رهروان ولایت ـ اسلام، دين میانه (عدل) است، قرآن در این رابطه می‌فرماید: «وَكَذٰلِكَ جَعَلناكُم أُمَّةً وَسَطًا لِتَكونوا شُهَداءَ عَلَى النّاسِ[بقره، 143] و این‌چنین امتی وسط، قرارتان دادیم تا بر مردم شاهد و گواه باشید». در مکتب متعالی اسلام، احترام به حقوق و آزادی‌های انسان و بزرگ‌داشت بشريت اصل می‌باشد؛ چرا كه اسلام دین فطرت است. در قرآن کریم می‌خوانیم: «فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفاً فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ[روم، 30]؛ پس روى خود را با گرايش تمام به حق به سوى اين دين كن با همان سرشتى كه خدا مردم را بر آن سرشته است آفرينش خداى تغييرپذير نيست اين است همان دين پايدار ولى بيشتر مردم نمىدانند».
دین عدل و فطرت، دین مهربانی و محبت است. امیرالمومنین(علیه‌السلام) در فرمان تاریخی‌اش به جناب مالك اشتر فرمودند: «با رحمت و محبت و لطف با برخورد کن؛ آنها يا برادران دينی تو هستند يا همانند تو در مخلوق خدا».[1] پس دین اسلام و سفیران حقیقی‌اش حتی در موارد ضرورت و دفاع مشروع هم بر رعايت اصول انسانی اصرار دارند. حال هر گونه تولید و یا استعمال ابزار و سلاح -از جمله بمب اتم- و یا تکنیک و تاکتیکِ ناقض اصول قرآنی مردود است.
اصل «عدم تهاجم پیش‌دستانه»:
یکی از اصول اخلاقی برتر در اسلام، همین اصل فوق است. قرآن کریم در قصه‌ی هابیل و قابیل از قول حضرت هابیل می‌فرماید: «لَئِنْ بَسَطْتَ إِلَیَّ یَدَکَ لِتَقْتُلَنی، ما أَنَا بِباسِطٍ یَدِیَ إِلَیْکَ لِأَقْتُلَکَ إِنِّي أَخَافُ اللّهَ رَبَّ الْعَالَمِينَ [مائده، 28] اگر دست خود را به سوى من دراز كنى تا مرا بكشى، من دستم را به سوى تو دراز نمىكنم تا تو را بكشم، چرا كه من از خداوند، پروردگار جهانيان مىترسم». آیا انسان نبایستی از خویش دفاع کند؟ پاسخ این است که بله؛ دفاع لازم است هر چند در اوج ضرورت و ناچاری به مرگ منتهی شود؛ اما ذهن‌خوانی و تصمیم‌گیری و اقدام بر اساس قصد روا نیست. اگر کسی قصد فعل ناروایی داشت، اما هنوز اقدام نکرده است، نمی‌توان به چشم مرتکب نگریست و یا مقابله به مثل کرد. حال مکتبی که تا این حد انسانی‌ست آیا تولید و یا استفاده از سلاحی مرگبار که انبوهی از انسان‌ها را در آنی به کام مرگ می‌فرستد را جایز می‌شمرد؟!
