- برخی افراد به برکت برخی زمان‌های خاص مانند همین شبهای قدر، تحول اساسی در زندگیشان ایجاد شده و به دنبال آن تمامی ناآرامی‌های روحی‌ای که داشتند، از آنها دور شده است.
در مضامین دینی برای شبهای قدر ویژگی‌های متعددی مطرح شده است و آن را فرصتی برای رسیدن به موفقیت‌های بیشتر معرفی کرده‌اند در همین رابطه با طاهر قلی‌زاده محمدی از کارشناسان امور دینی پرسشهایی مطرح شد که شرح آن در ادامه خواهد آمد:
اهمیت میل به پیشرفت در انسانها و ارتباط آن با شبهای قدر را چگونه می‌توان توصیف کرد؟
دست‌یابی به راه‌های پیشرفت و رسیدن به موفقیت‌های بیشتر، یقینا یکی از امور لذت‌بخش و از دغدغه‌های اساسی تمامی انسانها در طول زمان‌ها به حساب می‌آمده و می‌توان ادعا کرد که مطلوب بودن رسیدن به پیشرفت و تهیه مقدمات آن، نزد انسانها از بدیهیات محسوب می‌شود؛ چنانکه هر فردی با مراجعه به وجود خود اقرار می‌کند که از شنیدن و فهم راه‌کارهایی که سود زیادی برای او به وجود می‌آورد خوشحال خواهد شد.
اینکه دیده می‌شود جلسات و کنفرانسها و سمینارهای متعددی تشکیل می‌شود تا در قالب آن، راه‌های رسیدن به موفقیت و پیشرفت تعلیم داده شود و افراد زیادی با جان و دل و حتی صرف هزینه در آن کلاسها شرکت میکنند همگی نشان دهنده همین حس پیشرفت خواهی و میل به کمال است که در نهاد انسانها وجود دارد، که تمامی انسانها با تنوع دیدگاه‌هایی که دارند در این امر مشترکند که دوست دارند ببینند اگر سرمایه خود را در چه راهی به کار بگیرند، به سود بیشتری خواهند رسید و بر اساس میزان سودی که قرار است به دستشان برسد طبیعتا میزان سعی و تلاش افراد متفاوت خواهد شد.
بر اساس مبانی دینی در طول سال، شب‌هایی اختصاص داده شده که خداوند متعال با عنایتی بیشتر از سایر ایام سال به درخواست‌های بندگان توجه می‌فرماید و زمینه‌ای را در آن زمان‌های خاص فراهم فرموده تا انسان با انجام اعمالی موانع استجابت دعا و در نتیجه دست‌یابی به موفقیت‌ها و آرزوها را در طول سال برای خود فراهم آورد و سختی‌های بسیاری را از پیش‌روی خود بردارد چنانکه رسول خدا(صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند: «مَن أحیی لَیلَةَ القَدرِ حُوِّلَ عَنهُ العَذابُ إلَی السَّنَةِ القابِلَةِ (اقبال الأعمال، ج1، ص186) هر کس شب قدر را احیا بدارد، تا سال آینده عذاب از او بر داشته می‌شود.»
منظور از احیا و عذابی که در روایت بیان شده چیست؟
«احیاء» همانطور که شهید مطهری می‌فرمایند از «زنده کردن» می‌آید که این معنا نقطه‌ی مقابل «اماته» به معنی میراندن است. استاد مطهری در ادامه فرمایش‌شان بیان میکنند: «این کلمه (احیاء) چنین می‌رساند که شب دو حالت دارد: ممکن است شبِ کسی زنده باشد و ممکن است شبِ او مرده باشد. شبِ زنده، آن شبی است که انسان تمام یا لااقل پاسی از آن شب را با یاد خدا و با مناجات و راز و نیاز با ذات پروردگار به سر ببرد، و شب مُرده آن شبی است که انسان تمام آن شب را با غفلت و فراموشی ذات مقدس پروردگار به سر ببرد» پس اگر فردی در شبهای قدر تمام یا قسمتی از شب را بتواند خود را به خداوند نزدیک کند و در یاد خدا باشد اصطلاحا می‌توان به او گفت شب قدر را احیاء گرفته است و روح و روان خود را زنده نگاه داشته، که یقینا درجات افراد و کیفیت بیداری آنها در این مورد، متفاوت است لذا طبیعی می‌باشد که درجات و ثمرات به دست آمده برای انسانها نیز با هم متفاوت باشد که یکی از آن ثمرات، رها شدن از عذابی است که در روایت مورد نظر رسول خدا به آن وعده فرموده است.
اما در مورد این که منظور از «عذاب» و نجات پیدا کردن از آن چیست باید گفت معنای عذاب بر اساس آنچه در کتب لغت آمده هر آن‌چیزی می‌تواند باشد که آرامش را از بین ببرد و این عبارت عذاب در روایت به صورت کلّی آمده پس هم می‌تواند امور مادی و هم امور روحی و هم امور معنوی را شامل شود.
