کمک به خلق، آنگونه که باید باشد

کمک کردن به دیگران، مخصوصا مستمندان، نزد عقلای عالم کار پسندیده ای است. در مکتب اسلام هم، کمک کردن به همنوعان و نیازمندان مورد تاکید قرار گرفته است و حتی بر کسانی که تمکن دارند؛ واجب شده است. اما کمک کردنی که برای خدا باشد با علامتهایی همراه است، از جمله آنها منت ننهادن بر شخص کمک شده و ...

قرآن و کمک به فقراء
در قرآن آمده که بندگان نماز خوان و صالح ویژگیهایی هایی دارند، از جمله یکی از آنها کمک کردن به نیاز مندان است. «وَ الَّذِينَ فىِ أَمْوَالهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ؛[معارج/24] کسانی که در اموالشان حق معلومی هست».
در آیه بعدی همین سوره می فرماید: «لِّلسَّائلِ وَ الْمَحْرُوم؛[معارج/25] برای نیازمند و محروم (از معیشت و ثروت)».
اسلام همانطور که نسبت به توجه به خدای متعال سفارش می کند؛ نسبت به کمک به دیگران (چه به صورت خمس و زکات که با بودن شرایط واجبند و چه به صورت کمکهای مستحبی) و توجه به زندگی دیگران (مخصوصا نیازمندان) هم تاکید دارد.
در آیات قرآن، این نکته (توجه همزمان به خدای متعال و مردم) بارها و بارها مورد تاکید قرار گرفته است. «رِجالٌ لا تُلْهيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إيتاءِ الزَّكاةِ يَخافُونَ يَوْماً تَتَقَلَّبُ فيهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ؛[نور/37]مردانى كه تجارت و داد و ستد آنان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و پرداخت زكات باز نمى‏ دارد، و پيوسته از روزى كه دل‏ها و ديده‏ها در آن زير و رو مى‏شود، مى ‏ترسند». [1]

سیره ی پیشوایان اسلام هم چنین است.
پیشوایان ما هم، ما را به کمک به تهیدستان سفارش می نمودند و خودشان هم در این زمینه الگو بودند. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «وَ مَنْ مَشَى فِي حَاجَةِ أَخِيهِ الْمُؤْمِنِ لِيُثَبِّتَهَا لَهُ ثَبَّتَ اللَّهُ قَدَمَيْهِ يَوْمَ تَزِلُّ الْأَقْدَام‏؛[2]کسی که در پی برآوردن نیازهای برادرش (همنوعش) باشد؛ خداوند در روزی که قدمها لرزان است قدمهایش را ثابت قدم می گرداند».
از اینکه حدیث فرمود: خداوند کمک کننده به دیگران را ثابت قدم می دارد؛ بدست می آید که آنکس حسابش با خداست که در کمک نمودن به دیگران، رضای خدا را در نظر داشته باشد، نه که برای کسب شهرت و دیگران را متمایل به خود کردن (با این طریق او را طرفدار خود کند) به دیگران سودی برساند
 هر چه انسان بتواند برای کسب رضای خدا به خلق کمک کند؛ در آن دنیا بیشتر سود می برد.
بنا براین کسانی که در بوق و کرنا می کنند که کمک به خلق، فلان و بهمان است و هیچ عبادتی مثل او نیست؛ باید بدانند که کمک به خلق آنگونه که خدا می گوید باید باشد یعنی هم کمک به خلق و هم انجام دادن عبادات، چنانکه در آیه 37 نور به آن اشاره شد.
اینگونه انسانها باید بدانند:  اگر انسان  به شخصی کمک کند و بعدا با آن شخص مشکلی ایجاد کند و به رخش نکشد؛ هنر کرده است. [3]   اگر انسان به خلق کمک کند و خدای ناخواسته، در جامعه بخواهد خود را  دست و دل باز معرفی کند، یا بخواهد دیگران را به سمت خود بکشاند و آنها را در خدمت اهداف خودش بکار گیرد (قصدش رضای خدا نباشد) این کمک کردن او زیاد تعریفی ندارد. [4]  

فلسطین و یمن و عراق و ... محتاج کمکنند
مسلمان نباید نسبت به سرنوشت دیگران بی اعتنا باشد. کمک ایران به دیگر کشورهای مسلمان نیازمند یاری، در راستای اهداف اسلام است.
البته اینکه ایران با کمک به دیگر کشوهای مسلمان، خودش دچار مشکل می شود یا نمی شود؟ این یک بحث مفصل می خواهد و از گنجایش این مقاله بیرون است، اما آنقدر می دانیم که شخص اول جهان اسلام یعنی محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله) ما را به رعایت حقوق مسلمانان دیگر سفارش اکید فرموده، طوری که اگر  نسبت به این راه و مسیر، بی تفاوت و منفعل باشیم؛ بنا بر فرمایش آن حضرت، از جرگه ی مسلمانی خارجیم. «مَن اَصبَحَ لاَیهتَمُّ بِاُمُورِ المُسلِمینَ فَلَیسَ مِنهُم؛[5] کسی که صبح کند و به امور مسلمین توجه نداشته باشد؛ مسلمان نیست».
اگر ما نسبت به فلسطین و یمن و عراق و لبنان فدکاری (که این یک نوع کمک به خلق الله است) نداشته باشیم، خیال داریم جهان اسلام و تشیع روی خوش ببینند؟ مگر همین کمک کردن ما به حزب الله لبنان نبود که باعث شد رژیم صهیونیستی (در اثر شکست از حزب الله) از شعار پوچش (از نیل تا فرات) عقب نشینی کند؟

نتیجه گیری
کمک به خلق خدا و مخصوصا نیازمندان جامعه، یکی از اهداف اجتماعی اسلام است.
هر چه انسان در کمک به خلق خدا رضای او را در نظر داشته باشد؛ مقامش   در نزد خدا بیشتر است.
بنا بر فرمایش پیامبر اسلام، اگر کسی دنبال برآوردن نیاز برادران دینی اش برود؛ خداوند او را در روز قیامت ثابت قدم می گرداند.
فلسطینیان و یمننیها و عراقیها هم برادران دینی ما هستند، باید کشورهای مسلمان، با تاسی از آموزه های اسلام به وظیفه ی خود عمل کنند.

پی نوشتها
[1] ترجمه انصاریان، ص355
[2] مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل ؛ ج‏12 ؛ ص410
[3] آیه 262 بقره می فرماید: كسانى كه اموال خود را در راه خدا انفاق مى‏كنند، سپس به دنبال انفاقى كه كرده‏اند، منت نمى‏گذارند و آزارى نمى‏رسانند، پاداش آنها نزد پروردگارشان محفوظ است؛ و نه ترسى دارند، و نه غمگين مى‏شوند.
[4] آیه 264 بقره: كسى كه مال خود را براى نشان دادن به مردم، انفاق مى‏كند؛ و به خدا و روز رستاخيز، ايمان نمى‏آورد؛ (كار او) همچون قطعه سنگى است كه بر آن، (قشر نازكى از) خاك باشد؛ (و بذرهايى در آن افشانده شود؛) و رگبار باران به آن برسد و همه خاكها و بذرها را بشويد.
[5] کافی، کلینی، ج2، ص164