند:
دنیای اسلام امروز احتیاج دارد به اعتماد به نفس و توکل به خدا ما باید اعتماد به نفس خودمان را بازیابی کنیم در دنیای اسلام انسان نگاه می‌کند گاهی می‌بیند یک فقیهی در فتوا دادن اعتماد به نفس ندارد یا قاضی در قضاوت اعتماد به نفس ندارد و در مقابل هجوم تبلیغاتی مخالفین اسلام عقب نشینی می‌کنند امروز دنیای اسلام احتیاج دارد به اعتماد به نفس هم در عرصه سیاسی هم در عرصه‌های گوناگون اقتصادی و هم در عرصه‌های گوناگون فکری از جمله در مسائل غذای اسلامی و حقوق اسلامی ۲
نشانه‌های عدم اعتماد به نفس:
۱. تردید و دودلی: کسانی که فاقد اعتماد به نفسند با وجود استعدادهای ذاتی و قابلیت‌های فردی خودشون قدرت تصمیم‌گیری کافی و لازم را ندارند و همواره در حالت تردید و دودلی هستند اینگونه افراد همواره پیرو اراده دیگرانند و بیشتر تمایل دارند دیگران بر آنها را تصمیم بگیرند لذا چون برای رای و نظر خودشون چندان ارزشی قائل نیستند زود از تاثیر نظر دیگران قرار می‌گیرند لذا به همین دلیل حتی ممکن است در میانه کار تغییر جهت هم بدند مثلاً در ابتدا با علاقه و اشتیاق به شغل خاصی روی می‌آورد یا رشته تحصیلی خاصی را انتخاب می‌کنه ولی به مرور زمان از انتخاب خودش دلسرد می‌شود
۲. حسادت و تنفر: افرادی که اعتماد به نفس کمی دارند به شریک زندگی خود همکاران اعضای خانواده و دوستانی که دارای اعتماد به نفس بالایی هستند احساس حسادت و تنفر می‌کنند و برای جبران ضعف درونی خودشون همواره در جستجوی عیب و عیوب و نقاط منفی اون‌ها هستند کما اینکه امیرالمومنین امیر بیان علی علیه السلام در این باره می‌فرمایند:(ذوواالعیوب یحبون اشاعه معایب الناس لیتسع لهم العذر فی معایبهم) کسانی که دارای عیوب و نقایصند دوست دارند عیوب مردم را منتشر کنند تا راه عذرشان توسعه پیدا کنه ۳
۳. مسئولیت گریزی از دیگر عوامل عدم اعتماد به نفس در انسان است:افرادی که دارای روحیه اعتماد به نفسند در توانایی خود بر انجام مسئولیت شک و تردید نمی‌کنند و همواره از مسئولیت‌ها استقبال می‌کنند و موفقیت خودشون رو در گرو ایفای مسئولیت می‌دونند و برعکس کسانی که اعتماد به نفس ندارند از پذیرش مسئولیت طفره می‌رند چون در توانایی خود در انجام مسئولیت دچار شک و تردیدند و قبول مسئولیت را در شک مساوی می‌دونن.
لذا همه وهمه از جمله موارد عدم اعتماد بنفس می باشد که برای تقویت روحیه اعتماد بنفس می بایست اینگونه موارد در انسان تقویت گردد.
منابع:
۱. سید روح الله موسوی خمینی صحیفه امام تهران موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی رحمت الله علیه سال ۱۳۷۸ جلد ۱۸ صفحه
۲. بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار روسای قضایی کشورهای اسلامی سال ۸۶
۳.جلال الدین محمد خوانساری ج۴ ص۳۸
۴. سبک زندگی اسلامی از مهارت‌های زندگی سید رضی سید نژاد انتشارات دفاع زمستان ۹۵