برای امور روحی می‌توانید مثالی بزنید؟
از باب نمونه چه بسا انسان به هر دلیل اسیر استرس‌ها و ناآرامی‌ها باشد؛ استرسی که خودش می‌تواند نتیجه‌ی عدم باور قوی و یا احساس ضعف و تنهایی باشد، حالا تصور بفرمائید فردی در شب قدر و به برکت احیاء و مناجاتی که با خالق هستی خواهد داشت و برکات خاصی که در این شبها در نظر گرفته شده، به یک طمأنینه قلبی برسد، طمأنینه‌ای که اثرش چه بسا بر یک عمر زندگی او تغییرات اساسی ایجاد کند! کمااینکه برخی از این افراد را خود ما می‌شناسیم و در اطرافمان دیدیم که اقرار داشتند به برکت برخی از اعمال عبادی و به برکت برخی از زمان‌های خاص منجمله همین شبهای قدر، تحوّل اساسی در زندگیشان ایجاد شده و تغییراتی در فکر و اعمالشان ایجاد شده که سبب شد مقدماتی فراهم شود تا تمامی ناآرامی‌های روحی‌ای که داشتند از آنها دور شود. نتیجه‌ای که در آیات قرآن نیز به ما یادآوری شده است: «الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ [رعد/ 28] آنها کساني هستند که ايمان آورده‌‌اند، و دلهايشان به ياد خدا مطمئن (و آرام) است؛ آگاه باشيد، تنها با ياد خدا دلها آرامش مي‌‌يابد!»
برای رسیدن به این موفقیت و برطرف شدن عذاب یاد شده، بهترین اعمالی که در شبهای قدر می‌توان انجام داد چیست؟
یکسری از اعمال و ادعیه هست که در کتاب‌های ادعیه و بزرگان بر اساس آنچه در روایات آمده، پیشنهاد داده شده که یقینا آثار خودشان را خواهند داشت و خیلی هم خوب هستند و نباید به راحتی از کنار آنها گذشت؛ منتها برای تشخیص این که بهترین عمل چیست باید به نکات معصومین (علیهم السلام) مراجعه کنیم؛ مشابه همین سوال را امیرالمومنین علی (علیه السلام) از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) پرسیدند با این مضمون که ای رسول خدا برترین اعمال در ماه مبارک چیست؟ حضرت پاسخ فرمودند: «یَا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ [وسائل الشیعه ج10 ص314] ای ابا الحسن! برترین اعمال در این ماه پرهیز از محرمات است»؛ فراموش نکنیم این پاسخ «پرهیز از محرمات» پاسخ یک معصوم به معصوم دیگر است، پس به طریق اولی برای ما انسان‌های معمولی این نکته حیاتی بخش است که بدانیم در تمامی اوقات خصوصا ماه مبارک رمضان به تمامه که شبهای قدر را نیز شامل می‌شود، بهترین اعمال این است که از محرّمات الهی بتوانیم دوری کنیم.
خب در شب قدر از چه عمل حرامی باید دوری کرد؟ شاید فرصت خیلی از گناهان خود به خود برای اکثر افراد در این شبها اصلا فراهم نباشد، اینطور نیست؟!
گناهان دایره عظیمی دارد و خیلی از مصادیق پرهیز از محرمات، در همین شبها هم می‌تواند بروز و ظهور پیدا کند. نباید فراموش کرد که اجتناب از محارم الهی یک بار با عدم انجام گناهی خاص تحقق پیدا می‌کند و یک بار هم با قطع کردن مسیر یک گناه قدیمی تحقق پیدا خواهد کرد! که هر دوی این موارد می‌تواند نمونه‌های متعددی حتی در شبهای قدر داشته باشد؛ مثلا یک بار می‌گوئیم در خود شب قدر مراقب باشیم تا غیبت نکنیم، ریا نکنیم، ظلم نکنیم و... که این یک امر مشخّص و مسلّم است، که این موارد از پرتگاه‌هایی هستند که زمان و مکان نمی‌شناسند و در هر زمانی می‌توانند تحقق پیدا کنند و لزوم اجتناب از آنها که افضل اعمال ماه مبارک هست و توصیه روایت مورد نظر هم می‌تواند باشد محسوب می‌شود؛ اما یک بار هست که دایره را وسیع‌تر کرده و می‌گوئیم اگر حق‌الناسی به گردن‌مان از گذشته مستقر بوده و هر روز و هر ساعت بابت عدم جبران و عدم برگرداندن حقّ به صاحب اصلی‌اش، این حرمت تداوم پیدا می‌کند را بیاییم قطع کنیم و حقّ فرد را برگردانیم! و چه کاری بهتر از این کار! که حتی ممکن است با این اصلاح اسبابی فراهم شود تا موانع استجابت دعاهایی هم که در این شبها داریم برطرف گردد چیزی که امیرالمومنین در دعای کمیل از خداوند تقاضا میکنند که «اَللّـهُمَّ اغْفِرْ لي الذُّنُوبَ الَّتي تَحْبِسُ الدُّعاءَ» که البته این جبران خطاهای گذشته فقط امور مادی را شامل نمی‌شود بلکه حقوق اخلاقی را هم می‌تواند شامل شود؛ از باب نمونه اگر فرد دل والدینش، دل همسر، فرزند و... را شکسته و حقّی از آنان را ضایع کرده در همین شبها بهترین زمان برای قطع این مسیر باطل و عذرخواهی و دلجویی از آنها می‌تواند به حساب آید.
فراموش نکنیم که بسیاری از افراد بودند که از درک شبهای قدر امسال محروم شدند و معلوم نیست ما نیز تا چه زمانی امکان استفاده از این شبها و جبران خطاها را داشته باشیم؛ لذا باید قدر لحظه به لحظه این روزها و شبها را بدانیم.