در آیین تربیتی اسلام ، هر شخص علاوه بر اینکه در مقابل زندگی شخصی وخانواده خود مسولیت دارد ، به همان اندازه هم در برابر تک تک افراد جامعه نیز مسولیت دارد .
یکی از مسایلی که رفاه وامنیت روانی هر جامعه را به دنبال دارد ، واز مهمترین ارکان و شاخص های اتحاد هر جامعه به شمار می رود ، مساله اقتصاد و تولید ثروت آن جامعه است ، که در واقع متشکل از تولید وتوزیع ومصرف است .
در دین مبین اسلام ، اگر طبقه خاصی بخواهد از طریق این کانال ، اختلاف طبقاتی را شدت دهد و از طریق ربا و احتکار وکم فروشی وگران فروشی و... ، اتحاد یک جامعه را تحت فشار قرار دهد ،وبه عبارتی بخواهد اقتصاد را فرصتی برای ثروت اندوزی ودنیا طلبی ، قرار دهد ، شدیدا مورد نکوهش ومذمت آیات وروایات اسلامی قرار خواهد گرفت .
از باب نمونه ؛ رسول خدا در مورد ربا خوار می فرماید:
(...مَنْ أَكَلَ الرِّبَا أَمْلَأَ اللَّهُ بَطْنَهُ مِنْ نَارِ جَهَنَّمَ بِقَدْرِ مَا أَكَلَ .... وَ لَمْ یَزَلْ فِی لَعْنَةِ اللَّهِ وَ الْمَلَائِكَةِ مَا كَانَ عِنْدَهُ مِنْهُ قِیرَاطٌ وَاحِدٌ...).خداوند متعال شکم ربا خوار را به همان اندازه ایی که ربا خورده است ، پر از آتش جهنم می کند ...وتا وقتی که ذره ایی از مال ربوی نزد آنها باشد ، دائما مورد لعنت خدا وملائکه خواهد بود ...).( ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ص 285)
البته در مقابل نیز می بینیم که دین مبین اسلام ، برای آبادانی وسربلندی جامعه اسلامی ، برنامه ها وتوصیه هایی را نیز بیان فرموده است .وهمه را به کار وتلاش وتولید ثروت مشروع ، تشویق کرده است .(...هُوَ أَنشَأَكُم مِّنَ الْأَرْضِ وَ اسْتَعْمَرَكمُْ فِیهَا...)
اوست كه شما را از زمین پدید آورد و عمران و آبادى زمین را به شما سپرد و قدرت و وسائل آن را نیز در اختیارتان قرار داد.(هود/61).
محور اقتصاد سالم از منظر روایات
در دین مبین اسلام ، آنچه در مساله اقتصاد (تولید، توزیع، مصرف) حایز اهمیت است ، مساله حلان بودن این امر است .تا آنجا که رسول گرامی اسلام ، کسب روزی حلال را، بالاتر از جهاد معرفی کرده است . ( الْكَادُّ عَلَى عِیَالِهِ كَالْمُجَاهِدِ فِی سَبِیلِ اللَّه) .كسى كه در راه تأمین مخارج خانوادهاش زحمت مىكشد، مانند مجاهد در راه خداست).
(عدة الداعی و نجاح الساعی ؛ ؛ ص82).
کار وتولید
همانگونه که دین مبین اسلام ، برای کار وتلاش ، ارزش قایل است ، بی کاری ونداشتن حرفه را نیز مذمت وسرزنش می کند .انسان برای کار وتلاش ، باید هر فرصتی را تبدیل به تولید وثروت کند .
رسول خدا می فرمایند : اگر قیامت بر پا شود وشما نهالی در دست داشتید ؛ اگر برای کاشتن آن فرصت کردید ، آنرا بکارید .یعنی برای تولید وکاروتلاش ، حتی کوچکترین فرصت را نباید ضایع کرد .(إِنْ قَامَتِ السَّاعَةُ وَ فِی یَدِ أَحَدِكُمُ الْفَسِیلَةُ فَإِنِ اسْتَطَاعَ أَنْ لَا تَقُومَ السَّاعَةُ حَتَّى یَغْرِسَهَا فَلْیَغْرِسْهَا).(مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل ج13 ص 460)
هم چنین رسول خدا ، درباره شخصی که برای گذراندن معیشت خود ، هیچ حرفه ای را یاد نگرفته بود ، فرمودند : (... سَقَطَ مِنْ عَیْنِی ...لِأَنَّ الْمُؤْمِنَ إِذَا لَمْ یَكُنْ لَهُ حِرْفَةٌ یَعِیشُ بِدِینِهِ)از چشمم افتاد ، زیرا مومن هرگاه حرفه ای نداشته باشد ، دینش را وسیله معاش قرار می دهد .( جامع الأخبارشعیری-ص139)
باشد که ان شاالله در پناه رهنمودها ی قرآن وروایات ، جامعه ای سالم داشته باشیم وهیچ گاه کیفیت کار خود را فدای کمیت آن نکنیم .
فرآوری : گروه رهپویان قرآن