از اهداف و کارکردهای مهم ازدواج از دیدگاه اسلامی و همه فرهنگ‌ها علاوه بر فرزندآوری، تربیت و اجتماعی کردن فرزندان است.
والد بودن، مشکل‌ترین، رضایت بخش‌ترین و مهم‌ترین شغل دنیاست و برای بیشتر مردم لذتی بالاتر از تربیت فرزند نیست. هرچند این شغل در ظاهر بی‌مزد و ناکام کننده است و به شدت انرژی، وقت و سرمایه والدین را به تحلیل می‌برد، ولی در بلند مدت، مزایای روان شناختی و معنوی بالایی دارد. در نظام خانواده، مسئولیت والدین بعد از مسئولیت زن و شوهر، مهم‌ترین رکن به شمار می‌رود. وظیفه والدین پرورش کودک و اجتماعی کردن او در مراحل مختلف است. در نگاه متخصصان تربیتی اصولی برای فرزند پروری بیان شده است. برخی از مهم‌ترین اصول تربیت فرزند عبارتند از؛
۱.کسب مهارت فرزندپروری موثر
سبک فرزند پروری به معنای منظومه‌ای از بازخوردها، نوع تعامل و چارچوب‌های والدین نسبت به کودک است که در مجموع یک فضای هیجانی شناختی در رفتارهای ابرازی در والدین به وجود می‌آورد، به عبارت دیگر سبک زندگی مجموعه‌ای از رفتارهای تعیین کننده ارتباطات متقابل والد-فرزند در موقعیت‌های متفاوت و چگونگی خواسته‌های یک فرد برای توصیف روش‌های تربیت، مدیریت و کنترل فعالیت‌های فرزندان را نشان می‌دهد. از آنجا که سبک فرزند پروری از نگاه اسلامی از مزایای بالایی برخوردار است، بررسی منابع علمی و اسلامی نشان می‌دهد که سبک مناسب فرزند پروری، مقتدرانه است. البته در فرزندپروری اسلامی باید مواردی رعایت شود از جمله؛ توجه به پرورش دینی و شکوفاسازی بینش توحیدی در فرزند، درونی سازی اخلاق و ارزش‌های والای انسانی در او و تاکید بیشتر بر منزلت و اقتدار والدین به ویژه پدر.¹ دومین گام تشخیص سبک فرزندپروری والدین است. بررسی شیوه‌های رفتاری والد با فرزند به تعیین سبک کمک می‌کند. اگر زوجین فرزند ندارند به شیوه‌های مختلف مانند وارسی شخصیت، رفتارها، عادات و تجارب خود در خانواده اصلی می‌توانند این ارزیابی را به دست آورند. سومین گام فراگیری شیوه‌های کسب فرزند پروری موثر است که در این صورت والدین می‌توانند با حضور در جلسات آموزش والد گری، استفاده از کلاس‌های بر خط و آفلاین، مطالعه کتاب‌های تربیت فرزند، این مهارت را به دست آورد.
۲.وظایف اختصاصی پدر و مادر در تربیت
نقش پدری: از آموزه‌های دینی می‌توان برای نقش پدر مواردی را در نظر گرفت که از تامین نیاز مادی تا نیازهای روان شناختی، عاطفی و اجتماعی را در بر می‌گیرد.
۱.نقش اقتصادی: در نگاه اسلامی تامین مخارج فرزندان بر عهده پدر است. حقوق اسلامی بر اساس آیات قرآن² و روایت معصومان³ نفقه فرزندان را از وظایف پدر شمرده است.
۲.نقش حمایتی: آموزه‌های دینی برای نقش حمایتی پدر و نیز تامین امنیت روانی و جسمانی فرزندان توصیه‌هایی دارد.
۳.نقش ولایتی: از نقش‌های پدر ولایت یا سرپرستی فرزندان است. ولایت به نوعی اختیار در مدیریت اموال و امور دیگر فرزندان اشاره دارد که در حقوق اسلامی به حضانت و حق کنترل بر تعدیب کودک تعبیر شده است.
۴.نقش آموزشی و تربیتی: در رابطه با نقش تربیتی و آموزشی والدین به ویژه پدران، در متون اسلامی و متون روان شناختی توصیه‌های بسیاری آمده است.
۵.نقش عاطفی: متون اسلامی و روش زندگی اولیایی دین اسلام گزاره‌های بسیاری در مورد روابط عاطفی والدین با فرزندان به ویژه پدر دارد.