اصل «عدم اعتداء»:
یکی دیگر از اصول اخلاقی قرآن کریم، اصل «عدم اعتداء» است. اسلام دین عدل و انصاف است. بر مبنای این اصل در زمان دفاع و بر اساس عدل و انصاف، به دور از تجاوز و زیاده‌روی بایستی عمل کرد. سلاح هستهای مصداق بارز اعتداء قرآنی است. قرآن کریم می‌فرماید: «وَقَاتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلاَتَعْتَدُواْ إِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبِّ الْمُعْتَدِينَ[بقره، 190] و در راه خدا با كسانى كه با شما می‌جنگند، بجنگید و از حدّ مگذريد كه خدا از تعدی‌کنندگان را دوست ندارد». این آیه‌ی شریفه اطلاق دارد و هر چیزی را که مصداق تعدی و گذشتن از حد باشد را در بر میگیرد و مطمئنا استفاده از سلاح هستهای مصداق تعدی است، زیرا همه چیز حتی حیوانات و گیاهان را از بین می‌برد. امیرالمومنین(علیه‌السلام) بر این اساس در جنگ‌هایی که بین ایشان و دشمنان رخ داد، به یاران خود فرمود: «شما جنگ را آغاز نکند و صبر کنید تا آنان جنگ را آغاز کنند. كسى كه پشت كرده و مى‌گريزد را نكشيد، آن كه از پا افتاده را آسيب نرسانيد، مجروح را زخم نزنيد، زنان را نيازاريد و...».[2]
اصل «عدم آدم کشی و فساد»:
یکی دیگر از اصول مترقی، اخلاقی و رحمانی اسلام، اصل احترام به جان انسان‌ها و عدم جواز قتل انسان بی‌گناه می‌باشد. دین اسلام مخالف خون‌ریزی و فساد است و اگر در موارد نادر و حساب شده‌ای دست به شمشیر هم می‌برد، برای ادامه‌ی حیات (هم‌چنان‌که در قصاص چنین است) و یا دفع ظلم ظالم و محو فساد است. «مِنْ أَجْلِ ذَلِكَ كَتَبْنَا عَلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنَّهُ مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا وَلَقَدْ جَاء تْهُمْ رُسُلُنَا بِالبَيِّنَاتِ ثُمَّ إِنَّ كَثِيرًا مِّنْهُم بَعْدَ ذَلِكَ فِي الأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ [مائده، 32] به همین جهت بود که ما به بنی اسرائیل اعلام داشتیم که هر کس فردی را بکشد، بدون اینکه آن فرد کسی را کشته باشد و یا فسادی در زمین کرده باشد، مثل این است که همه مردم را کشته و هر کس یک انسان را از مرگ نجات دهد، مثل این است که همه مردم را از مرگ رهانیده باشد و به تحقیق رسولان ما برای بنی اسرائیل معجزاتی آشکار آوردند، با این‌حال بسیاری از آنان در زمین زیاده روی آوردند». مفاد این آیه‌ی مبارک نیز به صراحت مرز مبارزه با دشمن در میدان جنگ را مشخص می‌سازد. کسی نبایستی کشته شود، مگر آن‌که آن فرد، كسى را كشته و يا در زمین فسادى كرده باشد. حال آیا این آیه با تولید و به کاربری سلاح هستهای و در آنِ واحد کشتن هزاران و بلکه صدها هزار نفر سازگاری دارد؟!
اصل «عدم تجاوز به محیط زیست»:
یکی دیگر از اصول اخلاقی اسلام، اصل حفاظت و احترام نهادن به محیط زیست و طبیعت است. رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) از پاشیدن سم در مناطق مشرکین نهی می‌فرمود؛ زیرا استفاده از سم، موجب از بین رفتن موجودات زنده اعم از انسان، حیوانات و حتی گیاهان میشود.[3] و مصداق بارز آلوده سازی بخشی از محیط زیست(آب آشامیدنی) است. در روایات متعددی از قطع درختان و به ویژه در ختان میوه و آتش زدن مزارع منع شده است.[4] استفاده از سلاح هستهای چون باعث نابودی گیاهان و حیوانات نیز میشود، با این اصل اساسی اسلام هم سازگاری ندارد.
در نتیجه: تولید و استفاده از سلاح هستهای و بمب اتم با مبانی اسلام و قرآن سازگاری ندارد و ما هرگز به دنبال ساخت آن نیستم و نخواهیم بود.
-------------------------------------------
پی‌نوشت
[1]. «اِما اَخ لَکَ فِی الدِينِ اَو نَظِير لَکَ فِی الخَلق»، (نهج البلاغه، نامه‌ی 53 ).
[2]. «اِن النَبیّ (صَلَی الله عَلیه ِو آلِه) نَهَی اَن یُلقِی السّم فی بِلادِ المُشرِکین»، (بحارالانوار، مجلسی، محمدباقر، ج19، ص177- 178).
[3]. «وَلَاتُقَطَعُوا شَجَرا مُثمراً، وَ لَا تَحرِقُونَ زَرعاً»، (بحارالانوار، مجلسی، محمدباقر، ج19، ص 179).