بسم الله الرحمن الرحیم
بحمدالله در همین یکماه اخیر اولین پیوند دست در ایران انجام شد و دست شخصی را به شخص دیگری پیوند زدند و با شروع این نوع عمل جراحی افق های تازه ای در پزشکی کشور باز شد و زمینه برای خدمترسانی به بیماران فراهم آمد.
اما در رابطه با معاد و رستاخیز بدن در روز قیامت شبهه ای مطرح می شود:این عضو پیوند شده در روز قیامت جزء بدن کدامیک از پیوند دهنده و پیوند گیرنده است؟در قیامت با کدامیک از آنها خواهد بود؟
شبهه آکل و ماکول:
يکي از سؤالات و اشکالات معروف در بحث معاد جسماني همان شبهه «آکل و ماکول » است همان چيزي که به نحوي در سئوال طرح شده است. بحث بدين گونه است که گاه اتفاق مي افتد که اجزاي بدن انساني، جزء بدن فرد ديگري مي شود خواه به صورت مستقيم بدين صورت که مثلا در زمان قحطي فردي از گوشت ديگري تغذيه کند و يا به صورت غير مستقيم بدين صورت که بدن انسان به خاک سپرده شود و از آن خاک گياهي برويد و انساني از آن گياه بخورد و يا حيواني آن گياه را خورده و انسان از آن حيوان تغذيه نمايد. و يا به گونه اي که در سئوال طرح شده است دستی از آن دو فرد گردد. به هر حال اجزاي بدن انساني، جزو بدن فرد ديگري مي شود.
حال سئوال اين جاست که در قيامت اين اجزاء به کدام بدن باز مي گردند؟ و جزء کدامين بدن به حساب مي آيند؟ آيا متعلق به بدن اول اند يا متعلق به بدن دوم؟ که در هر صورت يکي از بدن ها به طور کامل در قيامت حاضر نشده است. و نيز اگر يکي کافر و ديگري مومن باشد چگونه خواهد بود؟ (1)
در جواب بايد گفت که: آنچه در روز رستاخيز محشور مي شود، نفس و بدن انسان است بعينه، به گونه اي که اين فرد در جهان ديگر براي آشنایانش به روشني قابل شناسايي است، و هر کسي او را ببيند به آساني مي تواند بگويد اين همان فردي است که در دنيا او را مي شناخته است. چرا که ملاک حقيقت و تشخص انسان نفس اوست و بدن از آن جهت که بدن است، جز به واسطه نفس تشخص نمي يابد .
به ديگر سخن، مي توان گفت صرف نظر از تعلق نفس به بدن، بدن داراي ذات و حقيقت نيست و از تعيّن خاص نيز بر خودار نيست. پس وقتي اجزاء بدن انساني جزو بدن فرد ديگري قرار گرفت به شخصيت انساني او آسيبي نمي رسد و او را در روز محشر با بدني که توسط نفس او تشخص و تعين يافته است محشورمي شود، گر چه اجزاء آن تغيير و تحول يافته باشد.(2)
تقرير ديگر در اين باره چنين است که با توجه به اين که « ماده و انرژي در عالم ثابت است يعني نه از بين مي رود و نه بوجود مي آيد بلکه تنها از صورتي به صورت ديگر در مي آيد». مثلا اگر مايع اند به گاز تبديل مي شوند و يا ممکن است به حرارت و انرژي بدل گردند. و نيز با توجه به اين که هر انساني در طول زندگي اش در اين عالم خاکي بارها و بارها اجزاء و سلول هاي بدنش دگرگون مي شود به طوري که انساني را که 10 سال پيش ديده بوديم، اگر دوباره ببيينيم، خواهيم شناخت، و در صورتي که مجرم باشد مجازاتش مي کنيم و اگر فردي بخشنده و نيکو کار باشد او را مي ستاييم. با توجه به اين نکات، در خواهيم يافت که آنچه در انسان مهم و اصلي است نفس اوست که بدني متناسب با خود را دارد و آن را مي پذيرد و لذا در روز رستاخيز نيز اين نفس آن بدن و اجزاء را با قدرت و فرمان خداوند خواهد داشت، و خللي در امر معاد رخ نخواهد داد.
