چکیده: «أَبَانِ بْنِ تَغْلِب» می‌گوید از امام صادق(علیه‌السلام) پرسیدم چرا حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) زهرا نامیده شد؟ حضرت فرمود: «چون روزی سه مرتبه برای امیرالمومنین(علیه‌السلام) نور افشانی می‌کرد؛ فاطمه هر گاه به نماز می‌ایستاد از پیشانی حضرت، نوری به آسمان ساطع می‌شد».
یکی از سوالاتی که درباره اهل بیت(علیهم‌السلام) مطرح است، این است که علت نام‌گذاری آن‌ها چه بوده است، ما در این مطلب علت نام‌گذاری حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) به «فاطمه» را توضیح دادیم؛ در این نوشتار با استفاده از روایات علت نام‌گذاری حضرت به «زهرا» را بیان خواهیم کرد.
1. «أَبَانِ بْنِ تَغْلِب» می‌گوید از امام صادق(علیه‌السلام) پرسیدم چرا حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) زهرا نامیده شد؟ حضرت فرمود: «چون روزی سه مرتبه برای امیرالمومنین(علیه‌السلام) نور افشانی می‌کرد؛ فاطمه هر گاه به نماز می‌ایستاد از پیشانی حضرت، نوری به آسمان ساطع می‌شد».
در ادامه حضرت فرمودند: زمان نماز صبح، نوری سفید رنگ از صورت حضرت ساطع می‌شد و در موقع نماز ظهر نوری زرد رنگ و در موقع نماز مغرب نوری قرمز رنگ از صورت حضرت ساطع می‌شد که به خانه‌های مردم نیز می‌رسید و آنان می‌آمدند و از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) علت این قضیه را سوال می‌کردند.
حضرت در پاسخ می‌فرمودند: به خانه‌ی فاطمه(سلام‌الله‌علیها) بروید و نگاه کنید، وقتی می‌آمدند، می‌دیدند که حضرت در محراب نماز است و این نورها از صورت ایشان ساطع شده است.[1]
2. «جابر بن عبدالله انصاری» می‌گوید: از امام صادق(علیه‌السلام) پرسیدم چرا فاطمه، «زهرا» نامیده شد؟
حضرت فرمود: «چون‌که خداوند(عزوجل) فاطمه زهرا(سلام‌الله‌علیها) را از نور عظمت خود آفرید، هنگامی‌که خلق شد، تمام آسمان‌ها و زمین از نورش روشن شد، از شدت نور حضرت چشم‌های ملائکه بسته شد و برای خدا به سجده افتادن و گفتند: ای اله و پروردگار ما این چه نوری بود؟
خداوند متعال به آنان فرمود: این نور از نور من است و آن‌را در آسمان سکونت دادم، او را از عظمت خودم آفریدم، او را از صلب پیامبری که برترین پیامبران است، بیرون خواهم آورد، و از وجود او امامانی را قرار خواهم داد که به امر من قیام خواهند کرد، و به سوی حق دعوت خواهند کرد و آن‌ها را در روی زمین جانشین قرار خواهم داد».[2]
3. امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: «به این خاطر فاطمه، زهرا نامیده شد، هر گاه محرابش به نماز می‌ایستاد، نورش به آسمان‌ها می‌رسید و آن‌جا را روشن می‌کرد، همان‌گونه که ستارگان برای اهل زمین نور افشانی می‌کنند».[3]
