علامه مصباح با گفتار و نوشتار متقن، نقشی کم‌نظیر و چه‌بسا بی‌نظیر در تبیین عقلانی معارف دینی، فلسفۀ اسلامی و علوم انسانی اسلامی داشتند.
رهبر معظم انقلاب در انتخاب تعابیر و عناوین در سخنرانی‌ها و نوشته‌ها دقت ویژه‌ای دارند. ایشان تعابیر «استادِ فکر»، داشتن «خدمات در تولید اندیشه‌ی دینی» و «نگارش کتب راهگشا» را برای آیت‌الله مصباح یزدی رضوان‌الله تعالی‌علیه به کار بردند. با نگاهی به آثار صوتی و متنی ایشان می‌توان راز این تعبیرهای حکیمانه را فهمید.
یکی از وجوهی که استادِ فکر بودن و دیگر عناوین ذکر شده برای علامه مصباح را می‌تواند به ما نشان دهد، دیدگاه ویژه ایشان نسبت به علم فلسفه است. آيت‌الله مصباح؛ فیلسوفی صاحب‌رأی، مُدرسی برجسته، فلسفه‌ورز و فلسفه پژوهی بود که فلسفه را از ساحت نظری به عرصه عمل و امتدادهای عملی رساند و نوآوری‌های مهمی در مباحث فلسفی ارائه دادند. با رجوع به مباحث فلسفی ایشان به‌ویژه در فلسفه‌های مضاف (فلسفه اخلاق، مباحث و موضوعات فلسفه دینی، فلسفه حقوق و فلسفه سیاست)، علوم اجتماعی و حتی معرفت‌شناسی می‌توان نگاه خاص و نوآوری‌های ایشان را دید.
فلسفه در خدمت دین
یکی از ویژگی‌های متمایز تفکر فلسفی علامه مصباح، به خدمت گیری فلسفه برای اعتقادات و معارف دینی است. علامه مصباح پس از تثبیت مبانی و اصول فلسفی، فلسفه نظری محض را رویه خود قرار نداد و آموزه‌های فلسفی را به خدمت معارف دینی می‌برد. ایشان با استفاده از فلسفه و روش تحلیلی، بسیاری از آموزه‌های اعتقادی و حتی اخلاقی دین را مورد دقت و تبیین منطقی قرار می‌دادند.
توضیح اینکه فلسفۀ اسلامی سنتی، بیشتر متمرکز بر مباحث فلسفی محض مثل مابعدالطبیعه یا هستی‌شناسی و احکام وجود بوده است و این فلسفه در واقع فلسفه‌ورزی برای فلسفه بوده است. این رویکرد سنتی به تأثیراتی که مباحث فلسفی بر مسائل زیربنایی مانند مباحث مرتبط با انسان به‌ویژه در علوم انسانی می‌تواند داشته باشد، توجهی نداشته است. آيت‌الله مصباح با استفاده از معارف اسلامی و فهم و نقد فلاسفه غربی به دیگر عرصه‌های فلسفی مانند فلسفۀ اخلاق، فلسفۀ دین، سیاست، حقوق، تاریخ، اجتماع و فلسفۀ علوم انسانی و به تعبیری به امتداد اجتماعی فلسفه در علوم انسانی توجه کند و در این زمینه‌ها افق‌هایی را گشوده و راه را برای پژوهشگران بازنمودند تا تحقق علوم انسانی اسلامی ممکن بشود.
به‌روزرسانی آموزش فلسفه
برخلاف اغلب کتب فلسفی که به زبان عربی است، استاد مصباح در تدوین و تعلیم فلسفۀ اسلامی نیز گامی نو برداشته‌اند. ایشان با نگارش نخستین کتاب درسی فلسفه به نام «آموزش فلسفه» با استانداردهای امروزی و به زبان فارسی، خدمتی سترگ به فلسفه اسلامی و علاقه‌مندان فلسفه نمودند.
مباحث کتاب «آموزش فلسفه» با زبان فارسی و البته با عمق فلسفی به صورت درسْ‌درسْ آماده شده که مُدرس می‌تواند هریک از آن‌ها را در یک جلسه درسی تدریس کند. در پایان هر درس، چکیدۀ مهم‌ترین مطالب به صورت دقیق بیان شده تا جمع‌بندی بحث در ذهن مخاطب بهتر شود. در ادامه نیز با طرح پرسش‌هایی خواننده را به تأمل در مباحث طرح‌شده وامی‌دارد. قلم روان علامه و تعبیرهای دقیق فلسفی با زبان فارسی این کتاب را خواندنی و در واقع آموزشی جذاب از فلسفه را برای علاقه‌مندان فراهم نموده است.