نکته حائز اهمیت دیگر آنکه ما به معاد جسمانی-روحانی اعتقاد داریم نه معاد جسدانی.یعنی در روز قیامت با این بدن مادّی که مربوط به عالم دنیاست محشور نمی شویم بلکه با بدنی دیگر(مثالی یا عقلی) به استقبال پاداش یا عذاب می رویم و اساسا این بدن مادّی ظرفیت لازم برای پذیرش نعمت و عذاب اخروی را ندارد و در عالم ماده باقی می ماند.(حضور نفس به معیت بدن درهر نشئه ای متناسب با ان نشئه می باشد به طور مثال نفس در نشئه مادی با بدن مادی حضور می یابد ودر نشئه برزخی با بدن برزخی ودر نشئه قیامت با بدن عقلی؛چنانچه در خواب که نوعی نشئه برزخی است ،بالعیان می یابیم که انسان با بدن مثالی دراین نشئه حضور می یابد نه با بدن مادی ودر روایات وارد شده که "خواب برادر مر گ است")(3)
پی نوشت:
1.ر . ک: شرح منظومه، سبزواري، ج 5، ص 345؛ پيام قرآن، مکارم شيرازي، ج 5، ص 340
2.ر . ک: شرح منظومه، سبزواري، ج 5، ص 348
3.پرسمان دانشجویی-معارف
اللهم صل علی محمد و ال محمد و عجل فرجهم
نظرات
سلام
جسارتا اگه امکان داره برام جواب این سولات رو بگذارید
1- ایا از لحاظ شرعی این کار پیوند نزد علماء چه حکمی دارد؟
2- ایا میشود دست زن رو به مرد پیوند زد و برعکس یا هر عضو دیگری؟
3- ایا جزئی از بدن رو هم میشود غسل داد و پاک شود؟
4-
سلام و عرض ادب
بنده چند روز بعد از دریافت سؤال شما پاسخ مبسوطی را درج نمودم لیکن به علت اشکالات فنی سایت که به دلیل تغییر سرور اتفاق افتاد پاسخ بنده منتشر نشد.با عرض پوزش از شما دوباره جواب را درج می کنم:
سؤال 1287. اگر شخصى مبتلا به بيمارى شود و پزشکان از درمان وى نااميد گردند و اعلام نمايند که او بزودى از دنيا خواهد رفت، در اين صورت آيا برداشتن اعضاى حياتى بدن او مثل قلب و کليه و غيره قبل از وفات وى و پيوند آنها به بدن شخص ديگر جايز است؟
جواب: اگر برداشتن اعضاى بدن او منجر به مرگ وى شود حکم قتل او را دارد، و در غير اين صورت اگر با اجازه خود او باشد اشکال ندارد.
سؤال 1288. آيا استفاده از عروق و رگهاى جسد شخص متوفّى براى پيوند به بدن يک فرد بيمار، جايز است؟
جواب: اگر با اذن ميّت در دوران حياتش و يا با اذن اولياى او بعد از مردنش باشد و يا نجات جان نفس محترمى منوط به آن باشد، اشکال ندارد.
سؤال 1289. آيا در قرنيّهاى که از بدن ميّت جدا شده و به بدن انسان ديگرى پيوند زده مىشود و در حالى که اين کار غالباً بدون اجازه اولياء ميّت انجام مىشود، ديه واجب است؟ و بر فرض وجوب، مقدار ديه هر يک از چشم و قرنيّه چهقدر است؟
جواب: برداشتن قرنيّه از بدن ميّت مسلمان حرام است و موجب ديه مىشود که مقدار آن پنجاه دينار است ولى اگر با رضايت و اذن ميّت قبل از مرگش، برداشته شود اشکال ندارد و موجب ديه نيست.
سؤال 1290. يکى از مجروحين جنگ از ناحيه بيضههايش زخمى شده، بهطورى که منجر به قطع آنها گشته است، آيا استفاده از داروهاى هورمونى براى حفظ قدرت جنسى و ظاهر مردانهاش براى او جايز است؟ و اگر تنها راه دستيابى به نتايج مذکور و پيدا کردن قدرت بچهدار شدن، پيوند بيضه فرد ديگرى به او باشد، حکم آن چيست؟
جواب: اگر پيوند بيضه به بدن او ممکن باشد بهطورى که بعد از پيوند و التيام، جزيى از بدن او شود، از جهت طهارت و نجاست اشکال ندارد و همچنين از جهت قدرت بچهدار شدن و الحاق فرزند به او هم مشکلى نيست. استعمال داروهاى هورمونى براى حفظ قدرت جنسى و ظاهر مردانگىاش هم اشکال ندارد.
سؤال 1291. با توجه به اهميّت پيوند کليه براى نجات جان بيماران، پزشکان به فکر افتادهاند که يک بانک کليه ايجاد کنند و اين بدين معنى است که افراد زيادى بهطور اختيارى مبادرت به اهداء يا فروش کليه مىکنند، آيا فروش يا اهداى کليه يا هر عضو ديگرى از بدن بهطور اختيارى جايز است؟ اين عمل هنگام ضرورت چه حکمى دارد؟
جواب: مبادرت مکلّف در هنگام حيات، به فروش يا هديه کردن کليه يا هر عضو ديگرى از بدن خود براى استفاده بيماران از آنها در صورتى که ضرر معتنابه براى او نداشته باشد اشکال ندارد، بلکه در مواردى که نجات جان نفس محترمى متوقف بر آن باشد، اگر هيچگونه حرج يا ضررى براى خود آن شخص نداشته باشد، واجب مىشود.