4. امام حسن عسگری(علیه‌السلام) فرمودند: «به این خاطر فاطمه را زهرا نامیده شد، چون‌که از صورت فاطمه(سلام‌الله‌علیها) برای امیرالمومنین(علیه‌السلام) نور افشانی می‌کرد، در اول روز مانند خورشید بود و هنگام ظهر مانند ماه درخشان بود و هنگام غروب آفتاب مانند ستاره می‌درخشید».[4]
5. امام صادق(علیه‌السلام) نیز در رابطه با علت نام‌گذاری حضرت فاطمه به «زهرا» فرمودند: «چون‌که در بهشت برای حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) قبه‌ای از یاقوت قرمز وجود دارد که ارتفاع آن به اندازه یک سال راه تا آسمان است... تمام اهل بهشت آن‌را خواهند دید، هم‌چنان‌که همه یک ستاره درخشان و نورانی را می‌بینند، سپس همه می‌گویند این درخشندگی برای فاطمه(سلام‌الله‌علیها) است».[5]
-----------------------------------------------
پی‌نوشت
[1]. قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ لِمَ سُمِّيَتِ الزَّهْرَاءُ زَهْرَاءَ فَقَالَ لِأَنَّهَا تَزْهَرُ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع فِي النَّهَارِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ بِالنُّورِ كَانَ يَزْهَرُ نُورُ وَجْهِهَا صَلَاةَ الْغَدَاةِ وَ النَّاسُ فِي فِرَاشِهِمْ فَيَدْخُلُ بِيَاضُ ذَلِكَ النُّورِ إِلَى حُجُرَاتِهِمْ بِالْمَدِينَةِ فَتَبْيَضُّ حِيطَانُهُمْ فَيَعْجَبُونَ مِنْ ذَلِكَ فَيَأْتُونَ النَّبِيَّ ص فَيَسْأَلُونَهُ عَمَّا رَأَوْا فَيُرْسِلُهُمْ إِلَى مَنْزِلِ فَاطِمَةَ ع فَيَأْتُونَ مَنْزِلَهَا فَيَرَوْنَهَا قَاعِدَةً فِي مِحْرَابِهَا تُصَلِّي وَ النُّورُ يَسْطَعُ مِنْ مِحْرَابِهَا مِنْ وَجْهِهَا فَيَعْلَمُونَ أَنَّ الَّذِي رَأَوْهُ كَانَ مِنْ نُورِ فَاطِمَةَ فَإِذَا انْتَصَفَ النَّهَارُ وَ تَرَتَّبَتْ لِلصَّلَاةِ زَهَرَ نُورُ وَجْهِهَا ع بِالصُّفْرَةِ فَتَدْخُلُ الصُّفْرَةُ فِي حُجُرَاتِ النَّاسِ فَتُصَفِّرُ ثِيَابَهُمْ وَ أَلْوَانَهُمْ فَيَأْتُونَ النَّبِيَّ ص فَيَسْأَلُونَهُ عَمَّا رَأَوْا فَيُرْسِلُهُمْ إِلَى مَنْزِلِ فَاطِمَةَ ع فَيَرَوْنَهَا قَائِمَةً فِي مِحْرَابِهَا وَ قَدْ زَهَرَ نُورُ وَجْهِهَا صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهَا وَ عَلَى أَبِيهَا وَ بَعْلِهَا وَ بَنِيهَا بِالصُّفْرَةِ فَيَعْلَمُونَ أَنَّ الَّذِي رَأَوْا كَانَ مِنْ نُورِ وَجْهِهَا فَإِذَا كَانَ آخِرُ النَّهَارِ وَ غَرَبَتِ الشَّمْسُ احْمَرَّ وَجْهُ فَاطِمَةَ فَأَشْرَقَ وَجْهُهَا بِالْحُمْرَةِ فَرَحاً وَ شُكْراً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَكَانَ تَدْخُلُ حُمْرَةُ وَجْهِهَا حُجُرَاتِ الْقَوْمِ وَ تَحْمَرُّ حِيطَانُهُمْ فَيَعْجَبُونَ مِنْ ذَلِكَ وَ يَأْتُونَ النَّبِيَّ ص وَ يَسْأَلُونَهُ عَنْ ذَلِكَ فَيُرْسِلُهُمْ إِلَى مَنْزِلِ فَاطِمَةَ فَيَرَوْنَهَا جَالِسَةً تُسَبِّحُ اللَّهَ وَ تُمَجِّدُهُ وَ نُورُ وَجْهِهَا يَزْهَرُ بِالْحُمْرَةِ فَيَعْلَمُونَ أَنَّ الَّذِي رَأَوْا كَانَ مِنْ نُورِ وَجْهِ فَاطِمَةَ ع فَلَمْ يَزَلْ ذَلِكَ النُّورُ فِي وَجْهِهَا حَتَّى وُلِدَ الْحُسَيْنُ ع فَهُوَ يَتَقَلَّبُ فِي وُجُوهِنَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ فِي الْأَئِمَّةِ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتَ إِمَامٍ بَعْدَ إِمَامٍ».(علل الشرایع، ج1، ص 180)
