فلسفه حجاب

با توجه کردن به احکام حجاب و پوشش در اسلام ، چه از نگاه درون دینی و چه از نگاه برون دینی؛ اولین سوالی که به ذهن می آید، این است که علت و فلسفه داشتن حجاب و پوشش چیست!؟ چرا اسلام انسان ها را به داشتن حجاب امر فرموده است! داشتن حجاب، دارای چه مصلحت و ضرورتی است که از واجبات شمرده شده است؟

از آنجا که آموزه های اسلامی و احکام آن؛ مبتنی بر علت ها و مصالح حقیقی و واقعی است،از این رو پی بردن به این حقایق و دلیل ها، اولا برای محکم تر شدن انگیزه های مسلمانان در رعایت حجاب مفید است و در ثانی برای مقابله با شبهات و ردّ دلیل هایی در مورد حجاب بیان می کنند؛ می تواند کاربرد داشته باشد.

اینکه علت وجود حکم حجاب در میان ادیان و قومیت ها چیست، برخی دلیل هایی را ذکر کرده اند و با مخدوش کردن این ادله، خواسته اند تا این حکم را مردود بداند، که در این گفتار قصد بیان این ادله و بررسی و ارزیابی آنها را داریم تا در نهایت به دلیل و فلسفه ی اصلی وجود حکم حجاب در اسلام با توجه به آیات و روایات برسیم.

(چون بیان تمامی ادله در یک پست، بسیار طولانی می شود؛ این دلایل بطور چند پست بیان خواهد شد.)

فلسفه اول: با پرده نشین کردن زن بدنبال رهبانیت و ریاضت هستیم.

ارائه ی این نظریه از اين جهت است كه چون زن بزرگترين موضوع خوشي و كامراني بشر است ، اگر زن و مرد معاشر و محشور با يكديگر باشند ، خواه ناخواه دنبال لذتجوئي و كاميابي مي روند . بنابراین برخی تصور کرده اند که  فلسفه ی اینکه در اسلام  و تقریبا در ادیان الهی؛ زنان ملزم به رعایت پوشش و حجاب و پرده نشینی هستند، بخاطر این است که در نظر این ادیان، انسان با معاشرت با زن و انس با او، از یاد خداوند غافل می شود و نمی تواند مراحل تقرب و عرفان الی الله را بخوبی بپیماید! از این رو برخی معتقد هستند که کسی که می خواهد به مقام قرب اله برسد باید از اینگونه مسائل کناره گیری کند و از زنان کناره گیری کند. بنابراین دیده می شود که عده ای فقهاء و روحانیون را با این تفکر، نقد می کنند و علت امر بهداشتن حجاب را از طرف ایشان، صرفا بخاطر منافات داشتن با قرب الهی می دانند و چون ضرورتی برای پیمودن مراحل سعادت و ریاضت را در خود نمی بینند، بنابراین داشتن حجاب را نیز ضروری نمی دانند! با اینکه داشتن حجاب در اسلام بخاطر دلیل های فردی – اجتماعی است.

شاید علت اینچنین دیدی نسبت به احکام حجاب و پوشش در اسلام در نظر برخی؛ بودن چنین تفکری در ادیان الهی دیگر مثل یهودیت و مسحیت ( چون کشیش ها بخاطر تقرب به مسیح ازدواج نمی کنند!!) است و همچنین درآیین های شرقی مثل بوداییسم، هندوییسم و .. . به همین خاطر در چنین ادیان و چنین تفکراتی، رسیدن به وضع ظاهری و استعمال عطر و .. و حتی کوتاه کردن مو نیز مذموم شمرده می شود و برای رسیدن به درجات بالاتر باید از ایتگونه مسائل نیز دوری شود.

