چکیده: آماده باشید كه وقت رفتن است
عقل می گوید بمان و عشق می گوید برو... و این هر دو، عقل و عشق را، خداوند آفریده است تا وجود انسان در حیرت میان عقل و عشق معنا شود.
«آماده باشید كه وقت رفتن است
عقل می گوید بمان و عشق می گوید برو... و این هر دو، عقل و عشق را، خداوند آفریده است تا وجود انسان در حیرت میان عقل و عشق معنا شود».[1]
این فرازی از دست نوشته های سید مرتضی است که برای ماه محّرم تلنگری زیباست که این مقاله یا کتاب با تامل بیشتری خوانده شود.
اما ماه محّرم آغاز سال قمری است که این خود برای شروع یک برنامه عبادی و تربیتی اهمیت دارد. برای شروع هر کاری هم آدابی را تعریف می کنند تا انسان بتواند استفاده بهتری از این دوره یا مدت زمان سپری شده ببرد.
در این مجال برآنم تا مواردی از آداب ورود به احرام به ماه محرم الحرام را ذکر کنم.
1-دوری از شیطان
حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) در دعای حلول ماه محرم می فرمایند:«..فَأَسْأَلُكَ فِيهَا الْعِصْمَةَ مِنَ الشَّيْطَان../ پس از تو دوری از شیطان مرا طلب می کنم.»[2]
قطعا درباره تصمیم شیطان برای اغوا و گمراهی شیطان این کلام خدا را «فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ[ص/82]شيطان، گفت پس به عزت تو سوگند كه همگى را جدا از راه به در مى برم.» شنیده ایم. شیطان هم موجودی است که اگر این قسم را برای انحراف انسان، می خورد این قدرت را هم دارد. اما چرا حضرت برای ورود به این ماه این خواسته را از خداوند دارند؟
کمترین دلیل آن آماده بودن فیض روضه ها و اوج گرفتن بنده های خدا با اشک ریختن بر مصائب اهل بیت است. به همین خاطر امام صادق (علیه السلام) به «مسمع بن عبد الملک» در روایتی زیبا فرمودند:«خدای، اشک تو را مورد رحمت قرار دهد. آگاه باش، تو از آنانی که از دلسوختگان ما به شمار می آیند، و از آنانی که با شادی ما شاد می شوند و با اندوه ما غمگین می گردند. آگاه باش! تو هنگام مرگ، شاهد حضور پدرانم بر بالین خویش خواهی بود.»[3]
2-محزون بودن و کم کردن خنده
در سیره اهل بیت رعایت این ادب ورود به محرم دیده می شد. امام رضا (علیه السلام) می فرماید:«وقتي ماه محرم فرا مي رسيد در پدرم امام کاظم (عليه السلام) آثار شادي ديده نمي شد و همواره غمگين بودند، روز دهم، روز مصيبت و اندوه و گريه او بود و مي فرمود: در اين روز بود که امام حسين (عليه السلام) را به شهادت رساندند.»[4]
3- سیاه پوشی
این یکی از رسوم مردم همه دنیا است که با رنگ سیاه پوشیدن، خود را غمگین و داغدار نشان می دهند. در سیره امام حسن مجتبی (علیه السلام) هم این مورد ذکر شده است. ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه می گوید: «امام حسن (عليه السلام) در سوگ امیرمؤمنان علی (عليه السلام) جامه سیاه پوشید و با همین جامه برای مردم خطبه خواند.»[5]
--------------------------------
پی نوشت:
[1]. مقاله فتح خون، سید مرتضی آوینی.
[2]. إقبال الأعمال( ط- القديمة)، ابن طاووس، على بن موسى، ج2 ص 553، تاريخ وفات مؤلف: 664 ق، ناشر: دار الكتب الإسلاميه، مكان چاپ: تهران، سال چاپ: 1409 ق.
[3]. «..قَالَ رَحِمَ اللَّهُ دَمْعَتَكَ- أَمَا إِنَّكَ مِنَ الَّذِينَ يُعَدُّونَ مِنْ أَهْلِ الْجَزَعِ لَنَا وَ الَّذِينَ يَفْرَحُونَ لِفَرَحِنَا وَ يَحْزَنُونَ لِحُزْنِنَا وَ يَخَافُونَ لِخَوْفِنَا وَ يَأْمَنُونَ إِذَا أَمِنَّا أَمَا إِنَّكَ سَتَرَى عِنْدَ مَوْتِكَ حُضُورَ آبَائِي لَك..» وسائل الشيعة، شيخ حر عاملى، محمد بن حسن،ج14ص 508، تاريخ وفات مؤلف: 1104 ق، ناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام، مكان چاپ: قم، سال چاپ: 1409 ق.
[4]. «ثُمَّ قَالَ ع كَانَ أَبِي ع إِذَا دَخَلَ شَهْرُ الْمُحَرَّمِ- لَا يُرَى ضَاحِكاً وَ كَانَتِ الْكَآبَةُ تَغْلِبُ عَلَيْهِ حَتَّى تَمْضِيَ عَشَرَةُ أَيَّامٍ فَإِذَا كَانَ يَوْمُ الْعَاشِرِ- كَانَ ذَلِكَ الْيَوْمُ يَوْمَ مُصِيبَتِهِ وَ حُزْنِهِ وَ بُكَائِهِ وَ يَقُولُ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِي قُتِلَ فِيهِ الْحُسَيْنُ علیه السلام.» وسائل الشيعة، شيخ حر عاملى، محمد بن حسن،ج24 ص505 ،تاريخ وفات مؤلف: 1104 ق، ناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام، مكان چاپ: قم، سال چاپ: 1409 ق.
[5]. «وكان خرج إلیهم وعلیه ثیاب سود»شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج 16، ص 22 .