تحقیق در مورد ابو جعفر محمد بن موسی الخوارزمی

محمد بن موسی خوارزمی (زاده حدود سال ۷۸۰ میلادی و درگذشته ۸۵۰ میلادی) ریاضیدان، ستاره‌شناس، فیلسوف، جغرافیدان و مورخ شهیر ایرانی در دوره عباسیان است. وی در حدود سال ۷۸۰ میلادی (قبل از ۱۸۵ قمری) در خوارزم زاده شد.

مذهب :
اسلام آوردن خوارزمی اثبات شده است، چرا که در مقدمه کتاب جبرش از خویش تصویر مردی معتقد و متعصب به دین اسلام را معرفی می‌کند. وی در رساله جبر و المقابله خود آورده‌است:

« خدایی که محمد را روزگاری به پیامبری فرستاد که پیوند مردم با پیامبران گسسته شد و حق ناشناخته ماند…؛ پیامبری که با آمدنش کوردلان بینا شدند و گمراهان از هلاکت رهایی یافتند…؛ خدا بر محمد و خاندانش درود فرستد »

از این کلام بر می‌آید که وی هنگام تألیف این کتاب مسلمان بوده‌است.

تألیفات خوارزمی
خوارزمی سه کتاب در ریاضی تالیف کرده که به ترتیب تاریخ تألیفشان عبارتند از:

الجمع و التفریق:
در این کتاب به برخی جنبه های حساب محلی پرداخته می شده است. از این کتاب نسخه ای در دسترس نیست.

الجبر و المقابله:
خوارزمی کارهای دیونانتوس را در رشته جبر دنبال کرد و به بسط آن پرداخت و کتاب «الجبر و المقابله» را نوشته و به مأمون تقدیم نمود.

این کتاب درباره ریاضیات مقدماتی و شاید نخستین کتاب جبری باشد که به عربی نوشته شده است.

حساب العدد الهندی:
اثر ریاضی دیگری که چندی پس از جبر نوشته شد، رساله‌ای است مقدماتی در حساب که ارقام هندی (یا به غلط ارقام عربی) در آن بکار رفته بود و نخستین کتابی بود که نظام ارزش مکانی را (که آن نیز از هند بود) به نحوی اصولی و منظم شرح می‌داد.

آثار خوارزمی در هیئت، نجوم و جغرافیا
زیج السند هند:

اثر دیگری که خوارزمی به مأمون تقدیم نمود زیج السند هند بود.کتاب صورة الارض: این کتاب اثری است در زمینه جغرافیا که اندک زمانی بعد از سال 195–196 نوشته شده است و تقریباً فهرست طول ها و عرض های همه شهرهای بزرگ و اماکن را شامل می‌شود.

مقاله استخراج تاریخ الیهود و اعیادهم:

این اثر برجای مانده از خوارزمی، رساله کوتاهی است درباره تقویم یهود است و قواعدی را برای طول متوسط ماه و خورشید بر مبنای این تقویم برای تعیین نخستین روز سال در بردارد.

کتابهایی راجع به اسطرلاب:
خوارزمي دو كتاب راجع به اسطرلاب نوشته است.

يكي كتاب «عمل الاسطرلاب» درباره چگونگي ساختن اسطرلاب و ديگري «العمل بالاسطرلاب» درباره چگونگي به كار بردن اسطرلاب.

کتاب الرخامه:

این کتاب در مورد ساعت آفتابی افقی و تعیین اوقات نماز بوده است که بعدها اساس و پایه محاسبات مثلثات کروی قرار گرفت.

وفات و بزرگداشت خوارزمی 

خوارزمی در حدود سال 848 میلادی مطابق با 232 هجری قمری درگذشت.

سازمان فرهنگی ملل متحد (یونسکو) سال ۱۹۸۳ میلادی مطابق با ۱۳۶۲ هجری شمسی را به عنوان هزار و صد و پنجاهمین سال وفات خوارزمی برگزید و از کشورهای عضو سازمان یونسکو خواست که در این سال به یاد خوارزمی، بنیانگذار فن جبر و واسطه غیر مستقیم پیوند ریاضیات هندی با ریاضیات یونانی در قلمرو دانش و فرهنگ اسلامی، مراسم بزرگداشت برای او برگزار کنند.

پایه‌گذاری علم جبر و مقابله

محمد بن موسی خوارزمی در قرن سوم هجری، علمی را برای نخستین بار صورتبندی و تدوین کرد که خود آن را «الجبر و المقابله» نامید، علمی که تمام شرایط یک دانش واقعی را داشت، یعنی همان که اروپاییان از آن به «ساینس» تعبیر می‌کنند. این ریاضی‌دان توانست با این دانش تمام معادلات درجه دوم زمان خود راحل و راه را برای حل معادلات درجه بالاتر هموار کند.

سخنی از دانشمند :

مردم دانشور سه دسته هستند :

دسته‌ی نخست کسانی هستند که برای نخستین بار دانشی ناشناخته را می‌شناسند و مردمان دیگررا نیز با آن دانش آشنا می‌سازند و آیندگان را میراث خوار علم خویش می‌سازند.

دسته‌ی دوم کسانی هستند که می‌کوشند با شرح و تفسیر آثار پیشینیان، درک مطالب این آثار را بر دیگران آسان سازند. آنان با روشن ساختن نکات مبهم آثار دانشمندان پیشین، راه‌های ساده‌تری برای بیان مطالب آن‌ها می‌یابند و با این کار نتیجه‌گیری از آن‌ها را آسان می‌سازند.

دسته‌ی سوم نیز کسانی هستند که اشکالات و آشفتگی‌های آثار پیشینیان خود را درمی‌یابند. پس این اشکالات را برطرف می‌کنند و آشفتگی‌ها را سامان می‌بخشند. آنان با خوشبینی به کار مؤلفان این آثار می‌نگرند و بر آنان خرده نمی‌گیرند و از این که متوجه‌ی اشتباه دیگران شده‌اند بر خویشتن نمی‌بالند.

منبع: کلاس درسی