اما این دلیل (رهبانیت و ریاضت به منظور قرب الهی) نمی تواند دیلی بودن حجاب در اسلام باشد ؛ به چند دلیل:

1 ) در هیچیک ار منابع اسلامی ، فلسفه احکام حجاب و پوشش را، ریاضت و رهبانیت ذکر نشده است.
 2 )  روایات اسلامی بسیاری اشاره دارند که اسلام با چنین تفکری ( گوشه نشینی و ریاضت برای رسیدن به مراتب عالی ) مخالفت کرده است. از پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله نقل شده كه : « تنظفوا و لا تشبهوا باليهود » . يعني نظيف باشيد و خودتان را شبيه به يهود نكنيد . بعد فرمود زنان يهودي كه زناكار شدند بدان جهت بود كه شوهرانشان كثيف بودند و مورد رغبت واقع نمي شدند . خودتان را پاكيزه كنيد تا زنانتان به شما راغب گردند عثمان بن مظعون يكي از اكابر صحابه رسول اكرم است ، خواست به تقليد از راهبان ، به اصطلاح تارك دنيا شود ، ترك زن و زندگي كرد و لذتها را بر خويش تحريم ساخت . همسرش نزد رسول خدا آمده عرض كرد يا رسول الله ! عثمان روزها را روزه مي گيرد و شبها به نماز بر مي خيزد . پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله خشمگين شده برخاست به نزد وي آمد . عثمان مشغول نماز بود . صبر كرد تا نمازش تمام شد ، فرمود : اي عثمان خدا مرا به رهبانيت دستور نفرموده است . دين من روشي منطبق بر واقعيت و در عين حال ساده و آسان است . " « لم يرسلني الله تعالي بالرهبانية و لكن بعثني بالحنيفية السهلة السمحة» " {1}  يعني خداوند مرا براي رهبانيت و رياضت نفرستاده است ، مرا براي شريعتي فطري و آسان و با گذشت فرستاده است . من نماز مي خوانم و روزه مي گيرم و با همسرانم نيز مباشرت دارم . هر كس كه دين مطابق با فطرت مرا دوست مي دارد بايد از من پيروي كند .
3 ) روایات فراوانی در زمینه تشویق به ازدواج، شیوه های معاشرت بین زن و شوهر و غیره وجود دارد که چنین فلسفه بافی را رد می کند. اسلام لذت جنسي در حدود قانون را تحسين كرده است تا جائي كه فرموده دوست داشتن زن از صفات پيغمبران است : « من اخلاق الانبياء حب النساء » {2} . در اسلام زني كه در آرايش و زينت خود براي شوهر كوتاهي كند ، نكوهش شده است كما اينكه مرداني كه در ارضاء زن خود كوتاهي مي كنند نيز نكوهش شده اند . که این مطلب با جستجوی مختصر در منابع حدیثی شیعی  بدست خواهد آمد.
 4) آیات و روایات زیاد در مورد ضرورت پاکیزگی در اسلام و زیبا بودن و استعمال عطر و ... که کلا با این تفکر ریاضت مخالف است. از شعار های اسلام « النظافت من الایمان» است. و همچنين استحباب پوشيدن جامه سفيد يكي به خاطر زيبائي است و ديگر به خاطر پاكيزگي است ، زيرا لباس سفيد چرك را بهتر نمايان مي سازد و به همين موضوع در روايات اشاره شده است : « البسوا البياض فانه اطيب و اطهر » {3} ؛ رسول اكرم هنگامي كه مي خواست نزد اصحابش برود به آئينه نگاه مي كرد ، موهاي خود را شانه و مرتب مي ساخت و مي گفت خداوند دوست مي دارد بنده اش را كه وقتي كه به حضور دوستان خود مي رود خود را آماده و زيبا سازد. {4}

در نتیجه، تا اینجا چنین یحث شد که علت  و فلسفه حکم حجاب در اسلام، ریاضت و رهبانیت با پرده نشین کردن زن نیست! اما اینکه فلسفه اصلی آن چیست، و چه دلیل هایی دیگری آورده اند، در پست های بعد به آن اشاره خواهیم کرد.

یا علی

======================================================

1 - كافي جلد 5 صفحه / 494

2 - وسائل الشيعه جلد 3 صفحه / 3

3 - وسائل ، جلد اول صفحه / 280

4 - وسائل ، جلد اول صفحه / 278