چکیده: زیارت عاشورا، عالی ترین و والاترین جلوه ی اظهار تولّی و تبرّی در عمل است. بهترین کاری که می توان برای اظهار این دو فریضه انجام داد، خواندن زیارت عاشورا است.
در کتاب شریف مفاتیح الجنان اثر محدث بزرگوار، مرحوم حاج شیخ عباس قمی در حکایت مفصلی نقل است که برای مرحوم سید رشتی مشکلی پیدا شد. در پی حل آن به امام زمان (عجلاللهتعالیفرجه) متوسل شد. توفیق رفیق او شد و خدمت امام شرفیاب شد، درحالیکه حضرت را نمی شناخت. حضرت برای حل مشکلات او فرمودند: « صلاة اللیل، صلاة
«تولی و تبری» دو اصطلاح قرآنی است که از دیدگاه مکتب شیعه از جمله فروع دین و از واجبات اسلام شمرده میشود. این دو واژه، به ترتیب، به معنای دوستی با دوستان خدا و نزدیکی به اهل حق، و دشمنی با دشمنان خدا و دوری از اهل باطل است.
تولّی و تبرّی از دیدگاه قرآن
تولّی یعنی دوست داشتن و ابراز آن و تبرّی یعنی نفرت داشتن و اظهار آن. ما با مراجعه به قرآن، میخواهیم بدانیم باید چه کسانی را دوست داشت و چه کسانی را باید دشمن دانست؟
قرآن در این باب خطاب به پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) میفرماید: «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى[شوری/23] علمای شیعه و اهل تسنن در کتب معتبر خود از وجود مبارک پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) نقل کردهاند که منظور از «القربی» در این آیه امیرالمومنین(علیهالسلام) حضرت فاطمه زهرا(سلاماللهعلیها) و فرزندان معصوم آن دو بزرگوار هستند. به استناد این آیه قرآن، باید آنان را دوست داشت. تولّی، دوستی اهل بیت(علیهمالسلام) است که به عنوان اجر و مزد رسالت رسول اکرم(صلیاللهعلیهوآله) بیان شده است و چون تولّی از فروع دین است باید اظهار شود.[1]
اما در خصوص تبرّی خداوند متعال در سورهی توبه آیات اولیه میفرماید: «بَراءَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ ... » این برائت و بیزاری از جانب خدا و رسول اوست که از دشمنان دین دارند. قرآن در جای دیگری فرموده است: «أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمین[هود/18]». بنابراین برائت ریشه در قرآن دارد. ملاک و معیار تبرّی از دشمنان خدا و رسول او، آیهایست که در ضمن آن خداوند متعال در سوره مبارکه احزاب آیه 57 میفرماید: «إِنَّ الَّذینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهینا: هر کس که خدا و رسولش را اذیت کند، خداوند او را در دنیا و آخرت لعن می کند و در آخرت برایش عذابی خوار کننده قرار خواهد داد». در احادیث گرانقدر پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) مکرر نقل شده که آزار و اذیت اهل بیت(علیهمالسلام) را مساوی با آزار و اذیت خود میدانند.
زیارت عاشورا، جلوه بارز تولّی و تبرّی:
زیارت عاشورا، عالیترین و والاترین جلوهی اظهار تولّی و تبرّی در عمل است. بهترین کاری که میتوان برای اظهار این دو فریضه انجام داد، خواندن زیارت عاشوراست.
در کتاب شریف مفاتیح الجنان اثر محدث بزرگوار، مرحوم حاج شیخ عباس قمی در حکایت مفصلی نقل است که برای مرحوم سید رشتی مشکلی پیدا شد. در پی حل آن به امام زمان(عجلاللهتعالیفرجه) متوسل شد. توفیق رفیق او شد و خدمت امام شرفیاب شد، درحالیکه حضرت را نمیشناخت. حضرت برای حل مشکلات او فرمود: «صلاة اللیل، صلاة اللیل، صلاة اللیل» سه بار فرمودند که چرا نماز شب نمیخوانی؟ سپس حضرت فرمود: « عاشورا، عاشورا، عاشورا » سه بار فرمودند که چرا زیارت عاشورا نمیخوانی؟ و سپس فرمودند: «جامعه، جامعه، جامعه» سه بار فرمودند که چرا زیارت جامعه کبیره نمیخوانی؟ این دستورالعمل امام زمان(عجلاللهتعالیفرجه) است که قطعاً به نتیجه میرسد.[2]
جلوه توّلی در برخی از فرازهای زیارت عاشورا:
در قسمتی از زیارت عاسورا آمده است: «یا ابا عبدالله بی شک تا روز رستاخیز بر این عقیده استوار میمانم که در کنار یاران شما بوده و در جبهه همرزمان شما باشم. پدر و مادرم فدای تو باد، تحمّل مصیبت تو بسیار سخت است، از خدایی که منزلت کریمانهای به تو بخشید و منرا در سایه آشنایی با تو گرامی داشت، مشتاقانه خواستارم در رکاب پیشوای پیروزی از خاندان پیامبر که به هدف خونخواهی تو برمیخیزد، توفیق حضور داشته باشم. بار خدایا منرا در پرتو الطاف سالار شهیدان در دنیا و آخرت جزو رو سفیدان و آبرومندان درگاهت قرار ده».
