دولتى موفق است که بتواند وظایف خود را هم در بعد داخل و هم در بعد خارج به خوبى انجام داده و بیشترین دستاوردها و نتایج مثبت را در جهت آرمانها، منافع ملى کوتاهمدت و بلندمدت کشور خود کسب نماید.
چرا در کشور ما به مشکلات اقتصادی دیگر کشورها توجه می شود ولی به مشکلات اقتصادی مردم خودمان توجه نمی شود ؟
مهم ترین نکتهاى که در پاسخ این سؤال نیازمند توضیح و تبیین دارد این است که وظایف و کارکردهاى دولتها به هیچوجه منحصر به مسائل و موضوعات داخل نمىباشد، بلکه دولتها علاوه بر کوشش در جهت بهبود و توسعه مسائل داخلى، یکسرى وظایف و اهدافى را نیز در خارج از مرزهاى جغرافیایى و در محیط بینالمللى، بر عهده دارندکه البته این وظایف براساس تعریفى که هر کدام از آنها از منافع ملى، اهداف و آرمانها، امکانات مادى و معنوى خود دارند متفاوت خواهد بود.
در هر صورت دولتى موفق است که بتواند وظایف خود را هم در بعد داخل و هم در بعد خارج به خوبى انجام داده و بیشترین دستاوردها و نتایج مثبت را در جهت آرمانها، منافع ملى کوتاهمدت و بلندمدت کشور خود کسب نماید.
بدیهى است غفلت از هر کدام (سیاست داخلى و سیاست خارجى) به بهانه وجود مشکلات و موانع در دیگرى، ضربهاى جبرانناپذیر به اهداف،آرمانها و منافع کوتاهمدت و بلندمدت کشور محسوب خواهد شد. بر این اساس شناخت وظایف متعدد دولت در ابعاد مختلف نکتهاى حائز اهمیت مىباشد که به صورت مختصر به بررسى آن در رابطه با سؤال فوق مىپردازیم:
1. بر اساس اصول و آموزههاى دینى، جامعه اسلامى پیکره واحدى است؛ چنان که قرآن مىفرماید: «ان هذه امتکم امةً واحدةً و انا ربکم فاتقون» (1) براساس این آیه، همبستگى عمیقى بین همه مسلمانان دنیا ـ صرف نظر از هرگونه مرزبندى و جغرافیایى به جهت وحدت کلمه و اعتقاد به تعالیم الهى- وجود دارد، همدردى، همدلى و همنوایى، یکى از خصایص بارز وبرجسته امت اسلامى است که دلهاى آنان را به یکدیگر نزدیک مىکند. پیامبر گرامى اسلام در بیان این واقعیت مىفرمایند:
حکایت مؤمنان در دوستى و مهربانى چون اعضاى یک پیکر است؛ وقتى یکى از آنها رنجور مىشود، دیگران به مراقبت و حمایت از او همداستان مىشوند . (2)
این همبستگى عمیق اسلامى، تعاون اسلامى را نیز به همراه دارد؛ بدین معنا که مسلمانان در همه امور و شؤون مشترک اجتماعى، اقتصادى و سیاسى خود، موظف به همیارى یکدیگرند؛همان گونه که قرآن می گوید: و تعاونوا على البر و التقوى و لاتعاونوا على الاثم و العدوان . (3)
بر این اساس، همگان مسؤول همدیگرند. پیامبر گرامى اسلام، در حدیث نبوى مشهور مىفرماید: «مَن سَمع رجلاً یُنادى یا لَلْمُسلمین فَلَم یَجِبْهُ فَلَیسَ بِمُسلِم؛ هر کس ندایى را بشنود که مسلمانان را به کمک مىطلبد و پاسخ مساعد نگوید، مسلمان نیست». همچنین در حدیث دیگرى مىفرماید: «مَنْ اَصْبَحَ وَ لَمْ یَهتمَّ بامورِ المُسلمین فَلیَس بمُسلِم؛ یعنى هر کس صبح برخیزد و در اندیشه کارهاى مسلمانان نباشد مسلمان نیست» بر این اساس یکی از منافع مهم کمک به فلسطین ایجاد وحفظ وحدت اسلا می است که این امر برای ایران مهم است زیرا یکی از آرمان های مهم امام خمینی (ره) همگرائی جهان اسلام می باشد.
