نظرات معین شرافتی

یکی از انحرافات بسیار بزرگ در فهم قرآن، برخورد سلیقه ای با آیات این کتاب آسمانی است. یعنی دیدن و پذیرفتن یک آیه و نادیده گرفتن و نشنیدن آیاتی دیگر. این انحراف در نوع برداشت آن سخنران از این آیه قرآن صورت گرفته تا جایی که به طور کلی مفهوم صحیح آیه را گم کرده است.
آیات دیگر را هم ببینید
خداوند در این آیه فرموده است:« قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ[زمر/۵۳] بگو اى بندگان من كه بر خويشتن زياده‏ روى روا داشته‏ ايد از رحمت‏ خدا نوميد مشويد در حقيقت ‏خدا همه گناهان را مى ‏آمرزد كه او خود آمرزنده مهربان است.» اگر کسی آیات دیگر قرآن را نبیند و حرفهای خودش را به کلام الهی نسبت دهد؛ دچار همان انحراف بزرگ شده است. مثلاً در آیه ای دیگر خداوند فرموده است:« إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا[نساء/۱۱۶]خداوند اين را كه به او شرك آورده شود نمى ‏آمرزد و فروتر از آن را بر هر كه بخواهد مى ‏بخشايد و هر كس به خدا شرك ورزد قطعا دچار گمراهى دور و درازى شده است.» در این آیه خداوند از دو مطلب پرده بر داشته است؛ اول اینکه شرک نابخشودنی است و دوم اینکه بخشش الهی شامل کسانی می شود که خداوند اراده کند و این اراده هم به گزافه نبوده و براساس حکمت است.
بخشش بر اساس حکمت
همه کارهای الی حکیمانه است. اگر عذاب می کند از روی حکمت و اگر می بخشد از روی حکمت. اینکه کسی خیال کند خداوند به صورت به اصطلاح فله ای همگان را مورد عفو خویش قرار می دهد؛ نسبتی بی جا به خداوند و مخالف حکمت اوست. این حکمت الهی در بخشش نیز رابطه مهم و مستحکمی با توبه و پشیمانی خود فرد دارد. زیرا معنا ندارد که خداوند افرادی را که از گناهان خود پشیمان نشدند و تا آخرین لحظه در دنیا غرق فساد و تباهی بودند را ببخشد و در بهشتبرین خویش جا دهد. از این رو در قرآن کریم آمده است:« وَالَّذِينَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَمَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَى مَا فَعَلُوا وَهُمْ يَعْلَمُونَ أُولَئِكَ جَزَاؤُهُمْ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ ...[آل عمران/۱۳۵و۱۳۶] و آنان كه چون كار زشتى كنند يا بر خود ستم روا دارند خدا را به ياد مى ‏آورند و براى گناهانشان آمرزش مى‏ خواهند و چه كسى جز خدا گناهان را مى ‏آمرزد و بر آنچه مرتكب شده‏ اند با آنكه مى‏ دانند [كه گناه است] پافشارى نمى كنند. آنان پاداششان آمرزشى از جانب پروردگارشان است که...»
در این دو آیه مغفرت الهی شامل افرادی شده که به خاطر گناهانشان توبه و استغفار کرده و البته بر آن گناهان دیگر اصرار نمی ورزند. این افراد هستند که در زمره بخشیده شدگان در آیه مورد بحث قرار می گیرند. این همان حکمت الهی است.
