چکیده:حضرت حقوق معلم را چنین ذکر می کنند: «حق معلم بر تو تعظيم و احترام مجلس او است و خوب گوش دادن باو و رو كردن بر او و بلند نكردن صدايت را بر او و جواب ندادن سؤالى كه از او سؤال مى شود تا خودش جواب گويد، در حضور او با كسى گفتگو مكن و از كسى غيبت مكن»
یکی از مشکلات اساسی جامعه اسلامی دوری از سبک زندگی اسلامی و دستورات قران و اهل بیت می باشد. جالب است وقتی با خودمان حساب و کتاب می کنیم می بینیم چرا به جایی نرسیدیم و چرا مورد توجه و مقبولیت مردم قرار نگرفتیم. قطعا با این فاصله ای که ما از دستوران دینی و تغییر روش زندگی نباید انتظار پیشرفت ویژه ای داشت.
از جمله موراد قابل ذکر، که دچار این تغییر شده است، روش برخورد با معلم و علم آموزی ما در محضر استاد است. اگر ملاک ما غرب باشد که در آنجا دانش آموز بروی استاد اسلحه می کشد و .. ولی اگر تابع اسلام و عقل هستیم که در ادامه به چند مورد از احترام استاد اشاره می کنم.
امام سجاد (علیه السلام) در رساله حقوق خود، یک سری موارد از حقوق معلم را ذکر می کند که واقعا جایشان در بعضی مدارس ما خالی است. حضرت معلم را «سائس بالعلم» معرفی می کند. مراد از «سائس بالعلم» در کلام ایشان همان معلّم است، چنان چه در كتب لغت، «سائس» مترادف كلمه «قيّم» به معناي برپا دارنده، وادار كننده چيزي است. [1]
حضرت حقوق معلم را چنین ذکر می کنند: «حق معلم بر تو تعظيم و احترام مجلس او است و خوب گوش دادن باو و رو كردن بر او و بلند نكردن صدايت را بر او و جواب ندادن سؤالى كه از او سؤال مى شود تا خودش جواب گويد، در حضور او با كسى گفتگو مكن و از كسى غيبت مكن اگر بد او را گفتند تو از او دفاع كن عيبش را بپوش مناقبش را اظهار كن با دشمنش منشين و با دوستش دشمنى مكن چون چنين كردى فرشتگان خدا گواهت باشند كه باو رو كردى و علم آموختى براى خداى جل اسمه نه براى خاطر مردم». [2]
چند مورد مهم را کمتر دیده در روزگار ما کمرنگ شده را بررسی می کنیم.
1- بلند نکردن صدا در برابر معلم
شاید دانش آموزان مخاطب ما بگویند: ما که در برابر معلم صدا بلند نمی کنیم؟ ولی مسئله شامل کل خنده‌ها و بحث ها و اتفاقاتی است که در برابر استاد پیش میاد است. کلا حرمت نگه داشتن و منع هر نوع بی احترامی در برابر استاد مهم است.
مرحوم آیت الله بروجردی؛ در مسجد بالاسر كنار مرقد مطهر حضرت معصومه (علیها السّلام) تدریس می كردند؛ در یكی از روزها هنگام درس، آقا متوجه شدند كه یكی از شاگردان او به قبر حاج شیخ عبدالكریم حائری تكیه داده است، با تندی به او فرمود: آقا به قبر تكیه نكنید، این بزرگان برای اسلام زحمت كشیده اند، به آنان احترام بگذارید. آیت الله بروجردی برای كتب علمی و دینی، احترام بسیاری قایل بودند و می فرمودند: «در تمام عمرم در اتاقی كه كتب حدیث، حتی دارای یك حدیث باشد نخوابیده ام». [3]
2- حرف نزدن با دیگران در حضور معلم
از شایع ترین بی ادبی ها نزد معلم، همین بحث حرف زدن با دیگران است که متاسفانه برای دانش آموزان و حتی بزرگ سالان (دانشجویان) می باشد. نمی دانم تا کی باید خوبی ها را در فیلم ها ببینیم ولی در واقعیت متفاوت باشیم؟ پس تواضع و فروتنی را کجا باید به کار برد؟
در سیره علما ان چنان خضوعی در برابر استاد ذکر کرده اند که ما از شنیدن آن خجالت می کشیم. آیت اللّه حسن زاده، درباره ی عـلامه الهی قمشه ای می گوید:
«وقتی در جلسه ی درس، کف پایش را بوسیدم و خودش در ابتدا توجه نداشت. بنده در کنارش دو زانو نشسته بودم و ایشان چهار زانو. لذا توفیق بوسیدن کف پایش را یافتم. بعد از بوسیدن کف پایش را یافتم. بعد از بـوسیدنم نـاراحت شد و بـا من مواجه شد و فرمود: آقا چرا این طور می کنی؟
عرض کردم: آقا حق شما بر من بسیار عظیم است، نمی دانم چـه کنم. مگر به این وسیله دلم تشفّی یابد و آرام گیرد و خودم را لایق نـمی بینم کـه دسـت مبارک شما را ببوسم». [4]
3- اگر بد او را گفتند تو از او دفاع كن عيبش را بپوش مناقبش را اظهار كن
معمولا شایع هست که در جمع دانش آموزان یکی از استاد بدش میاید و یکی ازش تعریف می کند. اما باید بدانیم علاوه بر اینکه آبروی مومن اهمیت دارد، (با فرض مسلمان نبودن استاد هم) صرف معلم بودنشان برایمان این حق را ایجاد می کند که از او دفاع کنیم و خوبی هایش را بگوییم.
امیدواریم که با عمل به این دستورات پله های ترقی و رسیدن به کمال را هر چه سریعتر طی کنیم و تحصیل ما مورد قبول خداوند و اهل بیت قرا بگیرد.
----------------------------------------
پی نوشت:
[1]. لسان العرب، ج 6، ص 10، نشر ادب حوزه، قم، 1405 ق.
[2]. «و امّا حقُّ سائسكَ بالعِِلمِ، التّعظيمُ له و التَّوقير لمجلسهِ و حسنُ الاستماع اليه و الاقبالُ عليه و أنْ لا ترفعَ صوتَك و أن لا يُجيب أحداً يسألهُ عن شيءٍ حتّي يكون هو الذي يُجيب و لا تُحدِّثَ في مجلسهِ أحداً و لا تغتابَ عندَهُ احداً و أن ترفَعَ عنه اذا ذُكرَ عندكَ بسوءٍ و أن تستُر عيوبَهُ و تُظهِرَ مناقِبَه و لا تجالِسَ لَهُ عدوّا ًو لا تعادي لَه وليّاً فاذا فَعلتَ ذلك شَهِدَ لك ملائكةُ الله بأنّكَ قصدتَهُ و تَعلَّمتَ علمَهُ للهِ جلَّ اسمُهُ لا للنّاس» تحف العقول، ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تاريخ وفات مؤلف: قرن 4، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر، موضوع: اخلاق، زبان: عربى ،تعداد جلد: 1، ناشر: جامعه مدرسين، مكان چاپ: قم، سال چاپ: 1404 / 1363 ق، ص260.
[3]. پایگاه اطلاع رسانی استاد شیخ حسین انصاریان.
[4]. سایت حوزه نت.