مطالب دوستان نیک رو

با عرض سلام وادب خدمت شما: سوال اول: آیا مومن از تجزیه جسم مادی خود مطلع می‌شود؟ می‌دانید که جسم میت در آخرت جسم مثالی و برزخی است و انسان در قبر با جسم مادی خود قطع ارتباط می‌کند و ثواب و عقاب بر همان جسم برزخی صورت می‌گیرد. همچنین انسان در قبر و در کنار جسم مادی خود نمی‌ماند؛ بلکه قبرش یا دریچه‌ای به‌سوی بهشت برزخی است و یا تونلی به‌سوی جهنم برزخی. البته به اعتقاد برخی از بزرگان بعضی از ارواح به جهت عظمتی که دارند، ارتباط خود را با جسم مادی حفظ کرده و همین سبب می‌شود تا جسمشان در قبر سالم بماند. [رک، علامه طهرانی، معاد شناسی]. اما اینکه سایر انسان‌ها از انحلال جسم مادی خود در قبر مطلع هستند یا نه، شاهدی که بر آن دلالت داشته باشد، ندیدیم. سوال دوم: آیا وقتی دیگران به قبر انسان می‌آیند متوجه حضور آنها می‌شوند؟ بله متوجه حضورشان می‌شوند. امیرالمومنین علیه‌السلام فرمودند: «زُورُوا مَوْتَاكُمْ فَإِنَّهُمْ يَفْرَحُونَ بِزِيَارَتِكُم‏»؛ «امواتتان را زیارت کنید؛ زیرا آنها از زیارت شما خوشحال می‌شوند». [کافی، اسلامیه، ج3، ص230] اسحاق بن عمار نقل می‌کند: «قُلْتُ لَهُ الْمُؤْمِنُ يَعْلَمُ بِمَنْ يَزُورُ قَبْرَهُ قَالَ نَعَمْ وَ لَا يَزَالُ مُسْتَأْنِساً بِهِ مَا دَامَ عِنْدَ قَبْرِهِ فَإِذَا قَامَ وَ انْصَرَفَ مِنْ قَبْرِهِ دَخَلَهُ مِنِ انْصِرَافِهِ عَنْ قَبْرِهِ وَحْشَةٌ»؛ «به امام موسی بن جعفر علیه‌السلام عرض کردم: آیا مومن متوجه حضور کسی که به زیارت قبرش رفته، می‌شود؟ حضرت در جوابم فرمودند: بله متوجه می‌شود و تا در آنجا حضور دارد، میت با او انس می‌گیرد. وقتی بلند می‌شود و می‌رود، میت به خاطر رفتنش دچار وحشت می‌شود». [همان، ص228] امام صادق علیه‌السلام درباره زیارت اهل قبور فرمودند: «فِي زِيَارَةِ الْقُبُورِ قَالَ إِنَّهُمْ يَأْنَسُونَ بِكُمْ فَإِذَا غِبْتُمْ عَنْهُمُ اسْتَوْحَشُوا»؛ «[وقتی آنها را زیارت می‌کنید، ایشان با شما انس می‌گیرند، وقتی از کنار قبرشان می‌روید، دچار وحشت می‌شوند». [همان] سوال سوم: آیا اموات از احوالات زندگان از جمله فرزندانشان در دنیا مطلع می‌شوند؟ از مجموع روایات استفاده می‌شود که اشخاص در این زمینه متفاوت هستند. اگر شخص کافر باشد، خانواده‌اش از دو حال خارج نیستند، یا مومند یا اهل معصیت. اگر خانواده‌اش با ایمان بوده و اهل عمل صالح باشند، با دیدن کارهای خوب ایشان به حسرتش افزوده می‌شود و اگر خانواده‌اش اهل معصیت باشند، با دیدن کارهای زشت آنها ناراحت می‌شود و خود این موضوع عذابی برای او خواهد بود. اما اگر شخص مومن باشد، در صورتی که خانواده‌اش اهل معصیت باشند، از کارهای زشت ایشان با خبر نمی‌شود و اگر اهل عمل صالح باشند، از کارهای خوبشان مطلع شده و خوشحال می‌شود. امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَيَزُورُ أَهْلَهُ فَيَرَى مَا يُحِبُّ وَ يُسْتَرُ عَنْهُ مَا يَكْرَهُ وَ إِنَّ الْكَافِرَ لَيَزُورُ أَهْلَهُ فَيَرَى مَا يَكْرَهُ وَ يُسْتَرُ عَنْهُ مَا يُحِبُّ»؛ «مومن خانواده‌اش را زیارت می‌کند؛ پس آنچه را که دوست دارد، می‌بیند و آنچه [از اعمال ایشان] را که نمی‌پسندد، از او پوشیده می‌شود؛ ولی کافر خانواده‌اش را زیارت می‌کند، پس آنچه را که نمی‌پسندد، می‌بیند؛ ولی آنچه را که دوست می‌دارد، از ایشان مشاهده نمی‌کند».[کافی، اسلامیه، ج3، ص230] بر این اساس، دیدن باطن اشخاص هم وابسته به جایگاه میت است؛ اگر میت شخص بدی باشد، ممکن است دیدن باطن بد اشخاص، موجب محزون شدن او شود و به همین جهت باطن آنها را ببیند؛ اما اگر شخص خوبی باشد، تنها باطن خوب اشخاص به او نشان داده می‌شود. البته این را هم باید بدانید که خداوند ستار است و هرکس را که به اسم ستار او پناهنده شده باشد، از همه حتی از اولیاءش می‌پوشاند. بر فرض که میتی خاص به جهاتی باطن برخی را ببیند، هرگز توانائی دیدن باطن اشخاصی که خود را با درخواست از حضرت حق در ذیل اسم ستار او قرار داده‌اند، نخواهد داشت.

