در پست هدف خدا از آفرینش انسانها گفتیم که خدا برای خودش هدفی ندارد ولی برای افعالش اهدافی دارد که یکی از افعالش انسان است ویکی از اهداف انسان را آزمایش می داند . سوالی که اینجا مطرح می گردد اینکه چرا خدا هدف انسان را آزمایش معرفی کرده است؟ قبل از هر چیز باید بگوییم که هدف از آزمایش در ما انسانها سه چیز هست :
الف):گاهی امتحان و آزمایش برای شناختن هست، مثلاً مواد غذایی را به آزمایشگاه می برند برای این که ببینند سالم هست یا نه. در مورد خداوند نسبت به بندگان چنین امتحانی معنی ندارد.
ب):گاهی آزمایش برای اتمام حجت هست؛ امتحان به این معنی در مورد خدا وجود دارد. مانند اینکه خدا به ما اختیار داده و از طریق فطرت و فرستادن کتب آسمانی و انبیاء و ائمه (ع) راه خوب و بد را به ما نشان داده ،سپس ما را آزمایش می کند و بر اساس آن پاداش و کیفر می کند و کسی هم حق اعتراض ندارد چون خدا راه رو به ما نشان داده و بعد آزمایش می کند.
ج):گاهی امتحان برای تکامل و پرورش استعدادهای نهفته امتحان شونده است؛ مثل این که انسان خودش یا دیگری را به آب می اندازد برای این که شنا یاد بگیردو بر اثر تلاش کردن در آب است که انسان شناگر می شود.(1) و این یک نوع کمال محسوب می شود .خدا هم در انسان استعدادهای فراوانی برای رسیدن به کمال نهایی خود قرار داده و برای اینکه این استعدادها شکوفا شود انسان را به وسیله ی ترس از گرسنگی، نقص اموال، نقص جانی،فراوانی نعمت و فرزند و...(2) آزمایش می کند مانند سنگ های معدن كه در كوره های مختلف آزمایش و آب دیده می شوند و سرانجام فلز خالص به دست می آید . بنابراین برای آنكه جوهره خالص وجود انسان نمایان شود ، باید در كوره های مختلف آزموده شود و هر چه انسان به مقام و كمال بیشتر دست یابد ، با آزمون های مشكل تر و سخت تر روبرو می شود. چنانکه خداوند می فرماید:«خداوند، آنچه در سینه‌هایتان پنهان دارید، بیازماید؛ و آنچه را در دلهای شما (از ایمان) است، خالص گرداند؛ و خداوند از آنچه در درون سینه‌هاست، با خبر است».(3) از این آیه فهمیده می شود كه هدف خدا از متحان تشخیص واقعیات نیست بلكه هدف، تربیت و‌آشكار ساختن زمینه‌هایی است كه در كانون وجود انسانها قرار دارد.(4)
از این پست و پست هدف خدا از آفرینش انسانها به دست می آید که امتحان هدف نهایی آفرینش انسان نیست ; بلكه هدف میانی است ; یعنی , خداوند انسان را به این هدف به دنیا آورد كه او را امتحان كند. هدف امتحان كردن او, برای به فعلیت رساندن قابلیت های هر انسان است بر اساس آن پاداش بگیرند و یا مجازات شوند.
------------------------------------
پاورقی
1-مطهری، آشنایی با قرآن، ج۷ ص۱۸۳
2-سوره بقره آیه 155 :«وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَرَاتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ ؛قطعاً همه شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، و کاهش در مالها و جانها و میوه‌ها، آزمایش می‌کنیم؛ و بشارت ده به استقامت‌کنندگان!»
3-سوره آل عمران آیه 154 : «لِیَبْتَلِیَ اللَّهُ مَا فِی صُدُورِکُمْ وَ لِیُمَحِّصَ مَا فِی قُلُوبِکُمْ وَ اللَّهُ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ»
4-آیت الله جعفر سبحانی- با تلخیص از منشور جاوید، ج1، ص251