انگیزه خداوند از آوردن مثل در قرآن

مقدمه:

قرآن کریم که کتاب هدایت و معجزه جاوید و شامل بر عالی ترین درجه فصاحت و بلاغت است ، با بکارگیری از اعجاز مثل به عنوان یکی از ابزار های انگیزشی ،خوف ،تشویق ترغیب که در افزایش تاثیر خطابات قرآنی درجهت تربیت انسان در مسیر مقام خلیفه الهی از مثل استفاده کرده است.

در سوره های قرآن و در تک تک آیات با ارزشش و در تمامی جملاتش پندهای مهم تربیتی نهفته است .

  غرض از مثل تشبیه پنهان به آشکار و غایب از نظر به قابل مشاهده است مردم در بسیاری از امور، بزرگی را دلیل بر عظمت و کوچکی را دلیل بر کم اهمیت بودن آن امر تلقی می کنند؛ در حالی که چنین نیست مهم پیامی است که مراد گوینده می باشد. در قرآن نیز موضوع مهم پیامی است که در مثال بیان می شود نه بزرگی و کوچکی چیزی که به آن مثال زده میشود . خداوند حکیم در سوره بقره می فرماید: «ان الله لا يَسْتَحْيِي أَنْ يَضْرب مثلا ما بَعُوضَةً فَمَا فَوقَهَا فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا فَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ أمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا فَيَقُولُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بهذا مَثَلا يُضِلُّ بِهِ كَثيراً وَ يَهْدِى بهِ كَثيراً وَ ما يُضِلُّ بِهِ إِلا الْفَاسِقِينَ » خداوند ابایی ندارد که به موجودات ظاهراً کوچکی مانند پشه، و حتی کمتر از آن مثال بزند در ایندمیان آنان که ایمان آورده اند می دانند که آن حقیقتی است از طرف پروردگارشان؛ و اما کافران این موضوع را بهانه قرار داده می گویند منظور خداوند از این مثل چه بوده است؟ خدا جمع زیادی را با آن گمراه و گروه بسیاری را هدایت میکند؛ ولی تنها فاسقان را گمراه می سازد در قرآن مجید مثلهای زیادی بیش از پنجاه مثل دیده می شود. تنها در سوره بقره که دومین سوره قرآن است حداقل ده مثل ذکر شده است. چه حکمتی در این مثالها نهفته است که خداوند تا این میزان مثل آورده است؟ مَثَل يعني تشبیه حقایق عقلی به امور حسی و قابل لمس از یک سو، مسائل عقلی بسیاری وجود دارد که اکثر مردم قابلیت فهم و جذب آن را پیدا نمی کنند و از سوی دیگر مردم به محسوسات و عینیات عادت کرده اند و ضرب المثل عقل مردم به چشمشان است بدین معناست که دیده ها و امور قابل لمس، آسان تر و بهتر درک می شود. بدین خاطر است که خداوند متعال برخی از مفاهیم بلند عقلی را در قالب مثلها بیان فرموده است تا عموم مردم آنها را به تناسب ادراک خود دریابند بنابراین فلسفه مثلهای قرآن، تنزل مسایل بلند و عمیق و بیان آنها در افق فکر مردم است. این نکته قابل توجه است که مثل گاهی عملی است و به زبان کردار بیان میشود و گاهی لفظی است و به زبان .گفتار مثلهای قرآن مجید از نوع دوم است؛ ولی در سیره پیامبر گرامی اسلام (صلی الله عليه وآله) و ائمه هدى (علیهم السلام) گاهی مثالهای عملی نیز دیده میشود که طبعاً اثر بیشتری هم دارد. نقش مثال های قرآنی از قبیل مثل تعلیمی و تربیتی قرآن که در موضوعات مختلف عقیدتی، سیاسی، اخلاقی، تاریخی و اجتماعی در مسئله هایی همچون مسائل معنوی عقیدتی و عقلی که غیر قابل دیدن با چشم سر است به محسوسات و چیزهایی قابل دیدن تشبیه شده تا آن مطالب معنوی در ذهن جایگزین شود زیرا انسان با محسوسات و اشیای دیدنی بیشتر الفت میگیرد.

نتیجه گیری: قران سراسر معجزه است و یکی از معجزات قرآن اعجاز لفظی آن است.