رهروان ولایت ـ یکی از باورهای شیعه این است که امامان(علیهم‌السلام) هم‌چون پیامبران الهی(علیهم‌السلام) معصوم هستند؛ و هرگز خطا و اشتباه نمی‌کنند؛ از این‌رو هر کدام در زمان خود بهترین روش را برای حاکمیت دین الهی انتخاب کرده‌اند، لذا امام علی(علیه‌السلام) در دوران خلافت خلفا، سکوت را ترجیح داد؛ امام حسن(علیه‌السلام) در دوران خود، صلح را برگزید و حسین بن علی(علیه‌السلام) قیام کرد. بدون شک هر کدام از آن بزرگواران بهترین گزینه را در زمان خود انتخاب کردند. اما امام سجاد(علیه‌السلام) نه مثل پدرش قیام کرد و نه مانند عمویش امام حسن مجتبی(علیه‌السلام) صلح کرد و نه هم‌چون جد بزرگوارش علی‌بن‌ابی‌طالب(علیه‌السلام) سکوت کرد، حال سوال این است که امام سجاد(علیه‌السلام) چه روشی را برای تبین معارف الهی برگزید؟
در پاسخ به این سوال باید گفت: امام سجاد(علیه‌السلام) از شیوه‌های مختلفی برای تیین معارف و حاکمیت دین استفاده کرد؛ او بیش از هر چیز، تمام تلاش خود را به کار گرفت تا جریان کربلا فراموش و تحریف نشود از این‌رو با سخنرانی در مجلس یزید، گریه و برپایی مجالس برای شهدای کربلا، مشروعیت خلافت یزید و امویان را خدشه‌دار کرد.
و اگر در منابعی هم‌چون «خصال» شیخ صدوق، یکی از پنج نفری دانسته شده که مدام گریه می‌کردند [1] این گریه تنها از باب مصیبت نبوده است؛ درست است که مصیبت، بسیار سنگین بود و در زیارت‌عاشورا نیز به عظمت و بزرگی آن اشاره شده است [2] اما امام(علیه‌السلام) با گریه مدام و در همه حالات، می‌خواست این واقعه را زنده نگه دارد و نگذارد جریان کربلا دست‌خوش تحریف و فراموشی شود.
اما مهم‌ترین شیوه امام سجاد(علیه‌السلام) برای انتقال مفاهیم دین، استفاده از دعا بوده است، او با دعاهای مختلف معارف دین را به پیروان اهل‌بیت(علیهم‌السلام) منتقل می‌کرد، مجموعه دعاهای او در صحیفه سجادیه گردآوری شده است و به جهت اهمیت آن به «اُخت قرآن» یا «انجیل اهل‌بیت» معروف شده است. حضرت در دعاهایش حتی به مساله خلافت و جانشینی نیز توجه دارد، و در دعایی كه در روز عید قربان و روز جمعه می‌خوانده چنین آمده است: «... خدایا این مقام (خلافت و رهبری امت اسلامی) مخصوص جانشینان و برگزیدگان تو، و این پایگاه‌ها، از آن امنای تو است كه آنان را در رتبه والایی قرار دادهای، ولی ستم‌گران (هم‌چون خلفای اموی) آن‌را به زور، غصب و تصاحب كردند...»[3]
بنابراین، امام سجاد(علیه‌السلام) دست روی دست نگذاشت، بلکه بر اساس مقتضیات زمان خود، بهترین شیوه را در تبیین معارف دین و حتی حاکمیت الهی انتخاب کرد. لکن روش ایشان با دعا و گریه همراه بود. حضرت از طریق گریه نگداشت واقعه کربلا به فراموشی سپرده شود و از راه دعا نقش امامت خود را در جامعه ایفا کرد. و همان‌گونه که در جای دیگر اثبات شد [4] ائمه اطهار(علیهم‌السلام) همه در زمان خود، بهترین روش را برای بیان معارف الهی برگزیده‌اند. خلاصه آن‌که امام سجاد در لباس اسارت، همان جهاد عظیمی را که حسین بن علی(علیهماالسلام) شروع کرد، ادامه دادو به مقصد رسانید.
___________________________________
پی‌نوشت:
[1] شیخ صدوق، خصال، ج1، ص272.
[2] علامه مجلسی، بحارالانوار، ج98، ص 293.
[3] اللَّهُمَّ هَذَا مَقَامُ خُلَفَائِكَ وَ أَصْفِيَائِكَ وَ مَوَاضِعُ أُمَنَائِكَ الَّذِينَ خَصَصْتَهُمْ ابْتَزُّوها. بحارالانوار، ج7، ص363.
[4] اینجا