با عرض سلام و ادب خدمت شما: همان‌گونه که از خود تعبیر هم مشخص است، آن حقیقتی که در درون حضرت نهفته، سر و رازی پنهانی است که از نگاه و علم سایرین مخفی مانده است و اگر آن حقیقت بر دیگران روشن بود، دیگر نمی‌شد آن را «سِرّ» نامید. البته برخی احتمالاتی را در اینکه حقیقت این سر چیست، بیان کرده‌اند؛ ولی در حد همان حدس و گمان است، نه بیش از آن. به برخی از آن احتمالات اشاره می‌نماییم: 1.  امام مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف. بسیاری از افرادی که درصدد تعیین مصداق برای سرّ به ودیعت گذاشته در حضرت زهرا (سلام الله علیها) برآمده‎اند، مراد از آن را حضرت بقیه الله الاعظم (اروحنا فداه) می‌دانند. 2. حضرت محسن (علیه السلام) برخی بر این باورند که حضرت محسن (علیه‌السلام) که پیش از ولادت در اثر صدمات و لطمات به حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) سقط شد، سر مستودع الهی در وجود مبارک آن حضرت (سلام‌الله‌علیها) است. 3. ظهور امامت و ولایت از نسل حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)؛ روایات متعددی دال بر این است که امامت از نسل حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) است. 4. امر ائمه اطهار علیهم‌السلام در روایات آمده است: «إن أمرنا سّر مستتر و سّر لا یفید إلا سّر و سّر على سّر مقنع بسّر»؛ «امر ما سری پوشیده است و سری که نتیجه‌ای جز سر ندارد و سری که بر روی سر قرار دارد و سری که به‌واسطه سر پوشیده شده است». [بحارالأنوار، ج 2، ص 71] توضیح اینکه امر ائمه علیهم‌السلام، همان سرّ خداوند متعال است که در وجود حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها به ودیعت گذاشته شده است.    احتمالات دیگری نیز وجود دارد که حجه‌الاسلام سید اصغر سعادت میر قدیم در مقاله‌ای آن را مفصلا جمع‌آوری نموده‌اند.[http://nasimemarefat.parsiblog.com/Posts/3292/]

با عرض سلام وادب خدمت شما برای دریافت پاسخ این سوال لازم است تا به چند نکته توجه نمایید: 1. پدر و مادر درواقع واسطه‌ای برای رساندن نعمت خداوند به فرزندان هستند. قراردادن محبت فرزندان در دل والدین و محبت والدین در دل فرزندان هم برای آن است که ایشان این وساطت در نعمت‌های الهی را به‌خوبی انجام دهند. بنابراین نگاه ما به پدر و مادر باید نگاه به نوعی وسیله و واسطه باشد که خداوند تا هر زمان که مصلحت باشد، نعمت خود را از طریق آن به بنده‌اش می‌رساند و هرگاه مصلحت نداند، نعمت خود را از طریق واسطه‌ها و اسباب دیگر به بندگانش می‌رساند. 2. دنیا و تمام آنچه در آن است، عاریه و امانت است. ما به دنیا نیامده‌ایم تا در آن بمانیم. ما در اینجا مسافریم و چند صباحی را می‌مانیم، آنگاه به وطن اصلی خود منتقل می‌شویم. تمام نعمت‌های دنیا هم به‌عنوان عاریه و امانت در اختیار ماست و روزی همه آنها از ما گرفته می‌شود. خداوند هیچ نعمتی را در این دنیا به‌عنوان نعمت همیشگی به انسان نداده است تا گرفتنش ظلم به او باشد. نعمت پدر و مادر و فرزندان نیز از این قاعده مستثنی نیست. بنابر اینکه مصلحت چه اقتضایی داشته باشد، خداوند نعمت‌های زائل شدنی دنیا را کم‌کم از ما می‌گیرد تا به آن وابسته نشویم و در آخر کار هم خودمان را به وطن اصلیمان منتقل می‌نماید. 