لطفاً آیه بعدی را هم بخوانید
عجیب اینجاست که افراد آیه ۵۳ زمر را خوانده و سلیقه ای با آن برخورد کردند و حتی آیه بعدی یعنی آیه ۵۴ این سوره مبارکه را نخوانده و نادیده گرفته اند. خداوند در آن آیه منظور خویش را از آیه ۵۳ بیان فرموده است. ما هر دو آیه را در کنار هم آورده و ترجمه پیوسته آن را بیان می کنیم: :«قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ وَ أَنِيبُوا إِلَى رَبِّكُمْ وَأَسْلِمُوا لَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ الْعَذَابُ ثُمَّ لَا تُنْصَرُونَ [زمر/۵۳و۵۴] بگو اى بندگان من كه بر خويشتن زياده‏ روى روا داشته‏ ايد از رحمت‏ خدا نوميد مشويد در حقيقت ‏خدا همه گناهان را مى ‏آمرزد كه او خود آمرزنده مهربان است. و پيش از آنكه شما را عذاب در رسد و ديگر يارى نشويد به سوى پروردگارتان بازگرديد و تسليم او شويد .» در آیه ۵۴ بلافاصله از وعده بخشش و رحمت همگانی خداوند، بحث انابه مطرح شده و با فعل امر" أَنِيبُوا" شرط توبه و بازگشت و پشیمانی از گناه برای آن بهره مندی مطرح گشته است. چرا که در ترجمه انابه گفته اند:«الإِنابةُ: الرجوعُ إِلى اللّه بالتَّوبة؛ انابه: بازگشت به سوی خداوند به وسیله توبه است.»[لسان العرب، ج۱، ص۷۷۵]
یک ادعای گزاف
اینکه کسی اعا کند که هیچکس در جهنم تا ابد باقی نخواهد ماند؛ ادعایی گزاف و دروغ بستن به خداوند و نایده گرفتن آیات قرآن است. قرآن کریم نتیجه برخی از گناهان را خلود یا جاودانگی در عذاب جهنم عنوان کرده و به روشنی کفار و مشرکان، اهل ارتداد، دوستان کفار، منافقان، مجرمان، مرتدین و رباخواران را اهل آتش و عذاب ابدی معرفی کرده است و حتی درباره افرادی که اعمال صالح اندکی دارند؛ آمده:«وَ مَنْ خَفَّتْ مَوازینُهُ فَأُولئِکَ الَّذینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فی‏ جَهَنَّمَ خالِدُون[مؤمنون/۱۰۳]  و آنان که ترازویشان سبک باشد، به خود زیان رسانیده‌‏‌اند و در جهنم، جاوید ماندگانند.» یا آمده است:« إِنَّ الْمُجْرِمینَ فی‏ عَذابِ جَهَنَّمَ خالِدُونَ[زحرف/۷۴]  مجرمان در عذاب دوزخ جاودانه مى‌‏مانند.» جالب است بدانید که درباره این گروه از افراد حتی استغفار و طلب بخشش از طرف پیامبر هم بی فایده بوده و در سرنوشت شوم آنها تغییری نمی دهد؛ همچنانکه در قرآن کریم می خوانیم:« اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لَا تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِنْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً فَلَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ[توبه/۸۰] چه براى آنان آمرزش بخواهى يا برايشان آمرزش نخواهى [يكسان است‏ حتى] اگر هفتاد بار برايشان آمرزش طلب كنى هرگز خدا آنان را نخواهد آمرزيد چرا كه آنان به خدا و فرستاده‏ اش كفر ورزيدند و خدا گروه فاسقان را هدايت نمى ‏كند.»
نتیجه گیری
آیه ۵۳ سوره زمر یک امیدبخشی همگانی را مطرح کرده تا همگان بدانند که تا هنگامی که در دنیا هستند و نفس می کشند نباید از رحمت خدا نا امید شوند؛ پس می بایست به کم آیه بعدی یعن آیه ۵۴ سوره زمر توبه واقعی و حقیقی کرده و به سوی خداوند بازگردند که در این صورت رحمت و بخشش حکیمانه الهی شامل حالشان می شود.
آیات بسیاری از قرآن کریم نتیجه برخی از گناهان و البته ثمره عدم توبه و پشیمان نشدن جرم و فسق را جهنم و عذاب همیشگی عنوان کرده که به روشنی می توان این آیات را هم در قرآن دید.