شروط لبیک به امام عاشورا

زیارت اربعین دارای مضامین عمیق و قابل تفکر، برای کسانی است که دنبال مباحث معرفتی هستند. کسانی هم که دنبال تحکیم روابطشان با امام حسین(علیه السلام) هستند باید با دقت بیشتری مراقب مضامینی که در این زیارت به محبوب خود می‌گویند باشند، زیرا در یک فراز از این زیارت ما برای یاری امام حسین(علیه السلام) و اهدافشان، اعلام آمادگی می‌کنیم.
«وَ قَلْبِي‏ لِقَلْبِكُمْ‏ سِلْمٌ‏ وَ أَمْرِي لِأَمْرِكُمْ مُتَّبِعٌ وَ نُصْرَتِي لَكُمْ مُعَدَّةٌ حَتَّى يَأْذَنَ اللَّهُ لَكُمْ فَمَعَكُمْ مَعَكُمْ لَا مَعَ عَدُوِّكُمْ [1] و قبلم با قلبتان در صلح، و كارم پيرو كارتان، و ياری ام براى شما آماده است، تا خدا به شما اجازه دهد، پس با شمايم نه با دشمنانتان»
و خوب می‌دانیم این اعلام آمادگی نیاز به زمینه سازی و مقدماتی دارد وگرنه در زمان لبیک گفتن مانند بعضی از افراد مانند عبد الله ابن عمر که در تاریخ هستند از یاری امام جا می مانیم.

این شخصیت با تمام عبادت و علمی که داشت در ملاقاتی که با امام حسین(علیه السلام) داشت برای ایشان خیرخواهی کرد و گفت: «من از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) شنیدم که فرمود: «حسین کشته خواهد شد و اگر مردم دست از یاری او بردارند به خواری و ذلت ابدی مبتلا خواهند شد». پیشنهاد من این است که مانند همه مردم راه صلح پیش گیری.[2]
حضرت در جواب خیر خواهی و نصیحتش، به هشدار دادند و فرمودند: «اتَّقِ اللَّهَ يَا أَبَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ وَ لَا تَدَعَنَّ نُصْرَتِی‏ [3] اباعبدالرحمن! از خدا بترس و از یاریم دست برندار»
اما او در جواب حضرت گفت: «اى ابا عبداللّه، جایگاه بوسه رسول‌اللّه(صلی الله علیه و آله و سلم) را به من نشان دهید. پس سه بار آن را بوسید، و در حالى که اشک از چشمانش جارى بود، گفت: اى ابا عبداللّه، من در حالى با شما خداحافظى مى‌کنم که مى‌بینم سرانجام به شهادت خواهید رسید، و بدین ترتیب از آن حضرت جدا شد».[4]

پس تجربه نشان داده که با توجه به سنت بلا و امتحان الهی، از زمان حرف تا زمان عمل، ریزش هایی اتفاق می افتد. به گفته حجت الاسلام پناهیان: «بله، همۀ ما می‌گوییم: «ای کاش من کربلا بودم و امام حسین(علیه السلام) را کمک می‌کردم» و در زیارت اربعین هم می‌گوییم: «آماده‌ام برای یاری شما، اما باید ببینیم که آیا این‌را از ما می‌پذیرند؟ خُب اگر از همه پذیرفته بودند که امام زمان(علیه السلام) ظهور کرده بود! حضرت ۳۱۳ نفر می‌خواهد ولی الان بیش از ۲۰ میلیون نفر اربعین می‌آیند، پس معلوم می‌شود که یک‌مقدار سخت‌گیری هم هست».[5]

راهکار آمادگی یاری اهل بیت و رهایی از فتنه‌ها

امام زمان(عج الله تعالی) در نامه خود به شیخ مفید(علیه الرحمه) فرمودند: «تقوا پيشه سازيد و به ما اعتماد كنيد و چاره اين فتنه و امتحان را كه به شما رو آورده است از ما بخواهيد».[6] در این نامه امام دو توصیه دارند که در این اوضاع، می تواند ما را برای یاری اهل بیت آماده کند.