3. دنیا محلی برای امتحان و آزمایش است. کسی به دنیا نیامده تا به خوشی پرداخته و فکر بقاء ابدی را در سر بپروراند. چند صباحی به دنیا آمده‌ایم تا امتحان پس داده و عیار ایمانمان را نشان دهیم. خداوند برای آنکه تعلقات ما را کم کرده و ایمانمان را بسنجد، برخی از نعمت‌های عاریه‌ای خود را به مرور زمان از ما می‌گیرد. پدر و مادر از جمله این نعمت‌ها هستند که از برخی بندگان گرفته می‌شوند تا ضمن پس دادن امتحان و آزمایش شدن، از تعلقات خود فاصله بگیرند. 4. خداوند گاهی نعمتی را می‌گیرد؛ اما ده‌ها برابرش را به‌نحوی دیگر جبران می‌کند. چه بسیارند افرادی که در سنین کودکی از نعمت پدر و مادر یا یکی از آنها محروم شده‌اند؛ ولی در بزرگسالی به درجات بالایی رسیده‌اند. در اطراف خود نگاه کنید، وجود این افراد کم نیست.

با عرض سلام و ادب خدمت شما پاسخ به سوال اول: این سوال عیناً درباره جریان حضرت موسی و رفتن ایشان به کوه طور نیز صادق است؛ چراکه خداوند به حضرت موسی فرموده بود سی روز و ایشان هم به قومش گفته بود که پس از سی روز بر می‌گردم؛ اما خداوند ده روز بر آن افزود و جریان گوساله‌‌‎پرستی قومش به وقوع پیوست. در ذیل آن آیه شریفه روایتی از امام باقر علیه‌السلام نقل شده که فرمودند: «كان في العلم و التقدير ثلاثين ليلة، ثم بدا لله فزاد عشرا»؛ «در علم [غیر قطعی الهی] و تقدیر، سی شب معین شده بود؛ سپس بدا حاصل شده و خداوند ده روز برآن افزود». [تفسیر عیاشی، ج1، ص44] از روایت معلوم می‌شود که همان مساله بدا مطرح بوده است. لکن برای آنکه مطلب برای شما روشن‌تر شود ابتدا لازم است به تحلیل مساله بدا بپردازیم. می‌دانید آنچه به‌عنوان تقدیر دنیا و مردم مقرر شده، در دو مقام ثبت است: 1. لوح محفوظ 2. لوح محو و اثبات لوح محفوظ همان علم قطعی الهی است که تغییری در آن وجود ندارد. لوح محو و اثبات علم غیر قطعی است که ممکن است دستخوش تغییر قرار گیرد. آنچه از حقایق آینده و تقدیرات به انبیاء الهی و به‌واسطه ایشان به مردم ابلاغ می‌شود، مربوط به لوح محو و اثبات است. حقایق و تقدیرات در لوح محو و اثبات به‌صورت مشروط ثبت هستند. مثلاً فرض کنید در لوح محو و اثبات تقدیر شده فلانی امسال بمیرد، البته مشروط بر آنکه صله رحم نکرده باشد؛ یا تقدیر شده فلانی امسال دچار بلا شود، البته مشروط به اینکه دعا برای دفع آن نکرده باشد؛ یا تقدیر شده فلانی امسال به کربلا برود، البته مشروط بر اینکه فلان گناهان را انجام ندهد. همین حقایق در لوح محفوظ به‌صورت قطعی ثبت شده است. در آنجا مشخص است که بالاخره شخص صدقه می‌دهد یا نمی‌دهد، دعا می‌کند یا نمی‌کند، مرتکب گناهان می‌شود یا نمی‌شود و ... . فایده وجود این لوح محو و اثبات، ایجاد خوف و رجا و امتحان بندگان است. یعنی من اگر کربلا رفتنم را قطعی بدانم، دیگر برای ترک گناه تلاشی نمی‌کنم یا اگر مرگم را قطعی بدانم، دیگر برای دفع آن دعا نکرده و صدقه نمی‌دهم؛ یا اگر از علم قطعی الهی به بنی‌اسرائیل گفته شود که موسی چهل روز به میقات می‌رود، دیگر امتحان کردن آنها ممکن نخواهد