عدالت مهدوی

عدالت يعنی قرارگرفتن هر چيزی در جای خود و رسيدن هر کس به حق خود و ضايع نشدن حقوق همه موجودات ذی حقوق.
حكومت عدل و برپايي قسط و داد آرزوی ديرينه انسان های جهان است. تحقق عدالت مأموريت عام همه انبياء و انسان هاي صالح است.
قرآن كريم عدالت را در راس مأموريت پيامبران و پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ قرار داده و مي فرمايد: بگو من مأمور به اجراي عدالت هستم قل امر ربي بالقسط[1] و به همه مؤمنين مي فرمايد: همگي براي استقرار عدالت قيام كنيد.
اهميت عدالت بدين جهت است كه تمامي امور وابسته به اين اصل مهم و حياتي است و لذا پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ مي فرمايد: «بالعدل قامت السماوات و الارض».[2] يعني پايه هاي نظام عالم بر مبناي عدالت استقرار مي يابد اعم از نظام تكوين و نظام تشريع و زندگي اجتماعي انسان ها. امام باقر ـ عليه السلام ـ در تأويل آيه «اعلموا ان الله يحي الارض بعد موتها»[3] مي فرمايد: «يحييها بالقائم فيعدل فيها فيحيي الارض بالعدل بعد موتها بالظلم»[4] خداوند زمین مرده از حاكميت ظلم و جور را، به وسيله ظهور قائم ما و حاكميت عدالت بر جهان، احيا خواهد نمود. بنابراين صلاح و فساد نظام تكوين با نظام تشريع، پيوند دارد و عدالت اساس حيات و بقا و پویایی نظام عالم است؛ مخصوصاً در عرصه زندگي اجتماعي و انساني.
شهيد مطهري می نویسد: «عدالت عبارت است از اين كه استحقاق و حقي كه هر بشري به موجب خلقت خودش و به موجب كار و فعاليتش به دست آورده است، به او داده شود و نقطه مقابل آن ظلم است كه آن چه را كه فرد استحقاق دارد به او ندهد و يا از او بگيرد"[5]. در كلام اميرالمؤمنين ـ عليه السلام ـ نيز آمده است كه «العدل يضع الامور مواضعها»"[6] يعني عدالت، هركاري را در جايگاه مناسب آن قرار مي دهد.
بر اساس روايات متعدد، عدالت از مهمترين اهداف حكومت امام مهدي ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ است.

رابطه عدالت و امام مهدي ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ
حضرت مهدي ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ و شهرت بارز حكومت حضرت مهدوي و ويژگي مهم آن به برپايي عدالت در روي زمين است. به نحوی كه حضرت به اين نام شناخته مي شود و در روايات و ادعيه نيز از حضرت مهدي ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ به عنوان «العدل المشتهر» و يا «العدل المنتظر» ياد شده است؛ نظير آنچه در زيارت حضرت صاحب ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ آمده است «السلام علي القائم المنتظر و العدل المشتهر»[7] و نيز در جاي ديگر آمده است كه «... و اتقرب اليك بالامام العدل المنتظر المهدي»[8] و مشابه آن. اين توضيحات به خاطر اين است كه ميان تحقق عدالت و ظهور حكومت عدل جهاني مهدوي، يك تلازم حتمي وجود دارد كه در هيچ مقطعي از تاريخ اين امر با اين گستردگي و عمق، وجود نداشته است و لذا بشريت در طول تاريخ به انتظار چنين روزي نشسته اند و انبياء گذشته همگي مردم را بدان بشارت داده اند.
امام رضا ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «مهدي كسي است كه هنگام ظهورش زمين و زمان در پرتو حكومت عدل او نوراني مي گردد و هیچ کس بر ديگري ظلم روا نمي دارد».[9]

گستره عدالت در حكومت امام مهدي ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ :
چنانچه در آيات قرآن و روايات آمده است حكومت مهدوي فراگير و جهاني است كه همه قلمروهاي جغرافياي را شامل مي شود. خداوند در سوره نور مي فرمايد: ... يستخلفنهم في الارض[10] يعني دين اسلام در عصر ظهور فراگير خواهد شد. در روايات نيز به طور متواتر نقل شده است كه امام مهدي – عجل الله تعالی فرجه الشریف - جهان را پر از عدل و داد خواهد نمود: «يملأ الارض قسطاً و عدلا كما ملئت ظلماً وجورا»[11]. در برخي روايات آمده است: «يملأ الارض قسطاً و عدلاً و نوراً»[12]؛ يعني او كسي است كه در سايه دولت كريمه او نه تنها زمين از عدل و داد پر خواهد شد بلكه اين عدالت فراگير جهان را با معنويت و نور الهي روشن خواهد كرد. از نظر افراد و اشخاص نيز، عدالت مهدي همه گير و همگاني است حضرت همه افراد جامعه اعم از افراد صالح و نيكوكار و افراد ناصالح، را از عدالت بهره مند خواهد نمود و هيچ قشري در هيچ سطحي، از چتر حمايت عدالت مهدوي، خارج نخواهند بود. «يعدل في خلق الرحمان البر منهم و الفاجر».[13] يعني چون حضرت مهدي مظهر رحمانيت خداوند است، همه افراد جامعه افراد فاجر و فاسق نيز، از سفره عدالت مهدوي بهره مند مي باشند. در روايت ديگر آمده است: «اذا قام القائم العدل، وسع عدله...»؛[14] وقتي كه برپا كننده عدالت قيام كند وسعت عدالت و رحمت او همه افراد نيكوكار و بدكار را شامل مي شود.

