آداب خواستگاری از منظر اسلام

از زیبایی‌های دین اسلام آن است که برای همه امورات زندگی انسان دستوراتی دارد و احکام را در قالب واجب حرام مستحب و مکروه و مباح بیان نموده است. لذا یکی از امورات مهم زندگی انسان در طول حیاتش ازدواج است و در این خصوص احکام و آداب خاصی در شرع مقدس وارد شده و در آیات و روایات به آنها تصریح شده است. تشکیل خانواده دارای مراحلی می‌باشد که می‌توان به صورت عاقلانه و صحیح و با سرعت مناسبی آن را انجام داد نه از روی عجله، خواستگاری مهریه جهیزیه و ولیمه، بخشی از برنامه‌هایی می‌باشد که در ازدواج‌ها صورت می‌پذیرد و هر کدام به فراخور افراد به صورت متنوع برگزار می‌گردد.
خواستگاری یکی از مراحل مهم ازدواج است که داماد و خانواده او به منزل خانواده عروس می‌روند و درخواست خود را برای ازدواج مطرح می‌کنند کی عمل به صورت رسمی صورت می‌پذیرد که گاهی ممکن است حتی با پاسخ منفی عروس و خانواده او نیز مواجه گردند لذا اگر این عمل به صورت رسمی و با آداب و رسوم خاص خود جلو رود بسیار می‌تواند جذاب و مورد تائید شرع و عرف و عاقلانه و مودبانه انجام پذیرد.
در صورتی که همسری مناسب و با شرایط انتخاب نموده‌اید باید به صورت رسمی و طبق روال شرعی اقدام لازم صورت پذیرد لذا آنچه که مهم است خانواده پسر و دختر می‌باشند چرا که پدر حق ولایت بر ازدواج دخترش دارد.
آنچه که در خواستگاری مهم است این است که اصل بر درخواست مرد از زن می‌باشد چرا که خواستگاری مرد از زن بر طبق اصل آفرینش ولی‌باشد ولی عکس آن مطلوب نیست و اصولاً می‌توانیم بگوییم که این یک اصل غریزی می‌باشد و فقط مربوط به انسان‌ها نیست بلکه حتی در عالم پرنده‌ها و حیوان‌ها نیز جنس نر به سراغ جنس ماده می‌رود همچنین با این کار شخصیت و حرمت زن نگاه داشته می‌شود و از شکست روحی و روانی او جلوگیری می‌گردد چرا که اگر خواستگاری از طرف زن باشد پاسخ منفی طرف مقابل او را می‌شکند و خرد می‌کند و تمام حالات و روحیات درونی یک جنس ماده را که بسیار حساس است از بین خواهد برد ولی برای مرد پاسخ منفی شنیدن زیاد دشوار نیست می‌تواند با توجه به روحیات خود و تحمل بالایی که دارد با این مسئله کنار بیاید و تحمل کند ولی در عین حال صدمات روحی نیز نبیند.
البته پدر و دختر اگر جوانی را برای همسری دخترش پسندید می‌تواند به شکل مناسبی به او پیشنهاد دامادی دهد و زمینه را برای ازدواج فراهم سازد کما اینکه این مسئله سبقه قرآنی و روایی نیز دارد. نکته مهمی که در این مسئله نهفته است این مسئله می‌باشد که هرگز نباید به امکانات مالی دل بست لذا اگر از امین بودن توانایی و علاقه علاقمندی به کار جوان مطمئن شدید نداشتن امکانات مسکن نمی‌تواند مانع ازدواج گردد هیچکی هم نداره اون راسته و هنگام صحبت برای مهریه پدر عروس مبلغ کمتر را پیشنهاد کند و پذیرش مبلغ بیشتر را به اختیار داماد بگذارد.
نکته مهم در این مسئله آن است که پدر عروس در تعیین مهر می‌تواند تمکن مالی داماد را ملاحظه کند چرا که کمال مهم‌تر از مال می‌باشد و دامادی که کمالات دارد ولی از مال محروم است بر افراد متمول می‌تواند مقدم باشد.
اما خواستگاری کردن با توجه به شرع و عرف مقدماتی دارد که به بخشی از آن اشاره می‌کنیم.
در فقه ما بیان شده که کسی که به خواستگاری می‌رود می‌تواند زنی را که خواستگاری کرده با شرایطی ببیند که برخی از آن شرایط عبارتند از:
۱. به قصد لذت نباشد اگرچه بداند که با نگاه به صورت قهری و بدون اختیار لذت حاصل می‌گردد
۲. احتمال بدهد که با دیدن آگاهی و شناختش بیشتر می‌گردد.
۳. احتمال حصول توافق برای ازدواج داده شود.

نکته:اگرچه اجازه پدر در ازدواج دختر شرط است اما رضایت دختر لازم است و پدر نمی‌تواند با اکراه و اجبار دختر را وادار به پذیرش آن ازدواج نماید لذا چه بسا خواستگاری‌هایی که به ازدواج نمی‌انجامد در این گونه موارد نباید ناامید شد و خود را شکست خورده دانست و گرفتار ناراحتی و افسردگی شد آیا برای رسیدن به آن مورد خود را سالیان سال معطل کرد بلکه باید کار را به خداوند سپردا با توکل به خدا به زندگی خود ادامه دهد.
بعضی والدین در پاسخ به خواستگاران دچار رودربایستی می‌شوند و در عین حال که بنا به دلایل معقول و شرعی ازدواج را به صلاح دختر خود نمی‌دانند جواب مثبت می‌دهند و با این کار دخترشان را به فرد نااهلی می‌سپارند اصرار و التماس طرف مقابل در صورتی که فرد نااهلیست نباید خانواده دختر را تسلیم نماید و مورد تاثیر قرار دهد چرا که با ازدواج باید یک عمر دختر و پسر زیر یک سقف با هم زندگی کنند.
معمولاً در مرحله خواستگاری از پسر یا دختر تحقیق به عمل می‌آید اگرچه اصل حفظ آبروی مردم است اما با توجه به اهمیت ازدواج باید واقعیت‌ها را بیان کرد و این کار غیبت و بدگویی طرف مقابل به حساب نمی‌آید چرا که ممکن است در صورت کتمان ازدواج به طلاق منجر شود.