1- تقوا
خداوند درباره عظمت و ضرورت نیاز به تقوا برای بندگان می‌فرماید: «إِنَّما يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقينَ [مائده، 27] خدا، تنها از پرهیزگاران می پذیرد». پس واضح است بی تقوا هیچ عملی به درد حساب و کتاب نمی‌خورد و ما را به جایی نمی‌رساند.
نقل این روایت هم به روشن شدن ضرورت تقوا کمک می کند. امام حسن عسگری(علیه السلام) می فرماید: «در عصر امام صادق(علیه السلام) مردی به تقدس و تقوا شهرت یافته بود، اطوار عوام فریبانه او امام(علیه السلام) را متوجه کرد و روزی به تعقیب ایشان پرداخت تا اعمال او را از نزدیک ببیند امام (علیه السلام) ملاحظه فرمود که این مرد 2 قرص نان و 2 عدد انار دزدید و سپس آنها را صدقه داد امام(علیه السلام) خود را به او نشان داده و توضیح خواست. آن مرد گفت: من 4 گناه و 40 ثواب کرده ام و به همین آیه 160 سوره انعام تمسک جست و چون 4 از 40 کم کنیم برای من 36 ثواب خالص می ماند امام(علیه السلام) فرمود: «إِنَّما یَتَقَبَّلُ اللّهُ مِنَ الْمُتَّقینَ» شما چهار معصیت مرتکب شده ای که دزدی کرده ای و 4 گناه دیگر که بدون اذن صاحب اموال آنها را صدقه داده ای و این مجموعاً 8 گناه می شود بدون هیچ حسنه ای. و بعد از این گفتار امام او را رها کرد و رفت و چشمان آن مرد خیره مانده بود».[7]

2- اعتماد و تکیه به اهل بیت
باور داشتن به جایگاه اهل بیت نزد خداوند بسیار مهم است. حضرت علی(علیه السلام) درباره جایگاه اهل بیت می‌گویند:«لَا تَتَجَاوَزُوا بِنَا الْعُبُودِيَّةَ ثُمَّ قُولُوا فِينَا مَا شِئْتُم‏ [8]عبوديّت را از ما بگذرانيد و ما را يكى از بندگان واجب تعالى دانسته بعد از آن هر چه خواهيد بگوييد».
خوب اگر معرفت ما به این مرحله برسد دیگر وعده های اهل بیت را باور می‌کنیم. در مسیر کربلا هم وقتی امام حسین با ادبیات مختلف می‌خواهد به عمر سعد بفهماند که من همه نگرانیهای دنیایی تو را برطرف می‌کنم، اما او به امام اعتماد نمی‌کند.

ماجرا از این قرار بود که ابتدا امام(علیه السلام) آغاز سخن کرد و فرمود: «واى بر تو، اى پسر سعد، آیا از خدایى که بازگشت تو به سوى اوست، هراس ندارى؟ آیا با من مى جنگى در حالى که مى دانى من پسر چه کسى هستم؟ این گروه را رها کن و با ما باش که این موجب نزدیکى تو به خداست.
ابن سعد گفت: اگر از این گروه جدا شوم مى ترسم خانه ام را ویران کنند. امام (علیه السلام) فرمود: من آن را براى تو مى سازم. ابن سعد گفت: من بیمناکم که اموالم مصادره شود. امام فرمود: من از مال خودم در حجاز، بهتر از آن را به تو مى دهم. ابن سعد گفت: من از جان خانواده ام بیمناکم.
امام حسین (علیه السلام) هنگامى که مشاهده کرد ابن سعد از تصمیم خود باز نمى گردد، سکوت کرد و پاسخى نداد و از وى رو برگرداند و در حالى که از جا بر مى خاست، فرمود: تو را چه مى شود! خداوند به زودى در بسترت جانت را بگیرد و تو را در روز رستاخیز نیامرزد. به خدا سوگند! من امیدوارم که از گندم عراق، جز مقدار ناچیزى، نخورى. ابن سعد گستاخانه به استهزا گفت: جو عراق مرا کافى است». [9]

و این مرگ در بستر که امام حسین(علیه السلام) به او وعده داد سرنوشت کسانی است که به اهل بیت اعتماد نکنند. قطعا ما که با خواندن زیارت اربعین و رفتن با پای پیاده تا کربلا خود را بار امام می‌دانیم، باید به فکر آمادگی برای یاری واقعی اهل بیت باشیم.

----------------------------------------
پی نوشت:

