رهروان ولایت ـ ایمان از نظر لغت، به معنای اعتقاد و باور قلبی به حق، همراه با تسلیم و عمل بر طبق حقّ است.[1]
انسان‌ها از نظر ایمان و باور قلبی، در یک مرحله نیستند؛ در قرآن کریم، در مورد مراحل ایمان و بی‌ایمانی افراد مختلف، سخن به میان آمده است که به بعضی اشاره می‌شود و از این بحث، نتیجه می‌گیریم:
مراحل ایمان و بی‌ایمانی:
بعضی از افراد، ایمان ندارند و امیدی هم به ایمان آوردنشان نیست، که قرآن کریم در مورد آنها می‌فرماید: «وَ سَواءٌ عَلَیْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا یُؤْمِنُون؛[یس/10] برای آنان، تفاوتى نمىكند كه بیمشان بدهى یا ندهى، ایمان نمىآورند» و یا فرمود: «صُمٌّ بُكْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لا یَرْجِعُون؛ [بقره/18] آنان (از شنیدن حقّ) كر و (از گفتن حقّ) گُنگ و (از دیدن حقّ) كورند، پس (بسوى حقّ) باز نمىگردند».
بعضی، ایمان ندارند و می‌گویند ایمان آورده‌ایم، فساد می‌کنند و می‌گویند: ما اصلاح‌گر هستيم، در ظاهر؛ به مؤمنان می‌گویند ایمان آورده‌ایم امّا در دل، آنها را مسخره می‌کنند.[2]
بعضی از انسان‌هاي بي‌ايمان، با دیدن عذاب دردناک الهی، ایمان می‌آورند که البته این ایمان، سودی به حال آنها ندارد، در مورد آنها فرمود: «إِنَّ الَّذِینَ حَقَّتْ عَلَیهِْمْ كَلِمَتُ رَبِّكَ لَا یُؤْمِنُونَ * وَ لَوْ جَاءَتهُْمْ كُلُّ ءَایَةٍ حَتىَ یَرَوُاْ الْعَذَابَ الْأَلِیم؛[یونس/96 و 97] همانا كسانى كه فرمان پروردگارت علیه آنان (به جرم اعمالشان) تحقّق یافته، ایمان نمىآورند و اگرچه براى آنان هر گونه معجزهاى بیاید، تا آنكه عذاب دردناك الهى را ببینند (كه ایمان آن هنگام، بىثمر است)[3]»
بعضی از افراد، بعد از ایمان آوردن، کافر می‌شوند و در کفر، پیشروی هم می‌کنند، قرآن کریم در مورد آنها می‌فرماید: «إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا ثُمَّ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا ثُمَّ ازْدادُوا كُفْراً لَمْ یَكُنِ اللَّهُ لِیَغْفِرَ لَهُمْ وَ لا لِیَهْدِیَهُمْ سَبیلا؛[نساء/137] آنان كه ایمان آوردند، سپس كافر شدند، بار دیگر ایمان آوردند و دوباره كفر ورزیدند، سپس بر كفر خود افزودند، قطعاً امیدى به آن نیست كه خداوند آنان را ببخشد و به راه حقّ هدایتشان كند».
امّا بعضی دیگر از انسان‌ها، با دیدن نشانه‌ها و معجزات الهی، ایمان می‌آورند؛ مانند ساحران زمان حضرت موسی(علیه‌السلام)، چنانکه در قرآن کریم؛ در مورد ایشان می‌خوانیم: «فَأَلْقَى مُوسىَ عَصَاهُ فَإِذَا هِىَ تَلْقَفُ مَا یَأْفِكُونَ * فَأُلْقِىَ السَّحَرَةُ سَاجِدِینَ * قَالُواْ ءَامَنَّا بِرَبِّ الْعَالَمِین؛[شعراء/45 تا 47] سپس موسى عصایش را افكند، ناگهان (اژدهایى شد و) تمام وسایل دروغین آنها را بلعید! فوراً همه ساحران به سجده افتادند، گفتند: «ما به پروردگار عالمیان ایمان آوردیم».
و بعضی از اهل کتاب واقعی، حق را قبول می‌کنند و ایمان می‌آورند، در مورد ایشان فرمود: «الَّذینَ آتَیْناهُمُ الْكِتابَ مِنْ قَبْلِهِ هُمْ بِهِ یُؤْمِنُون؛[قصص/52] كسانى كه قبلاً كتاب آسمانى به آنها دادهایم (از یهود و نصارى) به قرآن ایمان مىآورند» آنها وقتی آیات قرآن برایشان تلاوت می‌شود، می‌گویند: «آمَنَّا بِهِ إِنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّنا؛[قصص/52] اینها مسلماً حق است، و از سوى پروردگار ما است».
و بعضی دیگر از انسان‌ها، ایمان دارند و بوسیله‌ی آیات و نشانه‌های الهی، ایمانشان بیشتر می‌شود و خداوند در مورد ایشان می‌فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذینَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ إیمانا؛[انفال/2] مؤمنان، تنها كسانى هستند كه هر گاه نام خدا برده شود، دلهایشان (از عظمت او) لرزان می‌شود و هنگامی‌که آیات خدا بر آنان تلاوت شود، ایمانشان را مىافزاید»
و همچنین فرمود: «وَ لَمَّا رَأَ الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزابَ قالُوا هذا ما وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ صَدَقَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ ما زادَهُمْ إِلاَّ إیماناً وَ تَسْلیما؛[احزاب/22] و هنگامی‌که مؤمنان، دستهها (ى لشكر دشمن) را دیدند، گفتند: این همان است كه خدا و رسولش به ما وعده داده، و خدا و رسولش راست گفتند، و (دیدن لشكر مهاجم) جز بر ایمان و تسلیم آنان نیفزود».
تصدیق می‌كنید كه با همه‌ی این افراد، نمی‌شود به یك گونه رفتار كرد زیرا بعضی ایمانشان، جای زیاد شدن را دارد، بعضی ایمان نمی‌آورند و بعضی ایمان ندارند ولی امید است كه ایمان آورند، در برخورد با این افراد، می‌توانیم به ایمان آوردن بعضی و همچنین به زیاد شدن ایمان گروهی دیگر كمك كنیم و پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) آنقدر برای ایمان آوردن انسان‌ها خود را به زحمت انداخت که خداوند فرمود: «لَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ أَلاَّ یَكُونُوا مُؤْمِنینَ؛[شعراء/3] گویى مىخواهى به خاطر آن كه مشركان ایمان نمىآورند، جان خود را از دست بدهى».
و با تلاش در ایمان آوردن افراد، می‌توانیم به سلامت معنوی جامعه كمك كنیم و از بركات آن، بهره‌مند شویم و همچنین رضایت خداوند را جلب كنیم و از ثواب‌های آخرتی برخودار شویم.
----------------------------------
پی‌نوشت:
[1]. با استفاده از: قاموس قرآن(ناشر: دارالکتب الاسلامیة)، ج1، ص124 تا 128
[2]. بقره/8 تا 14
[3]. تفسیر نور، ج5، ص264