- سوال از سازنده، بهترین راه برای شناخت از قابلیتهای، یک شی است و شناخت انسان از طریق خداوند که خالق انسان است، بهترین راه برای شناخت می‌باشد. با توجه به دستورات الهی در مورد زنان، استقلال در مسائل مالی و فعالیتهای اجتماعی برای زنان، خلاف محدودیت برای آنان است.
یکی از مهمترین مباحث در حوزه‌ی علوم انسانی، بحث انسان شناسی است که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، انسان شناسی در هر مكتب و تفکری، بر مبنای هستی شناسی آن مكتب، شكل می گیرد، بدین جهت كه هستی شناسی به نوبه خود وابسته به جهان بینی است و در جهان بینی روشن می شود كه در نظام هستی یك موجود تام و کامل به نام خدا هست و ما بقی از او هستند، «یا أَیهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَی اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِی الْحَمیدُ [فاطر/15] ای مردم شما همگی نیازمند به خدائید تنها خداوند است که بی نیاز و شایسته هر گونه حمد و ستایش است!»
پس هستی انسان بواسطه‌ی آفرینش خداوند بوده و شناخت این موجود آفریده شده نیز با معرفت حق به دست می‌آید، همان گونه كه انسان در اصل هستی به خداوند نیازمند است، در معرفت نفس، هم چنین است و بهترین راه برای اینكه انسان خود را بشناسد، این است كه ببیند خداوند كه خالق اوست او را چگونه معرفی كرده است و چه خصوصیاتی در او نهاده است که بعضی تکالیف را برای او بیان می دارد.
همچنین توجه به این نکته ضروری است که احکام فقهی و اصول اخلاقی در اسلام، مکمل یکدیگرند و هیچ‌گونه جدایی و تفرقه‌ای میان آنان نیست.
بر همین اساس نقش و جایگاه زنان که یکی از مهترین مباحث در میان تفکرات مختلف است را از دیدگاه اسلام، در حوزه استقلال زنان و عدم محدودیت آنها، مورد بررسی قرار می دهیم. چون یکی از مباحثی که در اسلام مطرح می‌شود و مورد انتقاد است، محدودیتی که برای زنان در نظر گرفته می شود و با واکاوی در چند حوزه نشان از آزادی آنها داشته، نه محدودیت زنان در دیدگاه اسلامی.
استقلال زنان
الف: حق اشتغال و تمکن مالی زنان
یکی از موارد مبتلابه و مورد توجه، اشتغال زنان در دیدگاه اسلامی است که مورد انتقاد بوده که اسلام برای زنان محدودیت ایجاد کرده است، در حالی که اسلام به زن حق اشتغال و حق مالكیت و تحصیل ثروت داده است و به مرد حق نداده در ثروت متعلّق به زن تصرف كند.
خداوند در سوره نساء به حقوق زنان اشاره می کند و از ظلم در حقوق آنها جلوگیری می‌کند.
«لِلرِّجالِ نَصیبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ وَ لِلنِّساءِ نَصیبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ نَصیباً مَفْرُوضا [نساء/4] از هر چه پدر و مادر و خویشاوندان به ارث مىگذارند، مردان را نصیبى است. و از آنچه پدر و مادر و خویشاوندان به ارث مىگذارند چه اندك و چه بسیار آنان را نیز نصیبى است، نصیبى معین.»