بر اساس تحقیقات،⁴ مولفه‌های نقش تربیتی پدر از دیدگاه اسلام عبارتند از، ۱.محبت به فرزند، ۲.تکریم مادر، ۳.تکریم فرزند، ۴.بازی با فرزند و زمینه سازی برای آن، ۵.الگو دهی مثبت، ۶.آموزش‌های دینی، ۷.آموزش‌های پایه و عمومی، ۸.تادیب، ۹.کمک به شکل دهی هویت فردی، ۱۰.کمک به شکل دهی هویت اجتماعی نوجوان، که شامل آموزش تعامل اجتماعی مناسب، انتخاب دوست، تربیت شغلی است. ۱۱.امور اقتصادی.
نقش مادری: نقش مادری، مجموعه‌ای از وظایف و روابط ویژه با والدین از زمان انعقاد نطفه تا تولد، مراحل نوزادی، کودکی، نوجوانی و حتی بزرگسالی است. رابطه مادر و فرزند از یک وحدت زیست شناختی آغاز می‌شود و بعد از سپری یک وحدت روان شناختی، لازم است به رابطه مستقلانه برسد. در ضمن این روابط، رشد جسمی، روانی، اجتماعی، اخلاقی و معنوی فرزند تامین می‌شود. نقش مادری در این فرزند بسیار موثر و جبران آسیب‌های ناشی از فقدان آن دشوار است. از این رو لازم است زنان بعد از ازدواج و قبل از بارداری با جدیت به فراگیری مهارت مادری بپردازند. در مرحله اول، والدین باید توصیه‌های در مورد انعقاد نطفه را فرا بگیرند. بعد از بارداری رعایت مجموعه توصیه‌های پزشکی روان شناختی و معنوی، می‌تواند در سلامت بیشتر نوزاد موثر باشد. پس از تولد، اصلی‌ترین نیازهای نوزاد تغذیه است که می‌توان آن را از نقش‌های ویژه مادری دانست. متون اسلامی به مادران توصیه می‌کند که تا دو سالگی شیردهی را ادامه دهند. شواهد علمی بسیاری بر آثار جسمی و روان شناختی تغذیه با شیر مادر وجود دارد. تشویق کردن زن از سوی اطرافیان به ویژه شوهر در رفتار شیردهی تاثیرگذار است. درنگاه اسلامی، زن می‌تواند از همسرش طلب مزد کند.⁵ رفتار تشویق کننده و تسهیل گر شوهران با هدایا و ابراز محبت‌های بیشتر کلامی و غیر کلامی و تشکر از زن، می‌تواند به برخورد بزرگوارانه او، تقویت انگیزه و درخواست نکردن مزد بینجامد، همچنین توجه به آثار معنوی شیردهی برای مادر می‌تواند در نگاه معنوی زن به شیردهی و والاسازی آن موثر باشد. بعد از تغذیه تعامل عاطفی مادر با فرزند بسیار مهم است تاثیرات بلند مدتی بر شخصیت فرزند دارد. در ماه‌های اولیه زندگی، مادر کل جهان نوزاد است. مادری که محیط محافظ را برای کودک فراهم می کند و خودانگیخته و صادقانه نیازهای کودک را برآورده می‌کند هرچند مادر کامل نیست، اما کودک را نادیده نمی‌گیرد و از او حمایت افراطی نمی‌کند. در این شرایط خود حقیقی شکل می‌گیرد. در مقابل اگر مادری نتواند به خوبی به نیازهای کودک پاسخ دهد، سبب شکل‌گیری خود کاذب در فرزند می‌شود. در مقابل خود کاذب به وابستگی ناهوشیارانه شدید فرزند به مادر، ضعف رشد استقلال و بیماری‌های روانی در بزرگسالی می‌انجامد. تاثیر احساس دلبستگی در روابط اجتماعی مطلوب فرزند در آینده نیز که در پژوهش‌ها تایید شده است، به رابطه مادر و فرزند در سال اول و دوم زندگی کودک بستگی دارد، بنابراین لازم است مادران علاوه بر رعایت توصیه‌های فرزندپروری در ابعاد ویژه نقش مادری، آگاهی و مهارت لازم را کسب کنند. نگرش زنان به مادری بسیار تاثیرگذار است. اگر زنان مادری را حس منحصر به فردی بدانند، موفق‌تر خواهند بود.
۱.پناهی.سبک فرزندپروری با رویکرد اسلامی.ص۴۱
۲.بقره.۲۳۳
۳.حرعاملی.وسائل الشیعه.ج۲۱.ص۵۲۵
۴.همتی و فتحی آشتیانی.ساختو تعیین ویژگی های روان سنجی نقش تربیتی پدر از دیدگاه اسلام.ص۱۰
۵.حرعاملی.وسائل الشیعه.ج۲۱.ص۴۵۱