چکیده: اثر گذاری لازم هر کاری مشروط به اقدام مناسب در لحظه خاص خودش است، که تاخیر زمان، منجر به کم اثری و یا بی اثری آن عکس العمل خواهد شد. قیام توابین در سال 65 هجری نمونه بارز این اقدام نامناسب است.
یکی از شاخصه‌های اصلی «بصیرت» شناخت زمان و موقعیت شناسی است تا در زمان مناسب خود، اقدام لازم صورت گیرد. در واقع هر عکس العملی در مقابل دشمن، اعم از گفتار، اعتراض، سکوت و رفتار، زمانی مثمر ثمر خواهد بود که در وقت مناسب خود انجام گیرد. زیرا به تاخیر افتادن عکس العمل مناسب از زمان خاص خود، هزینه‌ای مضاعف و بازتابی کم اثر و یا بی اثر خواهد داشت.
نمونه بارز این ادعا را می‌توان در قیام «توابین» جستجو نمود. قیامی که با همراهی چهار هزار نفر از مردم کوفه در سال 65 هجری به رهبری «سلیمان به صرد خزاعی» انجام گرفت،[1] و هدف آن هم خون خواهی از شهدای کربلا و حادثه عاشورا بود که با نوعی پشیمانی و توبه نسبت به کوتاهی گذشته مقرون گشته بود.
این قیام اگر چه اقدامی علیه حکومت طاغوت و فاسد زمان بود و شیعیان و ارادتمندان اهل بیت (علیهم السلام) در آن حضور داشتند و در این راه حتی شهید هم گشتند، اما با حرکت بجا و به موقع اصحاب امام حسین (علیه السلام) قابل مقایسه نیست.
تصمیم شخصیت‌هایی مانند حرّ بن یزید ریاحی با وجود آن‌که در ابتدا فرمانده سپاه مخالف است، و یا شهیدی مانند زهیر بن قین با آن‌که در آغاز، دلش با امام حسین (علیه السلام) نبود و حتی عثمانی مذهب هم بود، و یا سایر شهدای کربلا، چون در لحضه و زمان خاص خودش، و از روی بصیرت انجام می‌شود، اثر آن تا قیامت باقی و ماندگار است.
اما قیام توابین با وجود آن که نیروهای آن بیشتر از شهدای کربلاست و چه بسا انگیزه لازم را هم داشتند، ولی چون اقدامشان به موقع، بجا و از روی بصیرت نیست آن خاصیت و اثر گذاری لازم را ندرد.
مقام معظم رهبری در این زمینه می‌فرمایند:
«عدّه توّابین، چند برابر عدّه شهدای کربلاست. شهدای کربلا همه در یک روز کشته شدند؛ توّابین نیز همه در یک روز کشته شدند. اما اثری که توّابین در تاریخ گذاشتند، یک هزارم اثری که شهدای کربلا گذاشتند، نیست! به خاطر این‌که در وقت خود نیامدند. کار را در لحظه خود انجام ندادند. دیر تصمیم گرفتند و دیر تشخیص دادند».[2]
بنابراین آن‌چه بعد از تشخیص درد، اهمیت فوق العاده‌ای دارد، اقدام به موقع و بجا برای درمان است. حال چه آن درد مربوط به جامعه و اجتماع باشد و یا امری شخصی و مرتبط به جسم و یا روح ما و رذائل اخلاقی باشد. در هر سه صورت، انجام ندادن عکس العمل مناسب و فوت وقت، پیشروی بیماری، صرف هزینه مضاعف و کم اثر بودن درمان را در پی خواهد داشت.
..............................................
پی‌نوشت:
[1]. ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایة، ج ۸، ص۲۷۶ و ۲۷۷، بیروت،دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ ه.ق.
[2]. دفتر حفظ و نشر اثار آیت الله العظمی خامنه‌ای.