پيامدهاي عدالت مهدوي
گرچه دريافت عمومي از كلمه عدالت، بيشتر اقتصادي و قضائي، و امثال آنها است كه بيشتر به داوري قضاوت و كارهاي اجرايي حاكمان، نسبت به امور مردم مربوط است.
اما گستره مفهوم عدالت در حكومت مهدوي وسيع تر از اين مسائل است.
در جامعه مهدوي، عدالت در همه عرصه هاي حيات فردي و اجتماعي، بروز و ظهور دارد و آثار و پيامدهاي مبارك آن در حوزه هاي امنيتي، رفاهي، قضائي، فرهنگي، علمي و غيره آشكار مي باشد. روايات زيادي در اين زمينه وارد شده است كه در اين جا به چند نمونه اشاره مي گردد:
1. امنيت عمومي
در پرتو حكومت عدل امام مهدي- عجلی الله تعالی فرجه الشریف -، جامعه از امنيتي برخوردار مي گردد كه حتي زن جوان بدون هيچ هراسي مسافرت می کند بدون اينکه خطري او را تهديد كند: «لا يهيجها سبع ولاتخافه»[15]؛ يعني از درندگان (خطرات درندگان وحش و يا انسان هاي درنده و دزد) و هجوم آنان نمي ترسند و نگران نيز نمي باشند. در قرآن نيز آمده است: ليبدلنهم من بعد خوفهم امنا[16]
2. رفاه و آسايش عمومي
در عصر حاكميت دولت مهدوي، عموم افراد جامعه از نظر رفاهي تأمين مي شوند به گونه اي كه فقر به کلی برچيده شود. چنان که پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ مي فرمايد: «يتنعم امتي في زمانه نعيما لا يتنعموا مثله قط البر و الفاجر»[17]؛ امت من در زمان ظهور مهدي چنان از نعمت های الهي بهره مند مي شوند كه مانند آن را نديده اند. امام صادق ـ عليه السلام ـ نيز مي فرمايد: «ويسوي بين الناس حتي لاتري محتاجاً الي الزكاة»[18] ؛مهدي چنان ميان مردم عدالت و مساوات را حاكم مي گرداند كه محتاج و فقيري براي اخذ زكات يافت نمي شود؛ مردم همه از الطاف حضرت سيراب مي شوند:«فيعطي شيئا لم يعطه احد قبله»[19]. در زمان استقرار حكومت مهدي هيچ نقطه اي از زمين باقي نمي ماند مگر اينكه آباد مي شود و گنج های نهفته خود را در اختيار بشر قرار مي دهد. در جاي ديگر مي فرمايد: «تجمع اليه اموال الدنيا من بطن الارض و ظهره»[20]؛ همه اموال و ثروت های زيرزميني و روي زميني در اختيار حضرت قرار مي گيرد. همچنين پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ مي فرمايد: «يظهر الله له كنوز الارض و ما فيها»[21]؛ خداوند همه ذخيره هاي زيرزميني و معادن را ظاهر مي نمايد. همه هستی به استقبال حکومت عدالت محور مهدی می رود.
3. رشد علم و فرهنگ
در پرتو نظام عدل گستر مهدوي، مردم از نظر آگاهي، تربيت و فرهنگ، به رشد فوق العاده دست مي يابند. امام باقر ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «اذا قام قائمنا وضع يده علي رئوس العباد فجمع به عقولهم واكمل به احلامهم؛[22] وقتي قائم ما ظهور كند در سايه عنايت او افكار و انديشه ها به حدی از رشد و كمال مي رسد که منزلت امام را دريابند».

پی نوشت :
[1] . سوره اعراف، آیه 29.
[2] . مطهري، مرتضي، سيري در سيره ائمه اطهار- علیهم السلام،، قم، انتشارات صدرا، ص259.
[3] . سوره مائده ، آیه 8.
[4] . فيض كاشاني، محسن، تفسير الصافی، قم، مؤسسه الهادي، چاپ دوم، 1416ق، ج5، ص106.
[5] . سوره حديد ، آیه 17.
[6] . صافي گلپايگاني، لطف الله، منتخب الاثر في الامام الثاني عشر – علیه السلام -، قم، نشر زائر، ص478، ح1.
[7] . قمي، عباس، مفاتيح الجنان، ترجمه موسوي دامغاني، تهران، انتشارات فيض كاشاني، چاپ پنجم، 1376ش، ص871.
[8] . مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسه الوفاء، چاپ دوم، 1403ق، ج92، ص1983-2737.
[9] . همان، ج52، ص224.
[10] . سوره نور ، آیه 55.
[11] . مجلسی، پیشین، ج52، ص339.
[12] . طبرسي، احمد بن علی، الاحتجاج، ج2، ص290.
[13] . مجلسی، پیشین، ج51، ص29.
[14] . مجلسی، همان، ج27، ص90.
[15] . صدوق، محمد بن علی،الخصال، تحقيق غفاري، علي اكبر ، قم، موسسه نشر اسلامی، ص626.
[16] . سوره نور،آیه 55.
[17] . مجلسی، پیشین، ج51، ص88.
[18] . همان، ج52، ص390.
[19] . صدوق، محمد بن علی، كمال الدين و تمام النعمه، تحقق غفاري، علي اكبر ، قم، موسسه انتشارات اسلامي وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1405ق، ص331.
[20] . صدوق، محمد بن علی، علل الشرايع، قم، مكتبه الحيدريه، 1386ق، ج1، ص161.
[21] . صدوق، كمال الدين و تمام النعمه، ص394.
[22] . مجلسی، پیشین، ج52، ص336.

مرکز مطالعات و پاسخ گويي به شبهات