افزایش تعطیلات آخر هفته و تعطیل شدن شنبه از جهات مختلفی می‌تواند مورد بررسی شرعی قرار بگید.
چندی است که مجلس شورای اسلامی قانونی را پیرامون تعطیلات آخر هفته وضع نموده و آن را برای بررسی به شورای نگهبان فرستاده است. بر اساس این قانون، تعطیلات پایان هفته، یک روز افزایش یافته و علاوه بر جمعه، شنبه نیز تعطیل است.
پس از تصویب این قانون در مجلس، اندیشمندان کشور واکنش‌های مختلفی نشان دادند و به بررسی جوانب مختلف این تصمیم پرداختند. برخی آن را مخالف شرع دانستند و برخی با استناد به فتوای مراجع، آن را جایز شمردند. در این میان، عده‌ای اساساً منکر دخالت دین در این موارد شدند. در ادامه امکان و نحوه دخالت دین در این مسئله را به اختصار بررسی می‌کنیم.
قلمرو دین
سعادت ابدی انسان در گرو اعمال اختیاری است. ازاین‌رو اگر دین را مجموعه معارفی بدانیم که در طی مسیر سعادت ابدی، اثرگذار است، هر چیزی که با عمل اختیاری انسان پیوند دارد -از آن جهت که در سعادت او اثرگذار است- می‌تواند موضوع معرفت دینی باشد. از همین منظر است که علوم انسانی در بعد هنجاری، به دینی و غیردینی تقسیم می‌شوند. مسئله تعطیلات پایان هفته نیز به جهت امکان تأثیر مثبت یا منفی آن در سعادت اخروی، می‌تواند مورد بررسی دینی قرار گیرد. در ادامه برخی از وجوهی که بررسی آن می‌تواند ما را به حکم شرع در این زمینه رهنمون سازد، بیان می‌شود:
1. تأمین مصالح اقتصادی جامعه اسلامی
از اهداف تشکیل حکومت اسلامی، برقراری عدالت و تأمین مصالح دنیوی دین‌داران است تا آنان بتوانند در فضایی آرام در مسیر تکامل و بندگی خدا قدم بردارند. بر این اساس، تعطیلی شنبه، باید از این حیث که آیا در جهت تأمین مصالح دنیوی است یا خیر، مورد بررسی قرار گیرد. پاسخ به اینکه آیا افزایش تعطیلات و کاهش ساعت کاری، موجب کاهش تولید و زیان اقتصادی برای کشور می‌شود یا خیر، از مسائل تأثیرگذار در این زمینه هست. همچنان که باید دید آیا عدم تطابق تعطیلات کشور با سایر کشورهای جهان، آسیبی به نظام اقتصادی کشور وارد می‌کند یا خیر. پاسخ به این سؤالات می‌تواند در جهت کشف نظر شارع در این زمینه مفید باشد.
2. تشبه به کفار
اسلام به عنوان دین خاتم، دارای نظام ارزشی و فرهنگی خاصی است. جامعه ایمانی مسلمان، دارای عناصری ویژه است که آن را از پیروان سایر ادیان جدا کرده و به آن هویت می‌بخشد. تعطیلی روز جمعه، دقیقاً در همین چارچوب و هم‌راستا با فرهنگ اسلامی است. از نگاه اسلام این روز عید است و اعمال متعددی نیز برای آن بیان شده است.[1] از جمله مهم‌ترین مناسک این روز، برپایی نماز جمعه است که در عصر حضور معصوم با تعطیلی تمام مشاغل همراه است.[2] چنین ویژگی‌ای درباره سایر ایام هفته از جمله شنبه وجود ندارد. اما مسئله‌ای که تعطیلی شنبه را حساسیت‌برانگیز می‌کند، تعطیلی آن در آیین مذهبی یهودیت است. بر این اساس تعطیلی شنبه از این منظر که می‌تواند مصداق تشبه به قوم یهود و مخالف اصل هویت‌بخشی به جامعه مسلمان باشد، نیازمند تأمل است.
3. مسائل فرا متنی
در کنار این امور که مستقیماً در تعطیلی شنبه دخالت دارند، مسئله‌ی دیگر، شرایط ویژه جهان در حال حاضر است. ممکن است کسی ادعا کند در ایامی که شاهد جنایات سنگین رژیم منحوس صهیونیستی هستیم، تعطیل کردن روز مقدس آنان، ممکن است نشانه‌ای از تسلیم شدن جامعه اسلامی به شمار رود. اگر این تشخیص صحیح باشد، پذیرش تعطیلات شنبه، به نوعی مخالف با حفظ هیمنه اسلام بوده و از طرف شارع پذیرفته نمی‌شود. ازاین‌رو این مسئله نیز می‌تواند در تصمیم‌گیری دخیل باشد و نیازمند بررسی است.
فقهای شورای نگهبان به عنوان حافظان شریعت و قانون اساسی، این مسائل و جوانب دیگر این قانون را با دقت بررسی کرده و نظر نهایی را اعلام خواهند نمود.
پی‌نوشت:
[1]. شیخ حر عاملی، وسائل‌الشیعه، ج7، ص381.
[2]. جمعه: 9.