نسبت هاي فاميلي پيامبر با سه خليفه چيست؟

نسبت هاي فاميلي پيامبر با سه خليفه چيست؟ آيا مي توان اين نسبت ها را دليلي بر جانشيني اين سه تن دانست؟

پاسخ:
پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نسبت هاي فاميل سببي با سه خليفه داشته است به اين توضيح:
1. پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ داماد ابوبكر بود، عايشه يكي از همسران پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ ، دختر ابوبكر بود.
2. حفصه، يكي ديگر از زنان پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ دختر عمر بود، پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ از اين جهت داماد عمر نيز مي باشد.
3. عثمان خليفه سوم ، داماد پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ است. رقيّه و ام كلثوم از دختران پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به عنوان همسر عثمان بودند.
نسبت هاي سببي و نسبي دليل بر جانشيني و خلافت پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نمي شود:
وجود امام و خليفه پيامبر، پس از رحلت پيامبر گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ يك امر لازم و ضروري است.
اين امر مورد تأييد شيعه و سني مي باشد. امّا نسبت هاي سببي و نسبي، هيچ كدام دليل بر جانشيني نمي شود. جانشين پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بايد منصوص از طرف خداوند باشد. يعني خداوند بايد كسي را تعيين و پيامبرش او را به اذن پروردگار ابلاغ نمايد. نه شيعه و نه سنّي نسبت هاي فاميلي را دليل بر جانشيني نمي دانند. منتهي اهل سنت معتقدند هر مسلماني را كه مردم به عنوان خليفه و جانشين انتخاب كنند، حاكم مسلمانان و حاكم واجب الاطاعة و جانشين پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ است.
امّا به عقيده شيعه، امام و جانشين كه عهده دار منصب الهي است، بايد مانند نبي و پيغمبر از طرف خداوند تعيين شود. يعني همان گونه كه پيغمبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ از جانب خداوند به رسالت مبعوث مي شود و مردم در انتخاب و انتصاب او هيچ نقشي ندارند، امام و جانشين پيامبر نيز بايد از جانب پروردگار منصوب باشد و مردم در تعيين آن نقشي ندارند. زيرا امام، گذشته از اين كه از همه مردم از نظر فضايل اخلاقي و علمي بايد بالاتر باشد، بايد تمام خصوصيات و شئونات پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ را غير از شئون نبوت و رسالت داشته باشد. از نمونه صفات و شئون برجسته آن ، عصمت است كه جانشين پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بايد معصوم باشد. از آنجا كه تشخيص اين امور از حيطه فهم مردم خارج است، لذا تنها خداي بزرگ كه عالم مكنونات است مي تواند چنين افرادي را به مردم معرفي كند.
طبق اين اعتقاد، اگر همه مردم عالم جمع شوند و به كسي رأي دهند، او جانشين پيامبر و امام نيست، بلكه تنها فردي عهده دار اين مقام خواهد بود كه خداوند او را برگزيده باشد.
از اين رو شيعه معتقد است كه علي ـ عليه السلام ـ و يازده فرزندش، امام مسلمين و جانشين پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ هستند. زيرا امام علي ـ عليه السلام ـ در هيچ مورد بر حقانيت خود دليل نياورد كه من سزاوار خلافت و جانشيني پيامبرم، چون پسر عموي پيامبرم، من داماد پيامبرم. در بسياري از موارد، خصوصا در احتجاج با ابوبكر در روزي كه مي خواست از آن حضرت بيعت بگيرد، و هم چنين در روز شوراي شش نفره استدلال به حديث دار، منزلت و غدير مي كردند.(1) و هم چنين ائمه يازده گانه ـ عليهم السلام ـ هيچ گاه دليل بر امامتشان را نسبت پدري نياوردند كه بگويند: ما امام هستيم. چون پدرم امام بود.
زيرا اگر دليل نص و تعيين الهي نبود ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ هر يك فرزندان زيادي داشتند. لذا دليل اصلي امامت و خلافت، تعيين الهي و نص الهي است، نه نسبت هاي نسبي و سببي. از اين جهت است كه امام رضا ـ عليه السلام ـ درباره عظمت امام و جايگاه خطير آن چنين فرموده و مردم را در تعيين امام بر حذر مي دارد و مي فرمايد:
«مردم ناآگاهاند و با آراء خويش فريب خوردند، آيا مردم، قدر امامت و جايگاه امام را در ميان خود مي توانند بفهمند تا بتوانند خود، امام خويش را انتخاب كنند؟ همانا امام قدرش والاتر و جايگاهش رفيع تر و عميق تر از آن است كه مردم با عقلشان به آن برسند و يا با اختيار خود امامي را انتخاب كنند... همانا امامت مقام و منزلت انبياء و ميراث اوصياست. امامت، خلافت خدا در روي زمين و خلافت رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بر مردم و مقام امير المؤمنين و ميراث حسن و حسين ـ عليهما السلام ـ است.
امام، امين خدا در بين خلقش و حجت او در ميان بندگانش و خليفه او در سرزمين هايش است.
امام در روزگار خويش يگانه است، بلكه اين مقام از جانب خداوند به او عطاء شده است. پس كدامين شخص است كه به حد شناسايي امام رسد و يا بتواند او را انتخاب كند...».(2)
نتيجه: نسبت خليفه هاي سه گانه با پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نسبت فاميل سببي است. با نسبت سببي و يا نسبي كسي به خلافت پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نمي رسد، و اين نسبت هيچ گونه دليل جانشيني نمي شود. خلافت پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بايد از طرف خدا تعيين گرديده و توسط پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ ابلاغ گردد.

پاورقی:

1. بحث مشروح اين روايات به تفصل در ج 1و 2، ترجمه الغدير و امامت علامه سيد محمد حسين تهراني، ج3 و 4، آمده است، اهل تحقيق مي توانند از آن بهره گيرند.
2. کليني، محمد بن يعقوب، اصول کافي، تهران، دارالکتب الاسلاميه، ج1، ص200.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات