برهان نظم و دیدن جهان‌های دیگر

بر اساس برهان نظم، عالم مجموعه‌ای است دارای نظمی دقیق؛ از طرفی هر مجموعه منظمی، دارای ناظمی حکیم و مدبر است؛ پس این عالم دارای ناظمی حیکم و مدبر است.

به این برهان اشکال کرده‌اند که ما زمانی می‌توانیم بگوییم جهان دارای نظم است که جهان‌های دیگری را دیده باشیم، در حالی که این کار انجام نشده است.

در پاسخ به این ادعا می‌گوییم: نصف برهان نظم، تجربی است و نصف دیگر آن فلسفی و عقلی است. آن مقدار که تجربی است، این است که در این جهان نظم وجود دارد، گر چه این نظم را فقط در قسمتی از جهان و هستی دیده باشیم مانند سیستم تغذیه بدن یا مهاجرت پرندگان و ... سپس زمانی که گفتیم نظمی وجود دارد، عقل و فطرت آدمی بر اساس قانون فطری «علیت» می‌گوید باید ناظمی خارج از مجموعه وجود داشته باشد که دارای علم و شعور است و او این نظم را ایجاد کرده باشد.

پس بر این اساس، این ادعا که برای درک نظم عالم، لازم است جهان دیگری مانند این جهان را تجربه کرده باشیم، سخن صحیحی نیست.

برای مطالعه بیشتر مراجعه کنید به این قسمت.