این آیه در حقیقت گامی بزرگ، براى مبارزه با عادات و رسوم غلطى است كه زنان و كودكان را از حق مسلم خود محروم مىساخت و بر اساس این آیه خداوند یک نوع استقلال و تمکن مالی به زنان داده است و می توان مصداق این آیه را برای از بین بردن آداب و رسوم ظالمانه‌ی اعراب دانست. «زیرا اعراب با رسم غلط و ظالمانهاى كه داشتند، زنان و فرزندان خردسال را از حق ارث، محروم مىساختند، آیه روى این قانون غلط خط بطلان كشیده و گفت: مردان سهمى از اموالى كه پدر و مادر و نزدیكان بجاى مىگذارند، دارند و زنان هم سهمى خواه كم باشد یا زیاد. بنابراین هیچ یك حق ندارد كه سهم دیگرى را غصب كند.» [1]
در دیدگاه اسلام، زن، بیكار و بیعار نبوده و وجودى بی‌ثمر ندارد؛ بلکه كار زن از نظر اسلام متعلق به خود اوست. زن اگر مایل باشد، كارى كه در خانه به وى واگذار می‌شود، مجاناً و تبرعاً انجام می‌دهد و اگر نخواهد، مرد حق ندارد او را مجبور كند. حتى در شیر دادن به طفل با اینكه زن اولویت دارد، اولویت او موجب سقوط حق اجرت او نیست، فقط در صورتى كه زن مبلغ بیشترى مطالبه كند، مرد حق دارد طفل را به دایهاى كه اجرت كمترى مىگیرد، بسپارد. [2]
حال با وجود نوع حجابی که اسلام برای زنان بیان می دارد، این اشتغال با مانع رو به رو می شود، چطور می توان بین حجاب و اشتغال را با هم جمع کرد؟
مبناى حجاب در اسلام این است كه لذت‌های‌جنسى، باید به محیط خانوادگى و به همسر مشروع، اختصاص یابد و محیط اجتماع، خالص براى كار و فعالیت باشد و به همین دلیل به زن اجازه نمىدهد كه هنگام خروج از منزل، موجبات تحریك مردان را فراهم كند و به مرد هم اجازه چشم چرانى نمىدهد. چنین حجابى نه تنها نیروى كار زن را فلج نمی‌کند بلكه موجب تقویت نیروى كار اجتماع نیز خواهد شد.
ب: فعالیت های، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی زنان
یکی دیگر از مواردی که اسلام با فعالیتهای واقعى زنان مخالف نیست، فعالیت در حوزه‌های، اجتماعى و سیاسى و فرهنگی است. شواهد تاریخی و روایی بیانگر این است که اسلام مخالف فلج كردن نیروى زن و حبس استعدادهاى او و محروم ساختن او از فعالیتهاى فرهنگى و اجتماعى نیست.
اسلام نه مىگوید كه زن از خانه بیرون نرود و نه منكر حق تحصیل علم و دانش او است و نه فعالیت اقتصادى یا اجتماعى و سیاسى خاصى را براى زن تحریم مىكند.
بر همین اساس از مصادیق مهم در مبارزات سیاسى و تبلیغ فرهنگى، می توان به حضرت زینب(علیهاالسلام)، اشاره داشت که همدوش امام حسین(علیهالسلام) در حماسه بزرگ و تاریخى كربلا حضور فعال و بسیار موثر دارد.
شاید همین که این حوزه از فعالیت زنان بیان شود، شبهه شود که پس چرا زنان برای خارج شدن از خانه باید از مردان اجازه بگیرند؟
باید گفت که صِرف بیرون رفتن زن از خانه یا شركت كردن زن در مجالس و اجتماعات، حرام و ممنوع نیست [3]، چنانكه در مساجد و مجالس مذهبى و پاى منبرها شركت مىكنند. چه كسى گفته كه تحصیل زن، فن و هنرآموزى زن و شكوفایى استعدادهایى كه خداوند در وجود او نهاده، حرام است؟! آنچه كه مهم است دو مسئله است:
1. رعایت پوشش اسلامى به گونه اى كه بیرون رفتن به صورت خودنمایى و تحریك آمیز نباشد.
2. رعایت مصلحت خانوادگى كه ایجاب مى كند، خارج شدن از خانه توأم با جلب رضایت شوهر و مصلحت اندیشى او باشد. این بدان جهت است كه از نظر اسلام، مرد رئیس خانواده است. بنابراین در حدودى كه مرد مصالح خانوادگى را در نظر مى گیرد، حق دارد زن را از كار معینى منع كند. البتّه مرد هم باید در حدود مصالح خانوادگى، نظر بدهد نه بیشتر. [4]
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی نوشت:
[1]. مكارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، دار الكتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374، ج3، ص274.
[2]. سایت اسلام کوئیست.
[3]. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار (نظام حقوق زن در اسلام، مسئله حجاب، پاسخهای استاد، اخلاق جنسی)، انتشارات صدرا، ج19، ص448.
[4]. همان.