فلسفه غسل میت

سوال: فلسفه غسل میت چیست و مرده چه نیازی به پاکی و طهارت دارد؟

پاسخ:
غسل مس میت هم جنبه مادی و ظاهری دارد و هم جنبه معنوی.
جنبه ظاهری بر دو قسم است:
الف) جنبه بهداشتی: میت با غسل دادن از آلودگی‌های جسمانی پاک می‌شود.[1] بدیهی است که مرگ عموما به خاطر برخی امراض و عفونت‌هايی است که در بدن شخص باقی می‌ماند و می‌تواند منشا مفاسد بهداشتی نيز باشد، خصوصا اين‌که بعد از مرگ، سيستم دفاعی بدن از کار می‌افتد و جسد را به منبع ميکروب‌ها و عفونت‌ها تبديل می‌کند که نزدیک شدن به او خطرهاى فراوانى از نظر بهداشتى برای سایر افراد به دنبال دارد، چرا که بعد از مرگ بازماندگان معمولا بدن میت را بوسیده و در بغل می‌گیرند. شستشو با سدر و کافور و آب خالص، از نظر بهداشت ظاهری، نقش ضد عفونی‌کننده جسد و حفظ محيط زيست از ميکروب‌ها و عفونت‌های احتمالی را نيز دارد.

ب) جنبه فقهی: به لحاظ فقهی نیز دلایل مختلفی برای تشریع غسل میت وجود دارد:
1. بسیاری از کسانی که در حال احتضار و خروج روح از بدن هستند، اختیار خود را ندارند و در این هنگام منی از آنها خارج شده و جنب خواهند شد و خروج منی باعث غسل جنابت می‌شود.[2]‌
2. شاید میت پیش از مرگش، غسل جنابت و یا غسل‌های واجب دیگر به گردنش بوده باشد و الان لازم است او را غسل دهند. 
3. غالبا خانواده و آشنایان پس از مرگ، به خاطر مسائل عاطفی بسیار میت را لمس می‌کنند و اگر میت غسل داده نشود، کسانی که میت را لمس می‌کنند، غسل مس میت بر آن‌ها واجب خواهد شد و در آن گیر و دار مصیبت بسا تهیه آب و غسل مس میت به هنگام نماز وجود نداشته باشد، از این‌رو خدا غسل میت را وضع کرد تا میت پاک باشد، تا دیگرانی که می‌خواهند میت را لمس کنند با لمس میت، بر آنان غسل مس میت واجب نشود.

جنبه معنوی: برای جنبه معنوی نیز جهات مختلفی وجود دارد:
1. آنچنانکه در روایات آمده با غسل، میت در مواجهه با ملائک و لقای خداوند تطهیر می‌شود.[3]
2. چون انسان اشرف مخلوقات است باید بین او و دیگر حیوانات فرق باشد، لذا اسلام برای تعظیم و تکریم میت مسلمان، غسل میت را وضع کرده تا احترامی به میت مومن و مسلمان باشد. 
3. از مسلّمات علم فلسفه و کلام و نیز روایات ما این است که بین روح و بدن همواره تاثیر و تاثر متقابل وجود دارد و روح از آن جهت که سال‌ها به این بدن تعلق داشته و اکنون پس از مرگ نیز این علاقه و ارتباط تا حدی باقی است، لذا اعمالی که برای بدن میت انجام می‌شود در روح نیز اثرگذار خواهد بود و روح با غسل میت، سبک خواهد شد.

___________________________
پی‌نوشت
[1]. «عِلَّةُ غُسْلِ الْمَيِّتِ أَنَّهُ يُغَسَّلُ لِأَنَّهُ يُطَهَّرُ- وَ يُنَظَّفُ مِنْ أَدْنَاسِ أَمْرَاضِهِ- وَ مَا أَصَابَهُ مِنْ صُنُوفِ عِلَلِهِ ». علل شرائع، شیخ صدوق محمد بن على ابن بابویه، نشر مؤسسة الاعلمي للمنشورات، بيروت، 1408 ق، ج 1، ص 348، باب 238، ح3.
[2]. علل الشرائع، صدوق، قم، کتاب فروشى داورى، چاپ اول، 1385ش، ج‏1، باب238، ص300، ح4؛ و ص 299، ح2؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، نشر اسلاميه، تهران، بی تا، ج6، ص95؛ «امام رضا(علیه‌السلام): وَ عِلَّةٌ أُخْرَى أَنَّهُ يَخْرُجُ مِنْهُ الْمَنِيُّ الَّذِي مِنْهُ خُلِقَ فَيُجْنِبُ فَيَكُونُ غُسْلُهُ لَهُ». عیون اخبار الرضا(علیه‌السلام)، شیخ صدوق، منشورات جهان، ج2، ص89، متن کتاب.
[3]. «....لِأَنَّهُ يَلْقَى الْمَلَائِكَةَ وَ يُبَاشِرُ أَهْلَ الْآخِرَةِ- فَيُسْتَحَبُّ إِذَا وَرَدَ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ لَقِيَ أَهْلَ الطَّهَارَةِ وَ يُمَاسُّونَهُ وَ يُمَاسُّهُمْ- أَنْ يَكُونَ طَاهِراً نَظِيفاً مُوَجَّهاً بِهِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- لِيُطْلَبَ (وَجْهُهُ وَ لِيُشَفَّعَ) لَهُ». علل الشرایع، موسسه الاعلمی، پیشین، ج1، ص348، باب 238، ح3؛ و حدیث دوم نیز در همین صفحه به همین مضمون آمده است.