چکیده: نوری همچون شب چهارده در نیمه ذی الحجه در خاندان رسول خدا طلوع کرد که در ساده زیستی سرآمد زمان خود بود و با مناعت طبع و آزاد منشی همیشه در مسیر هدایت بود و با همین خصلتهای نیکو به عزت و بزگواری رسیده بود به طوری که دشمنان تا دندان مسلح نیز در حضورش ترس وجودشان را میگرفت، پس شیعه او نیز باید اینچنین باشد.
روزهای مبارک ذی الحجه یکی پس از دیگری گذشت تا ماه به نیمه رسید، وقتی قرص ماه کامل هویدا شد نوری از خاندان رسول الله آسمان اسلام را روشن کرد، روشنتر از ماه و خورشید، این نور الهی که در سال 212 هجری در محلی به نام صریا که یکی از محلههای مدینه منوره است طلوع کرد، شادی و سرور را به خاندان امام جواد (علیهالسلام) و تمام شیعیان هدیه نمود. نامش را علی گذاشتند و بعدها با القابی همچون: نقی، هادی، عالم، فقیه، امین، طیب، مشهور شد. [1] زندگی این امام بزرگوار سراسر نکات آموزنده و نقشه راه برای مسلمانان در همه دوران به خصوص عصر حاضر میباشد که به چند نمونه از آن اشاره میکنیم:
سبک زندگی اسلامی در سیره امام هادی (علیهالسلام)
1: ساده زیستی:
امروزه هر کسی به مقام و یا موقعیت علمی یا اجتماعی میرسد خانه محقرانه، ماشین ارزان قیمت، لباسهای معمولی و ...را خلاف شأن و منزلت خود میداند و انتظار دارد هر کجا که وارد میشود به مقتضی شأن و منزلتش از مواهب دنیایی برخوردار شود، ولی امام هادی (علیهالسلام) با این که در علم و فضیلت بینظیر بود، داشتن بهترین وسایل زندگی را مقتضی شأن و منزلت نمیدانست و با زندگی در خانه محقر ناراحت نمیشد، و حتی بیاحترامیهای صاحبان قدرت او را در این دیدگاه الهی متزلزل نمیکرد، در حالات این امام بزرگوار نقل کردهاند:
متوكل براى امام (عليهالسّلام) نامهاى نوشت كه هر چه زودتر در سامراء حاضر شود، متوكل در نامه خود بسيار اظهار اشتياق به ملاقات آن حضرت كرده بود، هنگامى كه نامه به حضرت رسيد مهياى خروج شد و به اتفاق يحيى بن هرثمه عازم سامراء گرديد، پس از ورود به سامرا متوكل او را اذن ورود نداد و چند روزى در «خان صعاليك» كه جاى غريبان و مسافران بود منزل كرد، بعد از اين متوكل دستور داد منزل خصوصى براى آن جناب ترتيب دادند و از كاروانسرا به آنجا منتقل شد». [2]
2: مناعت طبع:
امروزه میل به زندگی اشرافی و مسابقه در زرق و برق زندگی بسیاری از افراد را به بردگی شیطان و شیطان صفتان گرفته است، برخی برای ساختن زندگی مرفه در خدمت هوای نفس و شیطان درآمده و با کسبهای حرامی مانند: قاچاق، گران فروشی، فریب دیگران، حقوقهای نجومی و ...در صدد رسیدن به خواسته نفسانی هستند، برخی دیگر برای ساخت و یا حفظ زندگی مرفه و ثروتهای کلان خود، به قدرتهای زورگو متوسل شده تا ضمن نوکری آنان ثروت خود را افزایش داده یا حکومت خود را حفظ نمایند، اما امام هادی (علیهالسلام) با این که میتوانست با زور گویانی مانند متوکل همدست شده و زندگی مرفهی برای خود تشکیل دهد و از قدرت و نفوذ ظاهری برخوردار باشد، ولی مناعت طبع و آزاد منشی او مانع از پیوست او به این زورگویان شده و هیچ گونه درخواست دنیایی از آنان نداشت، همه خواستههای خود را با روزیده بیهمتا، در میان میگذاشتند، یکی از یاران حضرت میگوید: وقتى خدمت امام رسيدم تا چشمش به من افتاد فرمود: ابا موسى از چهرهات پيداست كه خوشحالى و راضى هستى. عرض كردم: آرى به بركت شما. ولى میگفتند شما آنجا تشريف نبردهاى و از متوكل تقاضائى ننمودهايد، حضرت فرمود:
«خداوند میداند كه ما در گرفتاریها بغير او پناه نمیبريم و در پيشآمدهاى سخت جز بر او توكل نداريم، هر وقت درخواست كردهايم خداوند ما را رد نكرده، میترسم كه از اين كار دست بردارم خداوند نيز رفتار خود را تغيير دهد». [3]
3: بزرگی و عظمت در سایه عبادت:
امروزه برخی با نمایش دادن مال و ثروتشان در صدد اثبات بزرگی و عزت خود هستند، برخی دیگر به قدرتهای فردی روی میآورند و برخی هم که داری حکومت هستند نیروها و تجهیزات نظامی را در مانورهای مختلف به نمایش میگذارند و با اجرای رزمایش قدرت خود را به رخ دیگران میکشانند، البته اگر این قدرتنمایی در جهت احقاق حقوق مظلومین باشد خوب و پسندیده است، اما امام هادی (علیهالسلام) با این که نه لشکری داشت، نه ادوات جنگی در اختیار داشت و از نظر زندگی دنیایی بسیار ساده و زاهدانه میزیست، دارای اُبهت و عظمت خاصی بودند به طوری که دشمنان تا دندان مسلح آن روز از حضورش ترس داشتند و با داشتن نیرو و ثروت و حکومت، از دیدن حضرت لرزه بر اندامشان میافتاد، این نشان از عظمت و بزرگی حضرت در سایه عبادت و بندگی خداوند سبحان و دوری از تجملات و زرق و برق دنیایی است، یحیی بن هرثمه یکی از فرماندهان متوکل عباسی میگوید:
«وقتی از جانب متوکل برای دستگیری امام به مدینه رفتم مردم از نگرانی برای آن حضرت گریان شدند، و شیون سر دادند، هنگامی که وارد خانه ایشان شدم جز کتاب قرآن و ادعیه و نامههای علمی چیز دیگری ندیدم، در این حال چنان عظمتی از امام در دلم افتاد که دوست داشتم خادم او شوم». [4]
امید است همه ما که عاشقانه آن امام بزرگوار را دوست داریم در عمل نیز دوستی خود را اثبات نموده و زندگی خود را بر اساس تعالیم این بزرگوارن بنا کنیم، با زهد و ساده زیستی از قید هوای نفس و شیطان و زورگویان آزاد باشیم و با مناعت طبع از رفتن و خواستن نیازهای خود از صاحبان قدرت و ثروت دوری کنیم، و بدانیم که عزت و بزرگی در مال و ثروت و قدرت ظاهری نیست بلکه در رشد معنویت و زندگی بر اساس آموزههای اسلامی است.