2. بر اساس اصول متعدد قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران (اصول 3، 11، 152 و 154)، دولت به نمایندگى از همه مردم، موظف به ایفاى «تعهد برادرانه نسبت به همه مسلمانان» است. به همین جهت «موظف است سیاست کلى خود را بر پایه ائتلاف و اعتماد ملل اسلامى، قرار دهد» و در اعمال سیاست خارجى، به «دفاع از همه مسلمانان» بپردازد. بنابراین هم بر اساس آموزههاى دین اسلام و هم بر اساس اصول متعدد قانون اساسى، دولت موظف است، حمایتهاى لازم را از سایر مسلمانان جهان به عمل آورد.
3. با توجه به واقعیاتى از قبیل وجود مرزبندىهاى بینالملل، حفظ و تقویت نظام جمهورى اسلامى ایران، ارائه الگویى نمونه بر اساس اصول و ارزشهاى اسلامى و ...؛ توجه به نیازهاى داخلى حائز اهمیت مىباشد. حال اگر زمانى بین نیازهاى داخل و خارج، تزاحم به وجود آمد، رعایت اصول زیر، ضرورى مىنماید:
الف) بر اساس آیات و روایات متعدد، جمهورى اسلامى ایرن به عنوان یک نظام اسلامى، داراى یک سرى مسؤولیتهایى فراملّى، نسبت به سایر مسلمانان است. این مسؤولیتها در مورد تزاحم بین نیازهاى داخلى و خارجى، حتما باید مراعات شود. مثلاً اگر در کشورهاى دیگر، مسلمانانى نیازمند به ضرورىترین نیازهاى حیاتى (از قبیل غذا، دارو، پوشاک و...) باشند؛ بدون شک نمىتوان نیازمندىهاى غیرحیاتى و کماهمیتتر داخلى را اولویت داد؛ چون مسأله زندگى و حفظ جان مسلمانان در میان است.
ب ) ملاک تقدم نیازهاى داخل یا خارج در امور غیرمتیقن مسؤولیتهاى فراملى، رعایت اصل اهم و مهم است. به بیان دیگر، حاکم اسلامى با کمک گرفتن از متخصصان و کارشناسان رشتههاى مختلف و با درک شرایط و مقتضیات زمانى و مکانى، باید مشخص کند که اولویت با رفع نیازهاى داخلى است یا نیازهاى خارجى دولت اسلامى. در هر حالت، باید قدر متیقن مسؤولیتهاى برون مرزى و کمکهاى حیاتى را سر لوحه سیاست خارجى خود قرار دهد. در غیر آن موارد، چه بسا در مواردى، بر اساس نظرات کارشناسى و تخصصى ثابت شود که وظیفهاى برون مرزى بر نیازهاى داخل اولویت دارد (مانند حمایت ایران از حزبالله لبنان در مقابل رژیم غاصب اسرائیل) و در مواردى نیز ممکن است مسائل داخلى اولویت دارد مانند تقدم دفاع از مرزهاى کشور در برابر حمله عراق.
با توجه به این مطالب، درباره کمک ایران به مسلمانان فلسطین گفتنى است که بخشى از این کمکها (مانند مواد غذایى، دارو،پوشاک و...) در شرایط فعلى، حیاتى بوده و از مسؤولیتهاى فراملى دولت اسلامى محسوب مىشود.