[1]. طوسى، محمد بن الحسن، تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان)، ج6، ص114، دار الكتب الإسلاميه، تهران، چاپ، چهارم، 1407 ق.
[2]. سخنان حسین بن علی، محمدصادق نجمی، دفتر انتشارات اسلامی، ص42.
[3]. ابن نما حلى، جعفر بن محمد، مثير الأحزان‏، تاريخ وفات مؤلف: 645 ق‏، محقق / مصحح: مدرسه امام مهدى عليه السلام‏، موضوع: تاريخ‏، زبان: عربى‏، تعداد جلد: 1، ناشر: مدرسه امام مهدى‏، مكان چاپ: ايران؛ قم‏، سال چاپ: 1406 ق‏، ص 41.
[4]. قاضی نعمان،‌ شرح الاخبار، مغربی، قم، جامعه مدرسین، 1403، ج3، ص 81.
[5]. نکاتی از حجت الاسلام علیرضا پناهیان درباره اجتماع شکوهمند اربعین؛ ۱۰ آبان ۱۳۹۵
سایت اطلاع رسانی عقیق؛ http://aghigh.ir/fa/news/80327
[6]. «فَاتَّقُوا اللَّهَ جَلَّ جَلَالُهُ وَ ظَاهِرُونَا عَلَى انْتِيَاشِكُمْ‏ مِنْ فِتْنَةٍ قَدْ أَنَافَتْ عَلَيْكُم‏» طبرسى، احمد بن على، الإحتجاج على أهل اللجاج، تاريخ وفات مؤلف: 588 ق‏، محقق / مصحح: خرسان، محمد باقر، موضوع: كلام‏، زبان: عربى‏، تعداد جلد: 2، ناشر: نشر مرتضى‏، مكان چاپ: مشهد، سال چاپ: 1403 ق‏، ج2، ص497.
[7]. «إِنَّ مَنِ اتَّبَعَ هَوَاهُ وَ أُعْجِبَ بِرَأْيِهِ كَانَ كَرَجُلٍ سَمِعْتُ غُثَاءَ الْعَامَّةِ تُعَظِّمُهُ‏ وَ تَصِفُهُ فَأَحْبَبْتُ لِقَاءَهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَعْرِفُنِي فَرَأَيْتُهُ قَدْ أَحْدَقَ بِهِ خَلْقٌ كَثِيرٌ مِنْ غُثَاءِ الْعَامَّةِ فَمَا زَالَ يُرَاوِغُهُمْ حَتَّى فَارَقَهُمْ وَ لَمْ يَقِرَّ فَتَبِعْتُهُ فَلَمْ يَلْبَثْ أَنْ مَرَّ بِخَبَّازٍ فَتَغَفَّلَهُ- فَأَخَذَ مِنْ دُكَّانِهِ رَغِيفَيْنِ مُسَارَقَةً فَتَعَجَّبْتُ مِنْهُ ثُمَّ قُلْتُ فِي نَفْسِي لَعَلَّهُ مُعَامَلَةٌ ثُمَّ مَرَّ بَعْدَهُ بِصَاحِبِ رُمَّانٍ فَمَا زَالَ بِهِ حَتَّى تَغَفَّلَهُ وَ أَخَذَ مِنْ عِنْدِهِ رُمَّانَتَيْنِ مُسَارَقَةً فَتَعَجَّبْتُ مِنْهُ ثُمَّ قُلْتُ فِي نَفْسِي لَعَلَّهُ مُعَامَلَةٌ ثُمَّ أَقُولُ: وَ مَا حَاجَتُهُ إِذاً إِلَى الْمُسَارَقَةِ ثُمَّ لَمْ أَزَلْ أَتْبَعُهُ حَتَّى مَرَّ بِمَرِيضٍ فَوَضَعَ الرَّغِيفَيْنِ وَ الرُّمَّانَتَيْنِ بَيْنَ يَدَيْهِ ثُمَّ ذَكَرَ أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنْ فِعْلِهِ فَقَالَ لَهُ لَعَلَّكَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ قُلْتُ بَلَى فَقَالَ لِي فَمَا يَنْفَعُكَ شَرَفُ أَصْلِكَ مَعَ جَهْلِكَ فَقُلْتُ وَ مَا الَّذِي جَهِلْتُ مِنْهُ قَالَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها وَ مَنْ جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلا يُجْزى‏ إِلَّا مِثْلَها- وَ إِنِّي لَمَّا سَرَقْتُ الرَّغِيفَيْنِ كَانَتْ سَيِّئَتَيْنِ وَ لَمَّا سَرَقْتُ الرُّمَّانَتَيْنِ كَانَتْ سَيِّئَتَيْنِ فَهَذِهِ أَرْبَعُ سَيِّئَاتٍ فَلَمَّا تَصَدَّقْتُ بِكُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْهَا كَانَ لِي أَرْبَعُونَ حَسَنَةً