جلوه تبری در برخی از فرازهای زیارت عاشورا:
در قسمتی از زیارت عاشورا آمده است: «لعنت خداوند بر کسانی که اساس ظلم بر شما خاندان پیامبر را بنیان نهادند، لعنت خدا بر نامسلمانانی که منزلت خدادادی شما را نادیده گرفتند و شما را از جایگاه امامت بیرون راندند و خلافت الهی شما را به یغما بردند.
لعنت خدا بر کسانی که بر اثر ترس و جهالت و سفاهت به طاغوت زمان پیوستند و زمینه کشتار شما را فراهم ساختند، از همه این افراد و کسانی که سبب شیوع و گسترش تفکر اموی شدند و گروهی که به جای پذیرش ولایت الهی ولایت طاغوت را پذیرفتند و افرادی که طوق بندگی و پیروی بیچون و چرای آنان را به گردن آویختند از همه آنان گسسته، به خدا و خاندان پاک شما میپیوندم.
در یک فراز اظهار برائت و انزجار میکند از کسانی که پایهگذار ستم بر اهل بیت(علیهمالسلام) و شیعیان آنها بودند و از خدا می خواهد که این اظهار برائت را روزی آنان قرار دهد و در شعار ویژهای که گفته شد صد بار آن را بگویید، به صورت کلی میگوید: خدایا نخستین ستمکننده بر پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) و اهل بیت او و همه پیروانش را لعنت کن گروهی که به جنگ با امام حسین(علیهالسلام) برخاستند و آنان که سپاهیان جهالت و سفاهت را بدرقه کردند و کسانی که به این جنایت هولناک رضایت دادند، افکار آنان را پسندیدند و به کردار آنان شادمان شدند، خدایا همگی آنان را لعنت کن».
بنابراین یکی از مصادیق عملی و بارز تولّی و تبری مداومت در خواندن زیارت عاشورا است.
.................................................................................................................
پینوشت
[1]. برای نمونه نک: نرم افزاز نور التفاسیر ترجمه الميزان، ج18، ص66؛ شواهد التنزيل لقواعد التفضيل، ج2، ص189؛ تفسير ابن عربي، ج2، ص231؛ الدر المنثور في تفسير المأثور، ج6، ص7.
[2]. نک: مفاتیح الجنان، پیش از زیارت عاشورا.
نظرات
امام صادق عليه السلام:
لا تَدَع زيارَةَ الحُسَينِ بنِ عَلىّ عليه السلام و مُر اَصحابَكَ بِذالِكَ، يَمُدُّ اللّه فى عُمرِكَ و يَزيدُ اللّه فى رِزقِكَ و يُحييكَ اللّه سَعيدا و لاتَموتُ اِلاّ سَعيدا و يَكتُبكَ سَعيدا؛
زيارت امام حسين عليه السلام را رها نكن و دوستان خود را هم به آن سفارش كن، كه در اين صورت، خداوند عمرت را طولانى و روزى ات را زياد مى كند و زندگى ات را همراه با سعادت مى كند و جز سعادتمند نمى ميرى و نام تو را در شمار سعادتمندان، ثبت مى كند.
كامل الزيارات ص 152
سلام علیکم
گزیده ای از مطلب زیبای شما در کانال مرکز نشر اخلاق اسلامی منتشر گردید.
با تشکر
برای دریافت زیباترین مطالب اخلاقی به ما بپیوندید.
https://telegram.me/joinchat/CwvdGj9TOSBEP1cqkLpG8w