پی نوشتها
[1]. «وُلِدَ بِصِرْيَا مِنَ الْمَدِينَةِ فِي النِّصْفِ مِنْ ذِي الْحِجَّةِ سَنَةَ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ وَ مِائَتَيْنِ، وَ لَقَبُهُ النَّقِيُّ وَ الْعَالِمُ وَ الْفَقِيهُ وَ الْأَمِينُ وَ الطَّيِّبُ وَ ...» شیخ طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الورى بأعلام الهدى، چاپ سوم، انتشارات اسلامیه، تهران، 1390ق، ص 356.
[2]. «فَكَتَبَ الْمُتَوَكِّلُ إِلَيْهِ كِتَاباً يَدْعُو بِهِ فِيهِ إِلَى حُضُورِ الْعَسْكَرِ عَلَى جَمِيلٍ مِنَ الْقَوْلِ فَلَمَّا وَصَلَ الْكِتَابُ إِلَيْهِ تَجَهَّزَ لِلرَّحِيلِ وَ خَرَجَ مَعَ يَحْيَى بْنِ هَرْثَمَةَ حَتَّى وَصَلَ إِلَى سُرَّمَنْرَأَى فَلَمَّا وَصَلَ إِلَيْهَا تَقَدَّمَ الْمُتَوَكِّلُ أَنْ يَحْتَجِبَ عَنْهُ فِي مَنْزِلِهِ فَنَزَلَ فِي خَانٍ يُعْرَفُ بِخَانِ الصَّعَالِيكِ فَقَامَ فِيهِ يَوْمَهُ ثُمَّ تَقَدَّمَ الْمُتَوَكِّلُ بِإِفْرَادِ دَارٍ لَهُ فَانْتَقَلَ إِلَيْهَ» همان منبع قبلی.
[3]. «فَلَمَّا دَخَلْتُ إِلَيْهِ ع فَقَالَ لِي يَا أَبَا مُوسَى هَذَا وَجْهُ الرِّضَا فَقُلْتُ بِبَرَكَتِكَ يَا سَيِّدِي وَ لَكِنْ قَالُوا لِي إِنَّكَ مَا مَضَيْتَ إِلَيْهِ وَ لَا سَأَلْتَهُ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى عَلِمَ مِنَّا أَنَّا لَا نَلْجَأُ فِي الْمُهِمَّاتِ إِلَّا إِلَيْهِ وَ لَا نَتَوَكَّلُ فِي الْمُلِمَّاتِ إِلَّا عَلَيْهِ وَ عَوَّدَنَا إِذَا سَأَلْنَاهُ الْإِجَابَةَ وَ نَخَافُ أَنْ نَعْدِلَ فَيَعْدِلَ بِنَا..» مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، چاپ گوناگون، انتشارات اسلاميه، تهران، ج50، ص 128.
[4]. «وَجَّهَنِي الْمُتَوَكِّلُ إِلَى الْمَدِينَةِ لِإِشْخَاصِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى ع لِشَيْءٍ بَلَغَهُ عَنْهُ فَلَمَّا صِرْتُ إِلَيْهَا ضَجَّ أَهْلُهَا وَ عَجُّوا ضَجِيجاً وَ عَجِيجاً مَا سَمِعْتُ مِثْلَهُ فَجَعَلْتُ أُسَكِّنُهُمْ وَ أَحْلِفُ أَنِّي لَمْ أُومَرْ فِيهِ بِمَكْرُوهٍ وَ فَتَّشْتُ مَنْزِلَهُ فَلَمْ أُصِبْ فِيهِ إِلَّا مَصَاحِفَ وَ دُعَاءً وَ مَا أَشْبَهَ ذَلِكَ فَأَشْخَصْتُهُ وَ تَوَلَّيْتُ خِدْمَتَهُ وَ أَحْسَنْتُ عِشْرَتَهُ ...» همان منبع قبلی، ص 208.