انتخاب همسر، یکی از مهم‌ترین و سرنوشت‌سازترین انتخاب زندگی هر فرد است.
ازدواج بزرگترین و مهم‌ترین اتفاق زندگی انسان‌هاست. ازدواج موفق، زمینه تکامل فردی و معنوی افراد خانواده را فراهم می‌کند، در مقابل شکست در ازدواج عواقب نامطلوبی را برای انسان به دنبال دارد. بنابراین لازم است دختر و پسر قبل از ازدواج نسبت به خود آشنایی داشته باشند. در مورد ویژگی‌های اخلاقی، شخصیتی، توانمندی ها و کاستی‌های خود آگاهی و شناخت کامل داشته باشند، تا اهدافشان از ازدواج و انتظارات از همسر آینده را مشخص کنند و بتوانند فرد مناسبی راه همراه با شناخت کامل و با در دست داشتن معیارهای مطلوب انتخاب کنند. برای انتخاب همسر باید معیاری در دست داشت تا بتوان بر پایه آن معیارها انتخاب درستی انجام داد. از آنجا که دیدگاه دین در فلسفه ازدواج (سکونت، تربیت نسل) است معیارهای انتخاب نیز در این راستا و تامین همین هدف تنظیم شده است. برخی از معیارهای انتخاب همسر به شرح زیر می‌باشد؛
۱.دینداری
آن چیزی که از هر چیزی مهم‌تر است دینداری همسر است. همسر دیندار در تضمین سرنوشت توحیدی فرد و تربیت توحیدی فرزند نقش اساسی دارد، پس باید به این موضوع توجه شود، این امر در مورد مردان نیز صدق می‌کند. وقتی که همسران در خانواده‌های ناشایست پرورش می‌یابند نمی‌توانند پرورش دهنده انسان‌های صالح باشند، از این رو دینداری مسئله مهمی است. نادیده گرفتن معیار ایمان موجب ناپایداری و ناکامی زندگی زناشویی می‌شود. فقدان معیار ایمان آسیب‌هایی از جمله فخر فروشی، خودنمایی به خاطر جلب توجه دیگران و کسب عزت و جایگاه اجتماعی را به دنبال دارد. این در حالی است که عزت در اختیار خداوند است و خداوند است که عزت می‌بخشد.
۲.حسن خلق
یکی از معیارهای مهم در انتخاب همسر خوش اخلاقی است. از این رو پیشوایان دین به مردان گوشزد می‌کنند، که در انتخاب همسر معیار حسن خلق را در نظر بگیرند. در برخی روایات سفارش شده است که دخترانتان را به ازدواج مردان خوش اخلاق درآورید، این نشان می‌دهد که مردان باید این ویژگی را در خود به وجود آورند تا یکی از شروط ازدواج را داشته باشند. حسن خلق در پایداری و رضایت زناشویی تاثیر اساسی دارد.
۳.همسانی و کفویت
همسانی از دیگر معیارهای انتخاب همسر است. رسول خدا می‌فرماید: با کسانی که همتای شما هستند ازدواج نمایید.¹
انواع همسانی
۱.همسانی فرهنگی= اشتراک فرهنگی شرط لازم زندگی بی دغدغه انسان‌هاست و محوری‌ترین نقطه همبستگی آنهاست. این به دلیل تاثیری است که در جلب محبت متقابل، کاهش سوء تفاهم‌ها و حل آسان‌تر مشکلات احتمالی دارد. از طرفی فقدان زمینه مشترک فرهنگی، امکان برقراری ارتباط مثبت را دشوار می‌کند و افراد را به صورت مستقل از یکدیگر در می‌آورد.
۲.همسانی شخصیتی= این همسانی دلیل استحکام بیشتر زوج‌هاست. چرا که زوج‌هایی که دارای ویژگی‌های شخصیتی مشابه هستند، بیشتر جذب یکدیگر می‌شوند و ارتباط مستحکم‌تری با یکدیگر دارند. اما زوج‌هایی که روحیاتی کاملاً متفاوت دارند استعداد بیشتری برای ناسازگاری بینشان وجود دارد.
معیار همسانی در اسلام، ایمان است. بنابراین از دیدگاه اسلام تنها معیار همسانی ایمان است. اسلام نقش تفاوت‌های فرهنگی و شخصیتی را در ناسازگاری انکار نمی‌کند، اما از نقش بی‌مانند ایمان در به وجود آمدن سازگاری حتی با وجود آن تفاوت‌ها غافل نیست. اگر به ایمان با همه ابعادش توجه شود اختلاف‌ها تاثیر چندانی در زندگی نخواهد داشت.
۴.ازدواج اختیاری
ازدواج پیوند روح‌ها و جان‌هاست نه پیوند جسم‌ها. آن چیزی که خانواده را مستحکم نگه می‌دارد و احساس شیرین و لذت بخش را میان همسران پدید می‌آورد، علاقه بین آنهاست. همسرانی که با اجبار و اکراه زندگی را آغاز می‌کنند، از این نعمت محرومند. اگر دختر و پسری بر خلاف میل و رضایت درونی خود به ازدواج وادار شود، احتمال بروز ناسازگاری و کشمکش در چنین خانواده‌ای بسیار بالا خواهد بود و اثری از عشق و محبت در این ازدواج‌ها وجود ندارد.
۱.الکافی.ج۵.ص۳۳۲