چرا شيعه‎ها نماز ظهر وعصر يا مغرب وعشاء را با هم مي‎خوانند؟

با توجه به اين كه خود علما در توضيح المسائل نوشته‎اند نمازهاي يوميه پنج‎گانه است و بايد هر كدام را جداگانه خواند، پس چرا ما شيعه‎ها نماز ظهر و عصر يا مغرب و عشاء را با هم مي‎خوانيم فلسفة آن چيست؟

پاسخ :

پاسخ سؤال را در ضمن دو سؤال تقديم مي داريم:

1. آيا تفريق بين صلوتين (يعني فاصله انداختن بين نماز ظهر و عصر، و مغرب و عشا) واجب است يا مستحب؟

2. پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ چگونه نماز مي‎خواندند؟ بصورت جمع يا بصورت تفريق؟

اما سؤال اول: همانطور كه فقهاء عظام در رساله‎هاي عمليه هم بيان كرده‎اند براي هر نمازي يك وقت فضيلت وجود دارد و يك وقت مشترك، كه نماز خواندن در وقت فضيلت از برتري بيشتري برخوردار است، بنابراين فاصله انداختن بين نمازهاي ظهر و عصر و مغرب و عشاء يك امر استحبابي است نه وجوبي، و تمام فقهاء شيعه هم بر همين نظر مي‎باشند.

(بنابراين همانطور كه جدا خواندن نماز‎ها (ظهر و عصر) واجب نيست هم چنين بطور جمع خواندن كه معمولا شيعيان بجا مي‎آورند واجب نمي‎باشد).

اما سؤال دوم: يكي از منابع استنباط احكام شرعي در نزد فقيه، سنّت پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ و احاديث معصومين عليهم السلام است. و از مجموع احاديث وارده در كتب شيعه استفاده ميشود. كه وجود مقدس پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ هم، نمازهاي ظهر و عصر و مغرب و عشاء را گاهي بصورت تفريق و جدا مي‎خواندند و گاهي هم بصورت جمع و يكجا بجا مي‎آوردند.

در همين زمينه، احاديث متعددي نقل شده است كه مرحوم شيخ حرّ عاملي در كتاب وسائل الشيعه[1] فصلي را عنوان كرده‎اند بنام: باب جواز الجمع بين الصلاتين لغير عذر، (يعني جايز بودن جمع كردن بين نمازهاي ظهر و عصر و مغرب و عشاء، بدون هيچ عذري)، جهت مزيد اطلاع به 4 مورد اشاره مي شود.

عن الصادق ـ عليه السّلام ـ، اَنّ رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ جمع بين الظهر و العصر بأذان و اقامتين، و جمع بين المغرب و العشاء في الحضر من غير علّة بأذان واحد و اقامتين.[2]

از امام صادق ـ عليه السّلام ـ نقل شده است كه فرمود: همانا رسولخدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ نماز ظهر و عصر را با يك اذان و دو اقامه (يك اقامه براي نماز ظهر و يك اقامه براي نماز عصر) و هم چنين نماز مغرب و عشاء را بدون هيچ عذري با يك اذان و دو اقامه خواندند.

حديث دوم: عن ابي عبد الله ـ عليه السّلام ـ قال: اِنّ رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ صَلّي الظهر و العصر في مكان واحد من غير علة و لا سبب فقال له عمر ـ و كان أجرأ القوم عليه ـ أحدث في الصلاة شيء؟ قال: لا و لكن اردت اَن اوسع علي امتي.[3]

امام صادق ـ عليه السّلام ـ ميفرمايد: همانا رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ نماز ظهر و عصر را در مكان واحد بدون هيچ عذر و علتي بجا آوردند، عمر گفت: آيا اتفاقي افتاده ( آيا دستور جديدي رسيده؟) پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: نه و لكن مي‎خواستم بر امتم توسعه بدهم. (يعني آنها را در مضيقه قرار ندهم).

احاديث ديگري در اين مورد را مي توانيد در کتاب وسايل الشيعه ملاحظه فرمائيد.