فَانْتَقَصَ مِنْ أَرْبَعِينَ حَسَنَةً أَرْبَعُ سَيِّئَاتٍ وَ بَقِيَ لِي سِتٌّ وَ ثَلَاثُونَ حَسَنَةً فَقُلْتُ لَهُ ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ أَنْتَ الْجَاهِلُ بِكِتَابِ اللَّهِ- أَ مَا سَمِعْتَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ‏ إِنَّما يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ‏- إِنَّكَ لَمَّا سَرَقْتَ رَغِيفَيْنِ كَانَتْ سَيِّئَتَيْنِ وَ لَمَّا سَرَقْتَ رُمَّانَتَيْنِ كَانَتْ أَيْضاً سَيِّئَتَيْنِ وَ لَمَّا دَفَعْتَهُمَا إِلَى غَيْرِ صَاحِبِهِمَا بِغَيْرِ أَمْرِ صَاحِبِهِمَا كُنْتَ إِنَّمَا أَنْتَ أَضَفْتَ أَرْبَعَ‏ سَيِّئَاتٍ‏ إِلَى‏ أَرْبَعِ‏ سَيِّئَاتٍ‏ وَ لَمْ تُضِفْ أَرْبَعِينَ حَسَنَةً إِلَى أَرْبَعِ سَيِّئَاتٍ فَجَعَلَ يُلَاحِظُنِي فَانْصَرَفْتُ وَ تَرَكْتُهُ‏ قَالَ الصَّادِقُ ع- بِمِثْلِ هَذَا التَّأْوِيلِ الْقَبِيحِ الْمُسْتَكْرَهِ يَضِلُّونَ وَ يُضِلُّون‏» شيخ حر عاملى، محمد بن حسن‏، وسائل الشيعة، تاريخ وفات مؤلف: 1104 ق‏، محقق / مصحح: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، موضوع: جوامع روايى‏، زبان: عربى‏، تعداد جلد: 30، ناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، مكان چاپ: قم‏، سال چاپ: 1409 ق‏، ج9، 467.
[8]. طبرسى، احمد بن على، الإحتجاج على أهل اللجاج، تاريخ وفات مؤلف: 588 ق‏، محقق / مصحح: خرسان، محمد باقر، موضوع: كلام‏، زبان: عربى‏، تعداد جلد: 2، ناشر: نشر مرتضى‏، مكان چاپ: مشهد، سال چاپ: 1403 ق‏، ج2، ص438.
[9]. «فَقَالَ لَهُ الْحُسَيْنُ ع وَيْلَكَ يَا ابْنَ سَعْدٍ أَ مَا تَتَّقِي اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ مَعَادُكَ أَ تُقَاتِلُنِي وَ أَنَا ابْنُ مَنْ عَلِمْتَ ذَرْ هَؤُلَاءِ الْقَوْمَ وَ كُنْ مَعِي فَإِنَّهُ أَقْرَبُ لَكَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى فَقَالَ عُمَرُ بْنُ سَعْدٍ أَخَافُ أَنْ يُهْدَمَ دَارِي فَقَالَ الْحُسَيْنُ ع أَنَا أَبْنِيهَا لَكَ فَقَالَ أَخَافُ أَنْ تُؤْخَذَ ضَيْعَتِي فَقَالَ الْحُسَيْنُ ع أَنَا أُخْلِفُ‏ عَلَيْكَ‏ خَيْراً مِنْهَا مِنْ‏ مَالِي‏ بِالْحِجَازِ فَقَالَ لِي عِيَالٌ وَ أَخَافُ عَلَيْهِمْ ثُمَّ سَكَتَ وَ لَمْ يُجِبْهُ إِلَى شَيْ‏ءٍفَانْصَرَفَ عَنْهُ الْحُسَيْنُ ع وَ هُوَ يَقُولُ مَا لَكَ ذَبَحَكَ اللَّهُ عَلَى فِرَاشِكَ عَاجِلًا وَ لَا غَفَرَ لَكَ يَوْمَ حَشْرِكَ فَوَ اللَّهِ إِنِّي لَأَرْجُو أَنْ لَا تَأْكُلَ مِنْ بُرِّ الْعِرَاقِ إِلَّا يَسِيراً فَقَالَ ابْنُ سَعْدٍ فِي الشَّعِيرِ كِفَايَةٌ عَنِ الْبُرِّ مُسْتَهْزِئاً بِذَلِكَ الْقَوْلِ» مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏ ، بحار الأنوار، تاريخ وفات مؤلف: 1110 ق‏، محقق / مصحح: جمعى از محققان‏، موضوع: جوامع روايى‏، زبان: عربى‏، تعداد جلد: 111، ناشر: دار إحياء التراث العربي‏، مكان چاپ: بيروت‏، سال چاپ: 1403 ق‏، ج 44، ص 388-389. فتوح، ابن اعثم، ج 5، ص 164-166.