سؤال 1292. بعضى از افراد دچار ضايعات مغزى غير قابل درمان و برگشت مىشوند که بر اثر آن، همه فعاليتهاى مغزى آنان از بين رفته و به حالت اغماى کامل فرو مىروند و همچنين فاقد تنفس و پاسخ به محرّکات نورى و فيزيکى مىشوند، دراين گونه موارد احتمال بازگشت فعاليتهاى مذکور به وضع طبيعى کاملاً از بين مىرود و ضربان خودکار قلب مريض باقى مىماند که موقّت است و به کمک دستگاه تنفس مصنوعى انجام مىگيرد و اين حالت به مدّت چند ساعت و يا حداکثر چند روز ادامه پيدا مىکند، وضعيت مزبور در علم پزشکى مرگ مغزى ناميده مىشود که باعث فقدان و از دست رفتن هر نوع شعور و احساس و حرکتهاى ارادى مىگردد و از طرفى بيمارانى وجود دارند که نجات جان آنان منوط به استفاده از اعضاى مبتلايان به مرگ مغزى است، بنا بر اين آيا استفاده از اعضاى مبتلا به مرگ براى نجات جان بيماران ديگر جايز است؟
جواب: اگر استفاده از اعضاى بدن بيمارانى که در سؤال توصيف شدهاند براى معالجه بيماران ديگر، باعث تسريع در مرگ و قطع حيات آنان شود جايز نيست، در غير اين صورت اگر عمل مزبور با اذن قبلى وى صورت بگيرد و يا نجات نفس محترمى متوقف بر آن عضو مورد نياز باشد، اشکال ندارد.
(استفتاءاتی از مقام معظم رهبری)
(مسأله 2883) قطع عضو ميت غير مسلمان براي پيوند، حرام نيست و ديه ندارد، لكن اگر پيوند كرد، اشكال واقع مي شود در نجاست آن و ميته بودن آن براي نماز، اگر ميته انساني در نماز اشكال داشته باشد، بنابراين اشكال در ميته مسلمان نيز هست و اشكال نجاست اگر قبل از غسل قطع نمايد نيز هست، لكن ميتوان گفت كه اگر عضو ميت پس از پيوند، حيات پيدا كند، از عضويت ميت مي افتد و به عضويت زنده در مي آيد و نجس و ميته نيست بلكه اگر عضو حيوان نجس العين نيز پيوند شود و زنده به زندگي انسان شود از عضويت حيوان خارج و به عضويت انسان در مي آيد.
(توضیح المسائل امام خمینی)
سؤال: اگر عضوى را از بدن ملحدى به بدن مسلمانى پیوند بزنند آیا پس از عمل پیوند و بعد از آنکه عضو بدن مسلمان شد، آن عضو پاک است؟
پاسخ: عضوى که از بدن زنده جدا مى شود بدون فرق میان مسلمان و غیر مسلمان نجس است و پس از آنکه جزیى از بدن مسلمان و یا کسى که در حکم مسلمان است، گردید و روح درآن حلول کرد محکوم به طهارت و پاکى است.
سؤال: آیا پیوند کلیه خوک به انسان جایز است؟
پاسخ: جایز است.
(استفتاءات از آیت الله سیستانی)
در مورد سؤال دوم هم وقتی پیوند عضو جایز باشد فرقی نمی کند که پیوند اعضای هم جنس به هم جنس باشد یا به غیر هم جنس البته اگر مستلزم حرام دیگری نباشد.
در مورد سؤال سوم هم عرض شد که اگر منظور پیوند عضو کافر یا حیوان نجس به انسان مسلمان است،بعد از پیوند چون این عضو دیگر عضو مسلمان محسوب می شود پاک است و نیازی به طهارت ندارد.
در پایان لطفا سؤالات فقهی خود را در بخش احکام شرعی مطرح بفرمایید:
http://www.jonbeshnet.ir/ahkam
التماس دعا
ممنونم از این همه احساس مسئولیتتون
واقعا خیلی وقته دنبال جائی بودم که به سوالاتم زود جواب داده بشه که به این سایت شما رسیدم
از این که سوالاتم رو اصلا هم بهشون محل نذاشتین بازم ممنون
راستی دوستانم هم دنبال جائی میگشتن که جواب سوالاتشون رو پیدا کنن بهشون همین جا رو معرفی میکنم
واقعا که!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!