قابل ذكر است يكي از جمله موارد اتهاماتي كه از جانب مخالفين بر شيعه وارد مي شود اين است كه ميگويند: پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ نمازها را بصورت تفريق و جدا مي‎خواندند و اگر در بعض موارد پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ بصورت جمع خوانده‎اند بخاطر عذر و مانعي بوده است، ولي شيعيان برخلاف سنت پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ در همه حال بصورت جمع مي‎خوانند!!!

لكن همانطور كه مشاهده فرموديد در احاديث مذكور و همچنين ساير احاديث قيد من غير علة (بدون هيچ عذري و مانعي) و يا قيد اوسع علي امتي و... دلالت بر اين مطلب دارد كه پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ جمع بين نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء ميكردند بدون هيچ مانع و عذري.

شايان ذكر است نه تنها در كتب احاديثي اهل تشيع، بلكه در كتب معتبرة اهل سنت همچون صحيحين و مسند، به اين مطلب اشاره شده است كه حضرت بدون عذر و علتي نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء را بصورت جمع خوانده‎اند از جمله:

مسلم بن حجاج در كتاب حديثي خود كه بنام صحيح مسلم معروف است در باب جمع بين صلوتين با نقل سلسله روايت از ابن عباس نقل نموده كه گفت: صلي رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ الظهر و العصر جمعا و المغرب و العشاء جمعاً في غير خوفٍ و لا سفر (پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ جمع بين نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء كرد بدون عذري).

براي اطلاع از احاديث مربوط به اين موضوع در كتاب اهل سنت مي‎توانيد در صورت عدم دسترسي به اصل كتب نامبرده، به كتاب شريف و پربار شبهاي پيشاور اثر مرحوم سلطان الواعظين مراجعه نمائيد. از باب نمونه به اين احاديث توجه كنيد:

در صحيح بخاري[4] از پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ نقل شده:

الف. عن ابن عباس قال: صلّي النبي ـ صلّي الله عليه و آله ـ سبعاً جميعاً و ثمانياً و جمعاً.

(ابن عباس گويد: پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ 7 ركعت نماز را ( مغرب و عشاء) و 8 ركعت را (ظهر و عصر)‌ بصورت جمع خواند).

و نظير اين حديث، احاديث ديگري در اين باب موجود مي‎باشد.

ب. در صحيح مسلم[5] نقل مي‎كند از امامة‌ بن سهل كه مي‎گويد ما با عمر بن عبد العزيز نماز ظهر را خوانديم، هنگامي كه خارج شديم ( از مسجد) مشاهده كرديم كه انس بن مالك نماز مي‎خواند. از او پرسيديم اين چه نمازي است كه خواندي؟ گفت نماز عصر و هذه صلاة رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ التي كنّا نُصَلّي معه (و اين نماز رسولخدا ـ صلي الله عليه و آله ـ است، ما با او مي‎خوانيم).

نتيجه آنكه علماء اهل سنت هم در كتابهاي خود به اين مطلب، (كه جمع بين صلوتين از پيامبر (ص) بدون عذر و مانعي ديده شده) تصريح كرده‎اند،

لكن با نهايت تأسف همچو موارد ديگر احكام، اينگونه احاديث را كه صراحت در مطلب دارند، توجيه و تأويلي سرد و بي‎منطق مي‎كنند.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:

1. شب‎هاي پيشاور، سلطان الواعظين.

2. شيعه پاسخ مي‎دهد، سيد رضا حسيني نسب، زير نظر: استاد جعفر سبحاني.

[1] . حر عاملي، وسائل الشيعه، چاپ موسسه آل البيت، ج 4، ص 220.

[2] . همان.

[3] . همان، باب جواز الجمع بين الصلاتين، ح2.

[4] . فصل (كتاب مواقيت الصلاة)، چاپ احياء التراث، ج 3 ـ 4، ص 206.

[5] . كتاب المساجد و مواضع الصلاة، چاپ احياء التراث، ج 1، ص434.

منبع:سایت اندیشه قم