رهروان ولایت ـ آیا همیشه در انجام وظایف و عبادتهایتان ثابت قدم هستید؟ آیا همیشه سر‌وقت و به‌موقع به عبادات و راز و نیازتان می‌رسید؟ آیا از انجام عبادات لذت می‌برید؟
اگر گاهی از عبادت‌های خود لذت نمی‌برید چند علت دارد؛ یکی از آنها فرمایش پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله است خطاب به برخی اصحاب.
روزی رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله از اصحاب پرسیدند: «مالى لاارى عليكم حلاوة العبادة؟! قالوا و ما حلاوة العبادة؟ قال التواضع!»
چه مى شود كه شيرينى عبادت را در شما نمى بينم؟ عرض كردند: شيرينى عبادت چيست؟ فرمود: تواضع[1]
تواضع و فروتني علاوه بر اين كه باعث شيريني عبادات انسان می‌شود تاثیر دیگری هم دارد و آن این است که تنها نعمتی است در انسان که باعث حسادت دیگران نسبت به داشتنش نمی‌شود. از امام حسن عسكرى(ع) نقل شده است كه فرمود: «التواضع نعمة لايحسد عليها»
تواضع نعمتى است كه سبب حسادت ديگران نمى شود[2]
معمولا هر نعمت و ويژگی مثبتی که داشته باشید باعث حسادت برخی از اطرافیانتان می‌شود. علم، ثروت، زیبایی، موقعیت اجتماعی، همسر و فرزند و ... گاهي اين حسادت چنان فضاى زندگى اجتماعي را بر انسان تنگ می‌كند كه زندگى بر صاحب نعمت مشكل می‌شود، ولى تواضع از اين قاعده كلى مستثنى است، نعمتى است كه حسادت حسودان را برنمىانگيزد. هيچ وقت در هیچ زمان و مکانی به شما حسادت نخواهند ورزید که چرا فلانی این قدر در برابر دیگران متواضع است و با همنوعانش به فروتنی برخورد می‌کند.
اهمیت تواضع و فروتنی تا جایی است که خداوند متعال به پنج دسته از انسان ها بر ملائکه مباهات می‌کند و یکی از ایشان متواضعان هستند:
«يباهى الله تعالى الملائكة بخمسة: بالمجاهدين، والفقراء، والذين يتواضعون لله تعالى، والغنى الذى يعطى الفقراء و لايمن عليهم، و رجل يبكى فى الخلوة من خشية الله عزوجل»
خداوند به پنج دسته از انسانها به فرشتگان مباهات مى‌كند: مجاهدان (راه خدا)، فقرا (و نيازمندانى كه دين خود را به دنيا نمى فروشند) و آنها كه به خاطر خدا تواضع می‌كنند و ثروتمندانى كه بى منتبه مستمندان كمك مى‌نمايند و كسى كه در خلوت از خوف خدا گريه مى‌كند.[3]
علاوه بر فوائد و آثار ذکر شده، صفت تواضع از ویژگی های منحصر به فرد بندگان خاص خداوند نیز شمرده شده است:
« وَ عِبَادُ الرَّحْمَانِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلىَ الْأَرْضِ هَوْنًا وَ إِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَهِلُونَ قَالُواْ سَلَامًا» (سوره فرقان،آيه63)
بندگان (خاص خداوند) رحمان، كسانى هستند كه با آرامش و بى تكبر بر زمين راه می‌روند; و هنگامى كه جاهلان آنها را مخاطب سازند (و سخنان نابخردانه گويند)، به آنها سلام می‌گويند. (و با بى اعتنايى و بزرگوارى می‌گذرند).
با وجود اين همه آثار و بركات براي تواضع، حدود و قیودی نیز برای این صفت بسیار زیبا ذکر شده است. مرحوم «فيض كاشانى» تحت عنوان غاية الرياضة فى خلق التواضع مىگويد: اين فضيلت اخلاقى مانند ساير صفات اخلاقى داراى طرف افراط و تفريط و حد وسط است، حد افراط «تكبر» و حد تفريط «پذيرش ذلت و پستى» و حد وسط «تواضع» است. آنچه صفت فضيلت محسوب می‌شود و قابل ستايش است همان كوچكى كردن بدون پذيرش پستى و ذلت است.
تواضع در برابر متكبران، فرومايگان و يا ثروتمندان به خاطر ثروت و قدرت آنان زشت و نكوهيده است. وقتي تواضع، انگيزه و جهت غير الهى داشته باشد، شكل «ذلّت» به خود گرفته و باعث بى‌مقدار شدن ارزشهاى والاى انسانىِ در فرد می‌شود.
اميرمؤمنان عليه السلام مي‌فرمايد:
«مَنْ اتى غَنِيّاً فَتَواضَعَ لَهُ لِغِناهُ، ذَهَبَ ثُلْثادينِهِ» [4]
هر كس نزد توانگرى رود و به خاطر ثروتش برايش فروتنى كند، دو سوّم دينش از ميان رفته است!
-------------------------------------
منابع:
تنبيه الخواطر(مطابق نقل ميزان الحكمه، جلد 4، حديث 21825)
تحف العقول، صفحه363.
مكارم الاخلاق، صفحه 51.
نهج البلاغه ص 1187
نظرات
سلام.
لذت زمانی حاصل میشه که ما بفهمیم چکار کردیم و چقد به مقصودمون رسیدیم.
الان که مشغله های فکری و در واقع اولویت بندیهای غلط در زندگی ما هدف اصلیمون رو گم کرده.هدفمون شده رسیدن به ریاست، خرید آخرین مدل ماشین، دریافت بالاترین و حتی بیشترین مدارک دانشگاهی،سرشناس کوی و برزن خودمون شدن و........که رسیدن بخدا ثقیل هست حتی تلفظش در زندگیمون به عنوان هدف اصلی.اونقدر برای رسیدن به این اهداف وقت میذاریم و تلاش می کنیم که به زور فرصتی برای ادای واجباتمون باقی میمونه.اونم فی الفور.به درک و خلوص و لذت نمیرسه. روشن نبودن و در واقع نشناختن هدف اصلی از زندگی اولویتهایی با ارزش پایین تر رو جایگزین هدف اصلی میکنه.پس اساسی ترین کار این هست که راههای رسیدن به خدا بعنوان هدف نهایی هر شخص رو روشن کنیم تا به مسیرهای انحرافی کشیده نشوند.
سلام
ممنون از مطالب ارزشمند شما
سلام
خوش حال می شم به وبی که جدیدا توش عضو شدم سر بزنید .
سلام
متشکرم
حتمن