شاه و مصادره روز پدر

یکی از کارکردهای بنیادین و ماندگار انقلاب اسلامی را می‌توان معنابخشی به مفاهیم دینی و ارزشی دانست که به مرور زمان و با گرفتار شدن در چرخه حکومت‌های درباری و شاهنشاهی، دچار نوعی کژتابی معنایی و تشویش در حقیقت شده بود.

افرادی همچون محمدرضاشاه پهلوی با خودکامگی و رفتار قیم‌مآبانه، افزون بر در تنگنا قرار دادن مردم در برخورداری عادلانه از حقوق شهروندی حتی در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی هم با نگاه از بالا دخالت کرده و حق یک دیکتاتوری فکری را نیز برای خود قائل بودند. این در حالی است که فرهنگ ایرانی محصول خرد جمعی ایرانیان در طی قرن‌های متمادی بوده و در آن استبدادگریزی موج می‌زند.

از جمله اقدامات استبدادی شاه در عرصه فرهنگ، تغییر معیارهای ارزش‌گذاری و ملاک‌های الگوساز بوده است؛ به عنوان نمونه وی در یکی از اقدامات خود، روز تولد رضاشاه پهلوی را که هیچ اهمیتی برای مردم کشور نداشت؛ به عنوان روز پدر تعیین کرد؛ در حالی که تا پیش از آن زرتشتیان ایرانی روز جشن مهرگان را به عنوان روز پدر گرامی می‌داشتند.

این نام‌گذاری غلط و دستوری در حالی بود که رضاشاه هیچ سنخیتی با مقام شریف و اصیل «پدری» نداشته و در مجموعه پدران خوب و نمونه ایرانی‌اسلامی که کم هم نیستند، هیچ جایی برای رضاشاه وجود ندارد. عجیب‌تر اینکه در نامه درخواستی وزیر آموزش‌وپرورش از محمدرضا شاه پهلوی، روز ۲۴ اسفند که مصادف با زاد روز رضاشاه است، مناسب‌ترین روز در تقویم ایرانی‌اسلامی تشخیص داده می‌شود![۱]

این در حالی است که حتی کشورهای مدرن که رضاخان دلباخته آن بود و برای رسیدن به مدرنیزاسیون غربی، حاضر بود تمامی ارزش‌های دیرینه مردم ایران را زیر پا بگذارد هم، برای نمادسازی از پدر، هیچ‌گاه به مصادره کردن آن مبادرت نکرده و اجازه داده‌اند تا انتخابی درست صورت بگیرد؛ آن‌ها هیچ‌گاه همچون مقامات ایرانی، اعیاد و مناسبت‌های ملی را بر اساس اتفاقات زندگی شاه در تقویم ثبت نکردند و مردم را موظف نکردند که در ایام متعلق به خانواده شاه جشن بگیرند. ایتالیا، اسپانیا و بسیاری از کشورهای اروپایی برای قرن‌های متمادی روز منسوب به یوسف نجار(مقدس) که ازنظر مسیحیان، شوهر حضرت مریم و پدر اسمی حضرت مسیح علیه‌السلام بود را به عنوان روز پدر جشن می‌گیرند.[۲]

در آمریکا که روز بزرگداشت پدر قدمتی تاریخی ندارد نیز با وجود شخصیت‌هایی همچون جرج واشنگتن اولین رئیس‌جمهور که پدر آمریکای نوین دانسته می‌شود؛ اما هرگز روز تولد وی و افرادی همانند او، روز پدر نامیده نشد؛ بلکه سالروز تولد یک کهنه سرباز آمریکایی آقای «ویلیام جکسون اسمارت» که شش فرزند پسر داشت با تلاش‌های دختر وی به نام روز پدر نام‌گذاری شد.[۳]

متأسفانه، این نام‌گذاری‌های فاقد توجیه به دست پهلوی‌ها که با انگیزه‌های سیاسی و با هدف تطهیر بی‌سوادی و فقر فرهنگی افرادی همانند رضاخان میرپنج صورت می‌گرفت، تنها دامن نام زیبای پدر را نگرفت؛ بلکه ایام دیگری همچون روز ازدواج شاه با فرح، روز ازدواج نامیده شد یا روز تولد ولیعهد به عنوان روز شادی نام‌گذاری شد. بدتر اینکه روزی که شاه از ترور به دست توده‌ای‌ها جان سالم به در برد، به نام روز «دعا» که ارزشی دینی در نزد مردم مسلمان ایران داشت، نام‌گذاری گردید.[۴]

این نمونه کوچکی از دست‌اندازی پهلوی‌ها به مفاهیم ارزشی و الهی بود که بدون هرگونه نگرانی از واکنش مردم صورت می‌گرفت؛ اما پیروزی انقلاب اسلامی همچون آب سردی پس از آتش بود که حتی واژگان مقدسی همچون پدر را آزاد نمود و به احترام مردم کشور که بزرگ پدر اعتقادی آنان یعنی حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام نمونه‌ترین پدر محسوب می‌گشت، روز سیزدهم رجب به نام پدر نامیده شد. از این روی بازگرداندن کلمات و مفاهیم به ارزش‌های هزاران ساله خود را باید یکی از ثمرات زیبای انقلاب اسلامی در عرصه فرهنگ دانست.

خاطرنشان می‌شود، مقام معظم رهبری که بیشترین اهتمام را برای پاسداشت ارزش‌های ایرانی‌اسلامی دارند، برای جلوگیری از شکل‌گیری فضای غلط حکمرانی در زمینه مناسبت‌ها و اعیاد، پس از شنیدن خبر جشن گرفتن برای تولد ایشان به شدت از این اقدام گلایه کردند و فرمودند: «این کار غلط است، این تولد و امثال آن هیچ جشنی ندارد، برگزارکنندگان، مسئول وقت و عمر و اموالی هستند که در این کار صرف و ضایع می‌شود. من از کسی که برای تولد من جشن می‌گیرد به هیچ وجه متشکر نمی‌شوم و او را مسئول زیان‌های این کار هم می‌شناسم.»[5]

 پی‌نوشت:
[۱]. پایگاه تخصصی مجلات نور، B2n.ir/q04521.
[2]. خبرگزاری میزان، https://www.mizanonline.ir/003LGn.
[3]. ویکی‌پدیا، B2n.ir/x77891.
[4]. فارس، http://fna.ir/1u7fe4.
[5]. خبرگزاری فارس، khabaronline.ir/xg3y5.