رهروان ولایت ـ حالم گرفته! این چه کاری بود کرد، چند وقت هست که می‌خواهم ازایشان انتقاد کنم، اما چه طوری به ایشان بگویم که وضع از اینکه هست بدتر نشود؟ شاید شما هم تا به حال این جملات را در ذهن خود مرور کرده باشید، نسبت به همسر، دوست، همکار و... شاید حرف‌های نزده‌ای داشته باشید که راه بیانش را نمی‌دانید. پس با ما همراه باشید و چند دقیقه از وقت عزیزتر از گلتان را به ما بدهید.
1. فرصت شناسی: انتقاد را تا زمان مناسب از دست نرفته است، انجام دهيد. صبر و بردباري خوب است اما اگر بيش از حد، زمان را تلف کنيد موقعیت مناسب از بين ميرود و انتقاد بي‌معني خواهد شد، البته اگر احتمال تکرار اشتباه را نمی دهید و مسالۀ مهمی هم نبوده پیشنهاد می‌کنیم انتقادتان را قورت بدهید!
2. یکی یکی: در هر نوبت فقط در يک زمينه انتقاد کنيد نه آنکه مخاطب را به باد انتقادات ريز و درشت بگيريد، در این صورت مخاطب شما هم از لحاظ ذهنی گیج می شود و هم از لحاظ عاطفی قلبش سوراخ سوراخ می شود. بابا رحم داشته باشید!
3. فقط "نقد کار": تنها از کار اشتباه صورت گرفته یا حرف اشتباه زده شده انتقاد کنيد نه اینکه خود شخص يا اشخاص را به باد انتقاد بگیرید. لطفا یک باره طرفتون را نشورید بگذارید کنار!
4. ساندویچی: انتقاد را موجز و فشرده بيان کنيد. زيرا، مخاطب شما در وضعي قرار دارد که صحبت هاي شما را به خوبي مي‌شنود و درک مي‌کند. سخنراني کردن و تکرار نکاتي که لحظه اي پيش متذکر شده‌ايد نه تنها لزومي ندارد بلکه تأثير کلام شما را نيز از میان مي‌برد.
5. پیشنهاد:تا آنجا که امکان دارد انتقاد را در پوشش "پيشنهاد" و حتي "سؤال" مطرح کنيد؛ انتقاد مثل چاقوی تیز است، با پیشنهادی یا سئوالی کردن انتقادتان، این چاقو را کند کنید تا قلب مخاطب را شقه شقه نکند.
6. "کنایه" ممنوع!: از گوشه و کنايه زدن به طرف مقابلتان جداً بپرهيزيد. گوشه و کنايه زدن بیشتر نشان میدهد که شما از شخص عصباني هستيد نه اينکه از کار اشتباهش ناراحت باشید. بیتوجهی به این نکته باعث می شود مخاطب در جبهه مخالف شما جاي بگیرد و حتي اگر گفته هاي شما درست و منطقي هم باشد آنها را نپذیرد.
7. "افراط" نه!: هنگام انتقاد از افراط بپرهيزيد و از واژه هایي مانند "هميشه"، "هرگز" و... کمتر استفاده کنيد (مثلاً نگویيد: "مثل هميشه کار که به تو افتاد گره خورد!" يا "هيچ وقت نشد که بتوانم به کار شما اعتماد کنم" يا "صد بار این را گفتم اما دریغ از اثر کردن") اين کلمات فاقد کاربرد لازم و تأثير کافي درجهت سازندگي فرد است. در نتيجه با اين رفتار، ثابت کردهايد که يا دقت‌نظر کافي در حل معضلات را نداريد و يا منصف نيستيد و در هر حال مطلب اصلي تحت تاثیر اين شيوه رفتار نادرست قرار می گیرد.
8. پوزش نخواهید: براي انتقاد کردن پوزش نخواهيد، زيرا در اين صورت چنين استنباط مي‌شود که شما در قابل انتقاد بودن موضوع ترديد داريد. اگر واقعا تردید دارید قبل از انتقاد کردن از درستی انتقاد مطمئن شوید.
9. تقدیر: نقاط قوت شخص را مورد تقدير قرار دهيد تا اطمينان يابد که شما خدماتش را نيز در نظر داريد. با اين کار زمينه را براي پذيرش انتقاد در مخاطب فراهم کردهايد. اگر سعی کنید، حتما یک خوبی پیدا می کنید!
10. گوش کنید: حرف ها و درددل مخاطب را نيز بشنويد زيرا ممکن است در قضاوت خود به راه خطا رفته باشيد. در هنگام انتقاد کردن همیشه خود را صد در صد بر حق ندانید، شاید طرف شما دلیلی داشته باشد که با شنیدنش شما کاملا قانع شوید.
11. موقعیت سنجی: براي انتقاد از افراد، مکان و شرايط مناسبي فراهم کنيد. بهتر است انتقاد را در خلوت انجام دهيد. بیتوجهی به این نکته ممکن است به جای اصلاح کار اشتباه طرف مقابلتان به تحقیر و سرخوردگی او بیانجامد.
امید آنکه در انتقادهایمان به دنبال ساختن هم باشیم نه سوختن هم.[1]
-----------------------------
پی نوشت :
1. سایت مركز مشاوره مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)