ستمي که خون آشامان انگليس به ياري رژيم قاجار در پيش گرفته بودند، زندگي مردم را به سياهي کشانده و آب حيات را از آنان دريغ مي‌داشت. «آن روز منطقهى فارس و بوشهر، اسير سلطهى جبار نظاميان انگليسى بود. و اين قطعهى خونين از ميهن و ملت ما، از اشغال خشن و ظالمانهى نظاميان و سياستمداران انگليسى، در رنج و مصيبت مي‌زيست»[1].
بزرگ مردان لارستان با ارسال هیئتی به نجف و ولی فقیه زمان خود، میرزای شیرزای بزرگ، از وی درخواست اعزام نماینده‌ای کردند. آنان از زعيم عاليقدر شيعه، فقيه مجاهد و مبارزي را می‌خواهند که توان مقابله با ظلم و استبداد را داشته باشد.
سرانجام با اصرار این هیئت و راهنمایی سید مرتضی کشمیری، اگرچه در ابتدا وی مخالف بود اما با درخواست استاد کبیر خود میرزای شیرازی تصمیم به رجعت به وطن خود گرفت.[2]
در قسمتي از نامه مردم لارستان براي ورود سيد عبدالحسين به لار آمده است: «مردم بزرگوار فارس استدعا مي نمايند، جنابعالي در لار هميشگي باشيد و اهالي منطقه در صدد حفظ خود، شما را مي طلبد، تا پايمال دشمنان و معاندين نشوند ... و حضرت مستطاب مصدر الانام آقاي حجة الاسلام- ميرزاي شيرازي - مدظله العالي هم، رضا در تشريف فرمايي جنابعالي فرموده‌اند.»
سيد عبدالحسین در حاشيه نامه مي نويسد: «اغاثه مستغيثين و اجابت دعوت مؤمنين، جهاد اکبر في سبيل الله و فرض ذمه اسلاميه است. عبده، عبدالحسين الموسوي»[3].
سيد عبدالحسين موسوي لاري در سال 1309 هجري قمري نجف اشرف را ترک نمود و به لارستان هجرت کرد. ميرزاي شيرازي هنگام خروج سيد خطاب به هيئت همراهش فرمود: «با بردن آقا سيد عبدالحسين به لارستان، نجف را به آنجا برده‌اي و گهواره فضيلت و دانش را از فرزند فضيلت و علم خالي گذاردي»[4].
تأسیس حوزه علمیه لار
لارستان منطقه بزرگى از سواحل شمالى خـليج فـارس اسـت كـه از بـنـدر كنـگان تـا بنـدر عباس را شامل است و شهر لار يكى از شهرهاى لُرنشين استان فارس به حساب می‌آيد كه سيد لارى آنجا رحل اقامت افكنده و در انديشه اصلاح نظام فرهنگى، اقتصادى و اجتماعى مردم لارستان است. تأسيس «حوزه علميه لار» از نخستين گامهاى اين مرد بزرگ براى رسيدن به اهداف عالى اسلامى است.
سيد لارى با تأسيس حوزه علميه لار، فعاليتهاى مركز بزرگ جهان شيعه را ادامه مي‌دهد و دانشمندان و فقهاى گرانقدرى را در آن حوزه تربيت مي‌نمايد. برخى از آنان عبارتند از: «سيد عبدالباقى موسوى شيرازى[5]، سيّد عبدالمحمد موسوى لارى، سيد محمد حسين مجتهد لارى، سيد احمد مجتهد فال اسيرى، سيّد عبدالمحسن مهرى، سيد اسدالله اصفهانى، سيد ابوالحسن لارى، سيد محمد سيرجانى، سيّد محمد على شريعتمدارى جهرمى، شيخ محمد حسين لارى و شيخ عبدالحميد مهاجرى نوايجانى».
سید با تربیت این بزرگان توانست در شکل گیری نهضت اسلامی و تشکیل حکومت اسلامی گامی اساسی و مهم بردارد. شاگردان وی با عزیمت به شهرهای مختلف آرا و نظریات استاد خود را که در برگیرنده مسائل مهم اسلام سیاسی بوده؛ ترویج می‌دادند و مردم را از نیات پلید استعمار بریتانیا آگاه می‌کردند.
حوزه علمیه لار اکنون هم پذیرای طلاب علوم دینی در این منطقه‌ي پر از افتخار است.
پاورقی:
[1] پيام به گردهمايى بزرگداشت مرحوم آيت اللّه العظمى حاج سيد عبد الحسين لارى 02/ 02/ 1377
[2] گلشن ابرار، ج 2
[3] همان به نقل از شجره طيبه، ص 7 و 8 و دانشمندان و سخن سرايان فارس، ص 578
[4] همان به نقل از ولايت فقيه زيربناى فكرى مشروطه‌ی مشروعه، سيد محمد تقى آية اللهى، ص 30
[5] وی از خویشاوندان میرزای شیرزای است