چکیده: روزی در تقویم کشور عزیزمان به نام روز مبارزه با استعمار انگلیس نام گذاری شده است. در این نوشتار بر آنیم تا به طور خلاصه توضیح دهیم چرا این نام گذاری صورت گرفته است.
روزی در تقویم کشور عزیزمان به نام روز مبارزه با استعمار انگلیس نام گذاری شده است. در این نوشتار بر آنیم تا به طور خلاصه توضیح دهیم چرا این نام گذاری صورت گرفته است. برخی سیاستمداران کشور انگلییس در سال 1812 میلادی نمایندگی سیاسی خود را در بوشهر تأسیس کردند و از آن پس تا حدود یک قرن به طور مستمر به افزایش نفوذ خود در خلیج همیشه فارس مشغول بودند.[1]
طولی نکشید که کشور‌های عربی در ساحل جنوبی خلیج فارس تابع سیاستمداران انگلستان شدند و این در شرایطی بود که دولت وقت ایران به دلیل ضعف روزافزون خود کمتر به خلیج فارس توجه می‌کرد. بنابراین سیاست و تجاوز انگلستان در بخش اعظم قرن نوزدهم در خلیج فارس جریان داشت و مرکز هدایت آن نیز بوشهر بود.
شهر بوشهر و نواحی آن ازجهت اقتصادی و فرهنگی رشد قابل ملاحظه‌ای کرد. در تمامی قرن 19، بوشهر مقام خود را به عنوان بندر اصلی ایران حفظ کرد. بوشهر در حقیقت دروازه جنوبی ایران بود و دولت انگلستان با فشار آوردن بر آن، دولت قاجاریه را به تمکین در برابر خواست‌های خود وادار می‌کرد؛ دولت انگلیس به واسطه سرهنگ هنل قنسول در سال 1838(م) با مردم بوشهر درگیر شد و در سال 1856(م) لشکرکشی خود را به بوشهر ایجاد نمود.
انگلیسی‌ها در خلیج فارس در نیمه دوم قرن نوزدهم به توسعه بندر بوشهر ادامه دادند و این شهر بندری نیز به واسطه برقراری ارتباط تجاری میان نواحی داخلی ایران و خلیج فارس توسعه طبیعی خود را طی می‌کرد.[2]
با شروع قرن 20میلادی و حضور انقلاب مشروطه در ایران، فعالیتهای سیاسی دولت انگلیس نیز تحت تأثیر آن قرار گرفت و این انقلاب به ضرر انگلستان سیر نمود. بنابراین سیاست ضد انگلیسی انقلاب مشروطه متوجه دولت انگلستان شد. در این زمان بود که رئیس‌علی دلواری به سال 1909 م / 1327 ه.ق در پیوند با قیام عمومی مردم علیه استبداد انگلیس(استبداد صغیر) همراه با آیت الله سید مرتضی اهرمی علم الهدی که در بوشهر زندگی می‌کرد، به یاری مردم شتافته و بوشهر را تصرف کرد.[3]
قیام مردمی بر علیه انگلیس:
انگلیسی‌ها که تاب تحمل این اقدام را نداشتند با ارسال كشتی‌های جنگی خود به خلیج فارس در مقابل بوشهر لنگر انداختند و نیروهای اشغالگر در 1915میلادی، برابر با 17 مرداد 1294شمسی، شهر بوشهر را به اشغال خود درآورند. پس از اشغال شهر بوشهر در مرداد 1294شمسی نیروهای انگلیسی قصد تصرف ناحیه دلوار را می‌كنند.
قیام دلیران تنگلستان علیه اشغالگران آغاز شد و نیروهای متجاوز انگلیسی كه قریب به پنج هزار نفر بودند در دام دلیر مردان تنگستانی گرفتار شدند و عده زیادی از متجاوزان انگلیسی در این حمله از بین رفتند. قیام مردم تنگستان حدود هفت سال طول کشید.[4]
با اینکه رئیس‌علی در اسنای این مبارزات به شهادت رسید و با اشغال بوشهر برای مدتی کانون سازماندهی مقاومت به برازجان منتقل شد. ولی این استعمار ستیزی با همراهی مجاهدان داوطلب شیرازی به رهبری آیت الله محلاتی و نیز نیروهای ژاندارم به همراه دیگر نیروهای محلی در آنجا اجتماع کرده و نتیجه داد. فشارهای نیروهای محلی و مشکلات انگلیسی‌ها در اداره و کنترل بوشهر آنان را واداشت که سرانجام از ادامه اشغال بوشهر صرف نظر کنند. آنان در همان زمان اعتراف کردند که حسابشان در مورد اشغال بوشهر اشتباه از آب درآمده و ناچارند که به حاکمیت دولت ایران اعتراف نمایند.
بیرون راندن انگلیسی‌ها و حق حاکمیت بوشهر به واسطه مقاومت گسترده و مستمر نیروهای وطن خواه بوشهر، دشتستان، تنگستان و دشتی اتفاق افتاد. در نتیجه مدتی پس از اشغال بوشهر، به ناچار طی توافقی با دولت ایران و ایالت فارس با انتصاب حکمرانی ایرانی برای بوشهر موافقت کردند. پرچم ایران در اکتبر 1915 م در بوشهر برافراشته شد و حاکمیت ایران بار دیگر بر این خاک ارجمند و عزیز برقرار گشت.[5]
...........................................................
پی‌نوشت
[1]. عیسویان در بوشهر، ص27.
[2]. لشرکشی انگلیس به ایران، ص120.
[3]. بوشهر در انقلاب مشروطیت، ص73.
[4]. لشرکشی انگلیس به ایران، 170.
[5]. همان.