رهروان ولایت ـ هر کس که مسئولیت کاری را به عهده می‌گیرد، یکی از اصول اخلاقی‌ای‌که ملزم است رعایت کند «وجدان کاری»ست. یعنی کم کاری نکردن و به نحو احسن و تمام انجام دادن.
پيامبر گرامی اسلام صلي الله عليه وآله و سلم در این زمینه می‌فرمایند: «إنَّ اللَّهَ يُحِبُّ إذا عَمِلَ أحدُ كُم عَمَلاً أن يُتقِنَهُ»،[1]؛ «خداوند دوست دارد كه هرگاه يكي از شما كاری انجام ميدهد آن را استوار و درست به سامان رساند.»
و در بیان دیگر می‌فرمایند: «إنَّ اللَّهَ تَعالي يُحِبُّ مِنَ العامِلِ إذا عَمِلَ أن يُحسِنَ»،[2]؛ «خدای تعالی دوست دارد وقتی كسی كاری میكند آن را به خوبی انجام دهد.»
هم‌چنین وقتی آن حضرت در مراسم خاک‌سپاری یکی از شهدای جنگ خندق یعنی سعد بن معاذ، شرکت نمودند، نقصى در وضع قبر مشاهده فرمود، با دست مبارکشان آن نقیصه را برطرف نموده و این جمله را فرمودند: «إِنِّي لَأَ عْلَمُ أَنَّهُ سَيَبْلَى وَ يَصِلُ الْبِلَى إِلَيْهِ وَ لَكِنَ اللَّهَ يُحِبُ عَبْداً إِذَا عَمِلَ عَمَلًا أَحْكَمَهُ»،[3]؛ «یعنی من مىدانم كه اين گور (و لحد آن) فرسوده مىشود و مىپوسد، ليكن خدا بنده‌اى را دوست دارد كه چون كارى انجام دهد، محكم كارى كند، و آن را درست و استوار به انجام برساند.»
تمام این جملات، حکایت‌گر این مطلب است‌که انسان باید در قبال کاری‌که به او واگذار می‌گردد، مسئولیت پذیر باشد.
مقام معظم رهبری(دامت برکاته)، با حساسیت ویژه‌ای‌که نسبت به این امر دارند، در این زمینه می‌فرمایند:
«وجدان کاری، تعبیری از قبیل وجدان سیاسی و وجدان علمی است. معنای این کلمه این است‌که آن کسی‌که مشغول کاری است، یک احساس وجدانی نسبت به کار پیدا کند و خود را در قبال آن کار، مسئول بداند. این، غیر از مسئولیت در قبال کارفرماست؛ یک چیز دیگر است. علاوه بر جنبه شرعی و جنبه انسانی و تعهّد، در قبال خودِ کار، انسان خودش را مسئول بداند که کار را درست، کامل، قوی و بهترین، انجام دهد؛ چه بالای سر او کسی باشد و چه نباشد. این، معنای وجدان کاری است»[4]
در واقع نگاه اسلام، به کار یک نگاه خاصی است. تا حدی‌که ارزش کارگران را تا درجه جهاد گران در راه خداوند بالا میبرد.[5] ولکن جهاد بودن کار و تلاش، منوط به رعایت الزامات خاصی است؛ از جمله این‌که کار باید به‌صورت دقیق و جامع و کامل انجام شود.
حال اگر کسی این اصل مهم را زیر پا بگذارد، نه تنها کارش ارزشی نخواهد داشت، بلکه چه بسا به‌دلیل کالای ناقص یا معیوبی‌که به عنوان کالای کامل و مناسب ارائه داده است مرتکب حق الناس هم می‌گردد.
باور به سه اصل مهم، انسان را در داشتن وجدان کاری کمک خواهد کرد:
الف:در محضر خدا هستیم و حق‌تعالی همیشه ناظر اعمال ماست جه کار فرما حاضر باشد، چه نباشد. مهم این است‌که باری‌تعالی حاضر است: «أَ لَمْ يَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ يَرى»،[علق،14]؛ «آيا نمىداند كه به راستى خداوند مىبيند؟»
ب: مکافات اعمال و این‌که هر کاری‌که می‌کنیم به خود ما بر می‌گردد. «إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَها»،[اسراء،7]؛ «اگر نيكى كنيد به خود نيكى كردهايد، و اگر بدى كنيد به خود بدى كردهايد.»
«مگو ناخوش که پاسخ ناخوش آید
به کوه آواز خوش ده تا خوش آید»[6]
ج: نفع و ضرر اخروی اعمال ما قابل قیاس با منافع و مضرات امور دنیوی نیست. لذا باید بدانیم که اگر ما وجدان کاری داشته باشیم و کار را کامل و تمام انجام دهیم و یا برعکس؛ ناقص و بد، نفع و زیان آن ابدی است و تنها به اندازه نفع و زیان یک کالای خوب یا بد نیست.
بنابراین وجدان کاری به‌عنوان یک اصل اخلاقی مهم، یکی از امور اجتناب ناپذیر فعالیت سازنده و تاثیر گذار می‌باشد.
................................................
پی‌نوشت:
[1]. نهج الفصاحة،ص305
[2]. ميزان الحكمه، ح ۱۴۳۷۱
[3]. امالی صدوق،ص،385
[4]. بیانات معظم له، در دیدار جمعی از کارگران و معلمان،۱۳۷۶/۰۲/۱۰
[5]. شرح اصول کافی(صدرا)،ج1،ص433
[6]. مولوی