حرکت کوهها در قرآن کریم بر حرکت کره زمین، حمل شده است. این حرکت، نشان از عظمت و قدرت خداوند دارد؛ علاوه بر اینکه برای پیدایش حیات و زندگی در زمین نیز ضروری است.
قرآن کریم یک مجموعه به هم پیوسته و محکم است که هیچ اختلافی در آن وجود ندارد؛[1] ولی ممکن است برخی از آیات آن، سؤال برانگیز شود؛ مانند: «وَ تَرَى الْجِبالَ تَحْسَبُها جامِدَةً وَ هِيَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ صُنْعَ اللَّهِ الَّذي أَتْقَنَ كُلَّ شَيْءٍ إِنَّهُ خَبيرٌ بِما تَفْعَلُون»؛[2] «کوهها را می‌بینی و آنها را جامد و بی‌حرکت می‌پنداری، درحالی‌که مانند ابر در حرکتند؛ این آفرینش خداوندی است که همه چیز را متقن آفریده؛ او از کارهایی که شما انجام می‌دهید مسلّماً آگاه است». در این میان، بزرگان برای چگونگی حرکت کوهها توضیحاتی مطرح کرده‌اند که به آن اشاره می‌شود.
آیات در مورد کوهها
قرآن کریم در مورد کوهها آیاتی دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
یک. آیاتی که می‌فرماید کوهها مانند میخ، زمین را محکم نگه داشته‌اند.[3]
دو. آیاتی که مربوط به نشانه‌های قیامت است که به متلاشی شدن کوهها اشاره دارند.[4]
سه. برخی آیات از خصوصیات کوهها پرده‌برداری می‌کنند؛ مانند آیه مورد بحث که به ظاهر بی‌حرکت هستند؛ ولی قرآن آنها را در حرکت می‌داند.[5]
معنای حرکت کوهها
مفسران در مورد حرکت کوهها چند نوع تفسیر دارند که به دو مورد آن اشاره می‌شود:
یک. این آیه از آیات علمی قرآن کریم است که به حرکت کره زمین اشاره دارد؛ زیرا این کوهها هستند که زمین را نگه داشته‌اند و مانند میخ آنها را محکم به هم پیوست داده‌اند و مراد از حرکت آنها، حرکت زمین است که نشانه توحید و عظمت خدا در همین دنیاست؛ زیرا حرکت کوهها بدون حرکت زمین بی‌معناست و همین حرکت است که باعث حیات‌بخشی زمین می‌شود.[6]
دو. برخی اهل معرفت آن را بر معنای دیگری نیز حمل کرده‌اند که منافاتی با معنای اول ندارد و آن اینکه مردان الهی به حسب ظاهر وقور و بی‌حرکتند؛ ولی در باطن در حال سیر و سلوک هستند؛[7] زیرا در روایات مؤمن به کوه تشبیه شده است.[8]
نکته پایانی اینکه برخی از زمین‌شناسان، برای زمین حرکتی را با عنوان «زمین ساخت صفحه‌ای» بیان کرده‌اند که با آن، حرکت کوهها قابل توجیه است.[9]
پی‌نوشت:
[1]. نساء، 82.
[2]. نمل، 88.
[3]. نبأ، 7 و نمل، 15.
[4]. طه، 105 و قارعه، 5.
[5]. نمل، 88.
[6]. رک، مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، ج15، ص568.
[7]. متن درس استاد جوادی آملی حفظه الله.
[8]. کلینی، کافی، اسلامیه، ج2، ص341 و صالح مازندرانی، شرح کافی، المکتبةالاسلامیة، ج9، ص172.
[9]. دیاری بیدگلی، محمدتقی، حرکت کوهها در قرآن و علم زمین شناسی، دوفصل‌نامه علمی پژوهشی تفسیر و زبان قرآن، ش5، سال93، ص43.