همانگونه كه مي دانيد آيات قرآن و احاديث اسلامي دلالت دارد كه مرگ انسان به معناي فناي حقيقي او نيست. بلكه معني آن جدايي روح از بدن عنصري و تعلّق آن به بدن لطيف تر است.(1)
از جمله آياتي كه مي توان براي اين مطلب شاهد آورد اين آيه شريفه است.
ولا تحسبنّ الذّين قُتلوا في سبيل الله امواتاً بل احياءٌ عند ربهم يرزقون(2)
اي پيامبر افرادي را كه در راه خدا كشته مي شوند، مرده مپندار، بلكه آنان زندگانند كه در نزد پروردگار خود روزي مي خورند. يا اين آيه شريفه فرحين بما اتاهم الله من فضله و يستبشرون با الذّين لم يلحقوا بهم من خلفهم ألاّ خوفٌ عليهم و لا هم يحزنون(3) به آنچه خداوند از كرم خود به آنان داده است خوشحالند و به كساني كه هنوز به آنان نپيوسته اند بشارت مي دهند كه نه بيمي در انتظار آنان است و نه غمگين مي شوند.
كه اين آيات نه تنها به زنده بودن آنان تصريح مي كند بلكه از آثار جسمي و روحي حيات كه همان روزي خوردن و شادمان گرديدن است خبر مي دهد.(4)
و آيات فراوان ديگري از اين قبيل وجود دارد. كه بيش از آن است كه در اين جا منعكس گردد. يك گروهي از روايات حاكي اين مطلب است كه روح انسان پس از جدايي از تن به بدن هايي مشابه بدن دنيوي تعلّق پيدا مي كند و زندگي را از سر مي گيرد.
امام صادق ـ عليه السّلام ـ در استفاده از نظرية برخي از اهل تسنّن كه مي گويند، روح انسان پس از مرگ به بدن مرغي تعلق مي گيرد،(5) مي فرمايد: فاذا قبضه الله اليه صيَّر تلك الرّوحُ في قالبٍ كقالبه في الدنيا فيأكلون و يشربون»(6)
وقتي خداوند روح را قبض كرد، روح را در قالبي مشابه قالب دنيا قرار مي دهد آنان با آن بدن مي خورند و مي آشامند.
اعتقاد به تعلق روح به بدن لطيف كه مشابه بدن دنيوي است از جمله مسائلي است كه بسياري از علما و دانشمندان بر آن عقيده دارند.(7)
امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي فرمايد: هنگام مرگ، پيامبر، علي، فاطمه، حسن و حسين ـ عليهم السّلام ـ نزد محتضر حاضر مي شوند هنگامي كه قبض روح شد روح او به قالبي شبيه به قالب دنيوي او تعلق مي گيرد. «فاذا قدم عليهم القادم، عرفوه، بتلك صورة الّتي في الدّنيا»(8) آن گاه كه شخصي از برزخيان وارد شود، او را با همان شكل و هيئتي كه در دنيا داشته خواهند شناخت.
ابو بصير از امام صادق ـ عليه السّلام ـ دربارة ارواح مؤمنان مي پرسد كه اينان پس از مرگ كجا هستند؟ فرمود: «من روضة كهيئة الاجساد(9)» در يك بهشت خاص بصورت و هيئت جسد نمودار هستند.
ابو ولاّد حناط از امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي پرسد: ارواح مؤمنان پس از مرگ در كجا استقرار مي يابند امام فرمود: «في ابدان كابدانهم»(10) در بدن هايي مانند بدن هاي دنيوي.
شيخ بهايي پس از بررسي آيات برزخ نتيجه مي گيرد كه روح پس از مفارقت از بدن به بدني همگون با بدن عنصري خود تعلّق مي گيرد، چنانكه از امير المؤمنان ـ عليه السّلام ـ رسيده است ارواح، در عالم برزخ گروه گروه در شكل جسدهاي خويش گرد هم آمده به گفتگو مي پردازند.(11)
علامه مجلسي (رحمة الله) مي گويد: ارواح مردگان در برزخ به «اجساد مثالي» تعلّق مي گيرد و بدن برزخي مؤمن وكافر عين بدن دنيوي اوست و در همين بدن يا عذاب خواهد ديد يا متنعّم خواهد شد.(12)
پاورقی:
1. سبحاني، جعفر، معاد انسان و جهان، انتشارات مكتب الاسلام، ص 194.
2. آل عمران: 169.
3. آل عمران: 170.
4. معاد انسان و جهان، پيشين.
5. طبرسي، مجمع البيان، ج 2، ص 537، اين نظر را از ابن عباس ابن مسعود نقل كرده است.
6. كليني، فروع كافي، دارلكتب الاسلاميه، چاپ دوم، سال 1364، ج 3، ص 245.
7. معاد انسان و جهان، پيشين.
8. کليني، فروع كافي، ج3، ص 245، به نقل از تفسير موضوعي قرآن كريم، جوادي آملي، نشر اسراء، ص 225-236.
9. همان.
10. همان، ص244.
11. جوادي آملي، عبدالله، اربعين، ص 261 و 251، به نقل از تفسير موضوعي قرآن كريم.
12. جوادي آملي، عبدالله، بحارالانوار، ج 6، ص 201 و 272، به نقل از تفسير موضوعي قرآن كريم.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات