-اجتماعی میلیونی با محبت و مهربانی در حال شکل‌گیری است؛ که تواضع و فروتنی در آن موج می‌زند، خادمان تمام امتیازهای مادی خود را کنار گذاشته و در حال خدمت‌گزاری به عزاداران سید و سالار شهیدان هستند که همکاری همگان باعث رشد و شکوفایی، این ارزش اخلاقی خواهد شد.
خاک مرزهای ورودی عراق این روزها به خود می‌بالد و افتخار می‌کند که میزبان عاشقان اهل بیت است. مردم عراق نیز با تمام عشق و محبت خویش جلو آمده و میزبانی از زائران را افتخار خود می‌داند. امت اسلام نیز دست از مادیات و وسایل نقلیه خود کشیده و به قدم‌های استوارشان تکیه کرده‌اند و با تمام وجود خود را به مراسم می‌رسانند. قطعا در هر کدام از این فعالیت‌ها صفتی ارزشمند نهفته است که در منابع دینی از آن به تواضع و فروتنی یاد می‌شود.
تواضع و فروتنی یکی از ارزش‌های اساسی اجتماعی است که دارای فواید و اثرات بسیار زیادی می‌باشد که نفوذ در دل‌های دیگران از جمله این اثرات مثبت و سازنده است، خداوند سبحان پیامبرش را به استفاده از این ارزش اجتماعی دستور داده و می‌فرماید:
«وَ اخْفِضْ جَناحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنينَ [شعراء/215] و بال و پر خود را براى مؤمنانى كه از تو پيروى مىكنند بگستر.»
«اين تعبير زيبا كنايه از تواضع توأم با محبت و مهر و ملاطفت است، همانگونه كه پرندگان هنگامى كه مىخواهند به جوجههاى خود اظهار محبت كنند، بال‌هاى خود را گسترده و پائين آورده و آنان را زير بال و پر مىگيرند، تا هم در برابر حوادث احتمالى مصون بمانند و هم از تشتت و پراكندگى حفظ شوند، پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نيز مامور است مؤمنان راستين را زير بال و پر خود بگيرد.» [1]
تواضع که ضد آن تکبر و غرور است، در تمام اعضا و جوراح و رفتار و اعمال انسان نفوذ می‌کند و آثار خاص خودش را به همراه دارد؛ مثلا تواضع در کیفیت راه رفتن تاثیر گذاشته و باعث براداشتن قدمهایی همراه با آرامش و وقار می‌شود، همچنین تواضع در شیوه برخورد با جاهلان و مسخره کنندگان، سلام را راه نجات از تمسخر آنان می‌داند، ولی تکبر در رفتارهایی چون قدمهایی مغرورانه، جر و بحث، خشم و غضب ظهور پیدا می‌کند، خداوند از این تفاوت‌ها در قرآن کریم سخن گفته و می‌فرماید:
«وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً [فرقان/63] بندگان خاص خداوند رحمان، كسانى هستند كه با آرامش و بىتكبّر بر زمين راه مىروند و هنگامى كه جاهلان آنها را مخاطب سازند و سخنان نابخردانه گويند، به آنها سلام مىگويند و با بىاعتنايى و بزرگوارى مىگذرند.»
در پیاده روی عاشقان به سمت کربلای معلی و نجف اشرف تواضع و فروتنی آثار خود را در رفتارهایی مانند: واکس زدن به کفش‌ها، شستن پاهای عزاداران، گذاشتن مواد غذایی روی سر، تقسیم غذا بین عزادارن، شستن وسایل مورد نیاز آشپزی مانند دیگ و قاشق و .. جمع کردن پتوها و جارو کردن موکب‌ها، تمیز کردن سرویس‌های بهداشتی، درخواست اجازه برای شستن لباس‌های عزاداران و... به منصه ظهور گذاشته شده است که باعث ایجاد فضایی محبت آمیز بین زائران و خادمان شده است، تواضع و فروتنی که به این اعمال زیبا و خدمات شایسته تبدیل شده است از متن دین و سخنان اهل بیت (علیهم‌السلام) در رگ‌های شیعیان جاری شده است، امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«بر تو باد تواضع كه از برترين عبادات است.» [2]
قطعا این سفر معنوی که با محبت و دوستی مخلوط شده است از برکات رفتارهای متواضعانه خدام است، امام علی (علیه‌اسلام) می‌فرماید:
«ميوه درخت تواضع محبّت است و ميوه شوم تكبّر دشنام و ناسزاگويى مردم است.» [3]
البته تحقق کامل تواضع نیازمند عزمی عمومی و تلاشی همگانی است که افراد با هر شأن و مقامی که هستند در تحقق کامل این فضیلت اخلاقی تلاش نمایند و با انجام اعمالی مانند: حمل کردن وسایل مورد نیاز پیرزنان و پیر مردان، جمع کردن ظروف یکبار مصرف از داخل خیابان و اطراف آن، کمک کردن به خدام موکب‌ها در توزیع وسایل خواب و کمک به آنان در جمع‌آوری رختخواب‌ها و حتی شستن ظروف و... تواضع را در وجود خود پرورش داده و از نظر اجتماعی نیز باعث ایجاد فضایی محبت آمیز و محیطی پاک و با نظم باشند، امام علی (علیه‌السلام) یکی از فواید تواضع را در ساماندهی امور می‌داند و می‌فرماید:
«با تواضع و محبّت كارها نظم و سامان مىيابد.» [4]
البته برخی از کارها مانند برداشتن لیوان یکبار مصرف از روی زمین، یا شستن سرویس‌های بهداشتی کمی سخت است و افراد در نگاه اول تصور می‌کنند که این کارها باعث پایین آمدن شان و مقامشان می‌شود، در حالی که اگر این کارها از روی اخلاص باشد، باعث ترفیع مقام خواهد شد، رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرماید:
«تواضع جز بزرگى بر انسان نمىافزايد، پس تواضع كنيد تا خداوند شما را بلند مقام سازد.» [5]
امید است همه زائران سید و سالار شهیدان با ارج نهادن به اعمال متواضعانه دیگران خود نیز با تمام وجود تلاش کنند تا این ارزش اخلاقی، در این اجتماع میلیونی گسترش پیدا کند و این سفر تمرینی باشد برای تمام مراحل زندگی که انسان در قول و عمل متواضع باشد و بتواند به راحتی به کوچک و بزرگ سلام کند و حتی حاضر شود در مجالس جای خود را به دیگران بدهد یا در پایین مجلس بنشیند، همان گونه که امام صادق (علیه‌السلام) این رفتارهای زیبا را از میوه‌های درخت تواضع می‌داند و می‌فرماید:
«از تواضع است كه انسان به پايين مجلس رضايت دهد، به هر كس بر مى‌خورد سلام كند، مجادله را رها كند اگر چه حق با او باشد و دوست نداشته باشد كه او را به پرهيزكارى بستايند.» [6]
................................
پی نوشت‌ها:
[1]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، چاپ اول، انتشارات دار الكتب الإسلاميه، تهران، 1374، ج 15، ص 368.
[2]. «عَلَيْكَ بِالتَّوَاضُعِ فَانَّهُ مِنْ اعْظَمِ الْعِبَادَةِ» مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، چاپ گوناگون، انتشارات اسلاميه، تهران، ج 72، ص 119.
[3]. «ثَمَرَةُ التَّوَاضُعِ الَمحَبَّةُ وَ ثَمَرَةُ الْكِبْرِ الْمَسَبَّةُ!؛ تمیمی آمدی، عبد الواحد، تصنیف غرر الحکم، چاپ اول، انتشارت دفتر تبليغات، قم، 1366ش، ص 388.
[4]. «بِخَفْضِ الْجَنَاحِ تَنْتَظِمُ الْامُورَ!» همان ص 249.
[5]. «التَّوَاضُعُ لَايَزِيدُ الْعَبْدَ الّا رَفْعَةً فَتَوَاضَعُوا يَرْفَعْكُمُ اللَّهُ!» پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، چاپ چهارم، انتشارات دنیای دانش، تهران، 1382ش، ص 277.
[6]. «إِنَّ مِنَ التَّوَاضُعِ أَنْ يَرْضَى الرَّجُلُ بِالْمَجْلِسِ دُونَ الْمَجْلِسِ وَ أَنْ يُسَلِّمَ عَلَى مَنْ يَلْقَى وَ أَنْ يَتْرُكَ الْمِرَاءَ وَ إِنْ كَانَ مُحِقّاً وَ لَا يُحِبَّ أَنْ يُحْمَدَ عَلَى التَّقْوَى» مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، چاپ گوناگون، انتشارات اسلاميه، تهران، ج 2، ص 131.