حاکمی که محکوم قانون بود

رهروان ولایت ـ لازمه‌ی برپایی حکومت و به‌دست‌گرفتن زمام امور جامعه، داشتن قدرت است؛ شخص حاکم باید ار نفوذ سیاسی بالایی برخوردار باشد و همچنین قدرت اقتصادی و مالی بالایی داشته باشد تا در پرتو آن بتواند جامعه را به سمت مطلوب، هدایت نماید. البته این قدرت، یک شمشیر دولبه است که اگرچه برای اداره‌ی جامعه، امری ضروری است اما اگر با هوای نفس و دنیاخواهیِ حاکم، همراه شود نتیجه‌اش می‌شود سوءاستفاده‌های گسترده‌ی مالی وسیاسی و به یغما بردن اموال عمومی.
در این میان، حاکمی که بتواند چشم طمع خود و اطرافیانش را از اموال عمومی، برکند و حتی به اندازه‌ی اندکی هم برای خود و اطرافیانش در اموال عمومی، حقّی قایل نباشد حتما قابل‌تحسین خواهد بود.

حکومت الهی رسول‌الله‌الاعظم حضرت ختمی مرتبت (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نمونه‌ی بارز و شاخصی است برای این موضوع که که شخص اول حکومت، هیچ‌گاه و به هیچ‌اندازه، حاضر به تخطی از قانون و عمل برخلاف دستور الهی نشد. آن بزرگوار که پس از سال‌ها مجاهدت در تبلیغ رسالت الهی خود، موفق شده بود تا به هدف مهم خود یعنی تشکیل حکومت اسلامی، دست یابد حتی یک لحظه هم حکومت را مانند طعمه‌ای برای خود و اطرافیانش فرض نکرد. همین روحیه و ویژگی بود که سبب شد تا حتی اندک تغییری هم پس از به قدرت رسیدن، در زندگی ایشان مشاهده نشود.

یکی از لغزش‌گاه‌های خطرناک برای زمامداران، درخواست‌های غیرقانونی اطرافیان آنان است. در چنین مواردی، از یک طرف، علقه و محبت به نزدیکان و از طرف دیگر، لزوم پایبندی به قانون، شخص حاکم را در یک دوراهی قرار می‌دهد که آیا باید درخواست غیرمشروع اطرافیان را برآورده سازد و یا مصالح عمومی و قانونی را درنظر بگیرد. در عصر حکومت رسول‌خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و در جریان نبرد با قبیله‌ی بنی‌قریظه، ثروت این قبیله که مقدار هنگفت و قابل‌توجهی هم بود به دست مسلمین و در اختیار حاکم اسلامی قرار گرفت. برخی از همسران پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) از ایشان درخواست کردند تا با وجود این همه طلا و ثروت، مقداری هم به آن‌ها داده شود. اما رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) حاضر به انجام این کار نشد. اصرار زنان پیامبر ادامه پیدا کرد تا اینکه آن‌حضرت در اعتراض به چنین درخواستی و چنین توقعی، یک ماه از آنان کناره و فاصله گرفت. در همین‌حال بود که آیات سوره‌ی احزاب در هشدار به زنان پیامبر و تبیین و تذکر موقعیت آنان نازل شد: «یاایها النبی قل لازواجک إن کنتن تردن الحیاة الدنیا و زینتها فتعالین اُمتّعکنّ و اُسَرِّحکنّ سراحا جمیلا و إن کنتنّ تردن الله و رسوله و الدار الآخرة فإن الله اعد للمحسنات منکنّ أجراً عظیما» (احزاب/29-28) [1] خداوند این آیات را فرستاد و به پیغمبرش دستورداد که آن زنان رابین ماندن و رفتن، مخیر کند که اگر حیات دنیا و زینت آن را می‌خواهید، بیایید تا رهایتان کنم و اگر خدا و رسول و دار آخرت رامی‌خواهید باید با وضع موجود بسازید، و از این تعبیر بر می آید که: اولاً جمع بین وسعت در عیش دنیا و صفای آن -که از هر نعمتی بهره بگیری و به آن سرگرم شوی- با همسریِ رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و زندگی در خانه‌ی او ممکن نیست و این دو با هم جمع نمی شوند.[2]

پیامبر اعظم با این رفتار خود که برگرفته از متن وحی بود به همگان اعلام کرد که حکومت در جامعه‌ی اسلامی، یک طعمه نیست تا اطرافیان حاکم بتوانند در آن طمع کنند و از آن بهره ببرند بلکه باید به متن دین و اصل اسلام، عمل شود و هیچ بی‌عدالتی و تبعیضی صورت نگیرد. «او حافظ و نگهدارنده‌ی ضابطه و قانون بود. نمی‌گذاشت قانون نقض بشود؛ چه توسط خودش و چه توسط دیگران. خودش هم محکوم قوانین بود، آیات قرآن هم بر این نکته ناطق است. برطبق همان قوانینی که مردم باید عمل می‌کردند، خود آن بزرگوار هم دقیقاً و به‌شدت برطبق آن قوانین عمل می‌کرد و اجازه نمی‌داد تخلفی بشود.»[3]

پاورقی:

1- «محمد؛ خاتم پیامبران» ج1، ص386

2- علامه طباطبایی، ترجمه‌ی تفسیر المیزان جلد 16

3- مقام معظم رهبری، خطبه‌ی نمازجمعه، 23 اردیبهشت 1379