با توجه به نیازهاى ضرورى و حیاتى مردم فلسطین و امکانات نسبتا خوب کشورمان، کمکهایى محدود بوده و تأثیر منفى در روند آبادانى و حل مشکلات اقتصادى و معیشتى ما بر جاى نمىگذارد. به علاوه نتایج مثبتى را در کوتاه مدت و طولانى مدت، در سطح منطقهاى و بینالملل، براى کشورمان به ارمغان مىآورد.
کوتاه سخن این که درمورد کمک های ایران به فلسطین می گوییم:
1- فشارها و مشکلات جامعه هراندازه زیاد باشد دربرابر وضعیت پیش آمده براى برادران و خواهران آواره فلسطینى و... اصلا قابل قیاس نیست.
2. مسلمانان امت واحده و داراى سرنوشت مشترکى هستند. استعمارگران همواره درپى جداسازى وتفرقه میان ملت هاى مسلمانند تااز این رهگذر سلطه خود را برجهان اسلام بیشتر استوار سازند. بنابراین اگر ما دست از یارى برادران مظلوم مسلمان خود برداریم درواقع به پارهسازى امت واحد اسلامى که هدف دشمنان است کمک کردهایم.
3. همان طور که درروایت است کمکهاى فردى موجب افزایش نعمت و برکات الهى است کمک هاى اجتماعى نیز چنین است.
4. امروزه درتمام جهان سرمایههایى براى کمک به جوامع محروم اختصاص داده مىشود و دراین حرکت انسان دوستانه مسلمانان و جمهورى اسلامى باید جلودار باشند.
5. انجام حمایتهاى اقتصادى، سیاسى و تبلیغاتى در حد وسع و توان از ملتهاى مسلمان دیگر خصوصا فلسطین، نه تنها با منافع ملى ما تعارض ندارد بلکه در راستاى تأمین منافع ملى ایران به حساب مىآید؛ زیرا: اولاً، منافع ملى یک کشور فقط در مرزهاى جغرافیایى آن محدود نمىشود. لذا دولتها به میزان هزینههایى که در کشورهاى دیگر مبذول مىدارند، از توان و قدرت تصمیمگیرى و تأثیرگذارى بیشترى نیز در آینده آن کشور و معادلات منطقهاى برخوردار مىباشند. ثانیا، حفظ موجودیت، استقلال و تمامیت ارضى و امنیت ملى کشور که از عناصر کلیدى و حیاتى تشکیلدهنده منافع ملى مىباشد، نیازمند صرف چنین هزینهها و کمک به ملتهایى که در خط اول مبارزه با دشمنان ما قرار دارند مىباشد.
آیندهنگرى و تأمین منافع بلندمدت خود بهترین دلیل بر انجام چنین اقداماتى مىباشد، زیرا آرمانها و اهداف توسعه طلبانه رژیم صهیونیستى هرگز به فلسطین محدود نبوده بلکه آرزوى سیطره بر جهان اسلام و خصوصا امالقراى آن یعنى جمهورى اسلامى ایران را در سرمىپروراند.
6. این اعانات یکپارچگى ما را بهتر حفظ مىکند و قدرت جمعى ما را بر دشمنان افزون مىسازد و براى مصونیت خود ما از خطرات دشمن مفیداست.
7. ارسال این قبیل کمکها مختص ایران نیست بلکه کشورهاى بزرگ جهان مانند آمریکا، با وجود بسیارى مشکلات داخلى، باز هم در جهت اهداف ومنافع نامشروع خود کمکهاى بسیار زیادى را به اسرائیل که واقعا هیچ بهرهاى براى ملت آمریکا ندارد ارسال مىنمایند، بنا براین روا نیست که کشورهاى اسلامى از انجام کمترین وظایف دینى و انسانى خود در قبال مشکلات مردم فلسطین و سایر جهان اسلام دریغ ورزند.
پی نوشت:
1. سوره مؤمنون، آیه 52.
2. نهجالفصاحه، ش 2712.
3. سوره مائده، آیه 2.
برگرفته از مرکز ملی پاسخ گویی به سوالات دینی