[2]. «جَابِرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قُلْتُ لِمَ سُمِّيَتْ فَاطِمَةُ الزَّهْرَاءُ زَهْرَاءَ فَقَالَ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَهَا مِنْ نُورِ عَظَمَتِهِ فَلَمَّا أَشْرَقَتْ أَضَاءَتِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ بِنُورِهَا وَ غَشِيَتْ أَبْصَارَ الْمَلَائِكَةِ وَ خَرَّتِ الْمَلَائِكَةُ لِلَّهِ سَاجِدِينَ وَ قَالُوا إِلَهَنَا وَ سَيِّدَنَا مَا هَذَا النُّورُ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِمْ هَذَا نُورٌ مِنْ نُورِي وَ أَسْكَنْتُهُ فِي سَمَائِي خَلَقْتُهُ مِنْ عَظَمَتِي أُخْرِجُهُ مِنْ صُلْبِ نَبِيٍّ مِنْ أَنْبِيَائِي أُفَضِّلُهُ عَلَى جَمِيعِ الْأَنْبِيَاءِ وَ أُخْرِجُ مِنْ ذَلِكَ النُّورِ أَئِمَّةً يَقُومُونَ بِأَمْرِي يَهْدُونَ إِلَى حَقِّي وَ أَجْعَلُهُمْ خُلَفَائِي فِي أَرْضِي بَعْدَ انْقِضَاءِ وَحْيِي».(همان، ص 179)
[3]. «قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ فَاطِمَةَ لِمَ سُمِّيَتْ زَهْرَاءَ فَقَالَ لِأَنَّهَا كَانَتْ إِذَا قَامَتْ فِي مِحْرَابِهَا زَهَرَ نُورُهَا لِأَهْلِ السَّمَاءِ كَمَا يَزْهَرُ نُورُ الْكَوَاكِبِ لِأَهْلِ الْأَرْضِ».(همان، ص 181)
[4]. «سَأَلْتُ صَاحِبَ الْعَسْكَرِ ع لِمَ سُمِّيَتْ فَاطِمَةُ الزَّهْرَاءَ ع فَقَالَ كَانَ وَجْهُهَا يَزْهَرُ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع مِنْ أَوَّلِ النَّهَارِ كَالشَّمْسِ الضَّاحِيَةِ وَ عِنْدَ الزَّوَالَ كَالْقَمَرِ الْمُنِيرِ وَ عِنْدَ غُرُوبِ الشَّمْسِ كَالْكَوْكَبِ الدُّرِّيِّ».(المناقب، ج3، ص 330)
[5]. «الْحَسَنُ بْنُ يَزِيدَ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع لِمَ سُمِّيَتْ فَاطِمَةُ الزَّهْرَاءَ قَالَ لِأَنَّ لَهَا فِي الْجَنَّةِ قُبَّةً مِنْ يَاقُوتٍ حَمْرَاءَ ارْتِفَاعُهَا فِي الْهَوَاءِ مَسِيرَةُ سَنَةٍ مُعَلَّقَةً بِقُدْرَةِ الْجَبَّارِ لَا عِلَاقَةَ لَهَا مِنْ فَوْقِهَا فَتُمْسِكَهَا وَ لَا دِعَامَةَ لَهَا مِنْ تَحْتِهَا فَتَلْزَمَهَا لَهَا مِائَةُ أَلْفِ بَابٍ عَلَى كُلِّ بَابٍ أَلْفٌ مِنَ الْمَلَائِكَةِ يَرَاهَا أَهْلُ الْجَنَّةِ كَمَا يَرَى أَحَدُكُمُ الْكَوْكَبَ الدُّرِّيَّ الزَّاهِرَ فِي أُفُقِ السَّمَاءِ فَيَقُولُونَ هَذِهِ الزَّهْرَاءُ لَفَاطِمَةُ».(بحار الانوار، ج 43، ص 16)