بود، پس به ایشان گفته می‌شود مقدر شده که موسی سی روز به میقات برود. این تقدیر در لوح محو و اثبات نیز وجود دارد و دروغی هم گفته نشده؛ اما در آنجا مشروط است مثلا به اینکه اگر بنی‌اسرائیل دچار فلان خطاها نشوند، موسی سی روز در میقات خواهد بود، اگرچه در علم قطعی الهی و لوح محفوظ معلوم است که آنها دچار آن گناهان خواهند شد و موسی نیز چهل روز در میقات با پروردگار خویش خواهد ماند. درباره جریان حضرت نوح هم مساله همین است. خداوند در ابتدا به نوح پیامبر فرمود من تا اتمام حجت بر بندگانم نکنم، آنان را از میان نخواهم برد، سپس به او وحی کرد که هرگاه دانه‌ها نخل شوند، ایشان را نابود خواهم کرد و نوح هم این مطلب را به قومش ابلاغ نمود. اما فرض کنید در لوح محو و اثبات این موضوع مشروط به آن شده باشد که در صورتی عذاب بر آنها نازل خواهد شد که حجت بر همه آنها تمام شده باشد. اعلام خبر این چنینی از لوح محو و اثبات سبب می‌شود تا قوم نوح در ورطه امتحان قرار گرفته و منافقین آنها از مومنینشان جدا گردند. درنتیجه علت تخلف در این امور، بدا است. بدا هم به لوح و محو و اثبات و مقام علم غیر قطعی و مشروط خداوند مربوط می‌شود. وجود آن هم به‌جهت حکمت‌هایی است که در آن وجود دارد. حکمت‌هایی مانند ایجاد حالت خوف و رجا و امتحان بندگان الهی. پاسخ به سوال دوم: در پاسخ به این سوال تفسیر نمونه این‌گونه توضیح داده است: حضرت سلیمان در واقع از خداوند يک نوع حكومت مى‌‏خواست كه توأم با معجزات ويژه‌‏اى بوده باشد و حكومت او را از ساير حكومت‌ها مشخص كند، زيرا مى‌‏دانيم هر پيامبرى معجزه مخصوص به خود داشته است. موسى علیه‌السلام معجزه عصا و يد بيضا داشت، آتش براى ابراهيم سرد و خاموش شد، معجزه صالح ناقه مخصوص او بود و معجزه پيامبر اسلام قرآن مجيد بود. سليمان نيز حكومتى داشت آميخته با اعجازهاى‏ الهى، حكومت بر بادها و شياطين، با ويژگي‌هاى بسيار ديگر. اين براى پيامبران عيب و نقصى محسوب نمى‌‏شود كه براى خود تقاضاى معجزه ويژه‌‏اى كنند تا وضع آنها را كاملا مشخص كند، بنابراين هيچ مانعى ندارد كه ديگران حكومت‌هاى وسيعتر و گسترده‌‏تر از سليمان پيدا كنند، اما ويژگي‌هاى آن را نخواهند داشت. شاهد اين سخن آيات بعد از اين آيه است كه در حقيقت اجابت اين درخواست سليمان را منعكس ساخته و سخن از تسخير باد و شياطين مى‌‏گويد و مى‌‏دانيم اين موضوع از ويژگي‌هاى حكومت سليمان بود. از اينجا پاسخ سؤال دیگر كه مى‌‏گويد: طبق عقيده ما مسلمانان حكومت مهدى (ارواحنا فداه) حكومتى است جهانى و مسلما گسترده‌‏تر از حكومت سليمان، روشن مى‌‏شود؛ زيرا با تمام وسعتى كه حكومت حضرت مهدى علیه‌السلام دارد و با همه امتيازاتى كه آن را از ساير حكومت‌ها مشخص مى‌‏كند، از نظر ويژگي‌ها و خصوصيات با حكومت سليمان متفاوت است و اين حكومت سليمان مخصوص خودش بوده است. خلاصه اينكه سخن از كم و زياد و افزون‌‏طلبى و انحصارجويى نيست، سخن از اين است كه كمال نبوت در اين است كه از نظر معجزات ويژگي‌هايى داشته باشد كه آن را از نبوت انبياى ديگر مشخص كند و سليمان طالب اين بود. [تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، ج19، ص282]