انقلاب اسلامی از قاعده ریزش ها و رویش ها مستثنی نیست. این انقلاب در چهار دهه ای که از عمرش سپری شده، ریزش ها و رویش های فراوانی را به خود دیده است.
هر انقلاب و فکر نو، افراد و افکاری را به خود جذب می کند و عده ای مخالف را نیز به خود می بیند. جدا از افرادی که از همان ابتدای کار، با طرح و ایده نو به مخالفت می پردازند، از میان طرفداران نیز به مرور زمان افرادی بر طبل ناسازگاری می کوبند و از راه گذشته برمی گردند. مفهوم ریزش در یک انقلاب، در مورد چنین افرادی به کار می رود. تفاوتی هم ندارد که فکر و ایده چه باشد، ریزش امری اجتناب ناپذیر است. در تاریخ صدر اسلام نیز همه، افرادی را می شناسیم که در ابتدا با تمام توان در خدمت رسول خدا صلی الله علیه آله و سلم بودند و بازوان توانمندی در پیشبرد اهداف الهی محسوب می‌شدند اما در میانه راه به دلایل مختلف از صف اسلام اصیل خارج شده و به راه انحراف کشیده شدند. مسأله ریزش تا حدی جدی است که حتی خداوند در قرآن درباره آن فرموده است:
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَ يُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكافِرينَ يُجاهِدُونَ في سَبيلِ اللَّهِ وَ لا يَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ ذلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليم؛[1] اى اهل ايمان! هر كس از شما از دينش برگردد [زيانى به خدا نمى رساند] خدا به زودى گروهى را مى آورد كه آنان را دوست دارد، و آنان هم خدا را دوست دارند؛ در برابر مؤمنانْ فروتنند، و در برابر كافرانْ سرسخت و قدرتمندند، همواره در راه خدا جهاد مى كنند، و از سرزنش هيچ سرزنش كننده اى نمى ترسند. اين فضل خداست كه به هر كس بخواهد مى دهد؛ و خدا بسيار عطاكننده و داناست.»
ریزش کننده ها زیان می بینند!
نکته قابل تأمل این است که این آیه شریفه، در واقع هشداری است به انسان ها که بر عهد و پیمان خود استوار باشند و به خاطر مطامع دنیوی و منافع شخصی از حق روی گردان نشوند. اما اگر چنین اتفاقی افتاد، که قطعاً رخ داده است[2] این انحراف و ارتداد هیچ خللی در مسیر اصلی دیانت ایجاد نخواهد کرد. وجود چنین آیه ای در قرآن به خاطر شفقت و مهربانی خداوند نسبت به بندگان است که دوست ندارد آنها به وادی هلاکت افتند، نه اینکه وجود چنین افرادی، ضرری به خدا و اهل دین رساند.
رویش جوانه های نو در اثر ریزش ها
نه تنها ریزش ها تهدید و خطر نیستند که خود فرصت هستند. سنت خدا و اولیاء الهی این نیست که کسی را از خود برانند و دفع کنند. تا کسی خود مسیرش را از جاده حق جدا نکرده، می تواند در صف دینداران حضور داشته باشد. اما حقیقت آن است که بسیاری لیاقت حضور در جبهه حق را ندارند و حضور آنها فرصت سوزی و مانع پیشرفت به حساب می آید. اما اگر چنین افرادی خود مسیرشان را عوض کنند، فرصت ابراز وجود برای افراد دیگر که از لیاقت و شایستگی برخوردارند، به وجود می آید. آیه شریفه قبل به زیبایی به این نکته اشاره کرده که هرکس از دین خدا برگردد، نتیجه آن شکوفایی انسان هایی لایق و توانمند در اردوگاه دینداری است.
ریزش ها در انقلاب اسلامی
انقلاب اسلامی نیز از قاعده ریزش ها و رویش ها مستثنی نیست. این انقلاب در چهار دهه ای که از عمرش سپری شده، ریزش ها و رویش های فراوانی را به خود دیده است. در مجموع می توان سه نوع ریزش را در جبهه انقلابیون مشاهده نمود:
نخست: افرادی که در واقع دلبسته افکار انقلابی نبودند و ایدئولوژی مستقلی داشتند و تنها در پی عبور از نظام شاهنشاهی بودند و همراهی آنها با تفکر انقلابی، در واقع مصلحتی بوده است.
دوم: ریزش افرادی که نه دلبسته جبهه انقلاب بودند و نه جهان بینی دیگری داشتند و تنها از سر کنجکاوی و هوس تجربه کردن ایده نو به صف انقلابیون پیوسته بودند.
سوم: ریزش اشخاصی که ایدئولوژی و فکر انقلابی را قبول داشتند اما در طی زمان به دلایل گوناگون –که اکنون مجال بررسی آن نیست- از آن تفکر برگشتند و مسیر دیگری را پیمودند. از میان این سه دسته، دو گروه اول را با تسامح باید ریزش به حساب آورد و تنها دسته سوم است که ریزش حقیقی به حساب می آید.
ریزش ها و رویش ها در کلام رهبر انقلاب
رهبر عظیم القدر انقلاب اسلامی نیز در این باره بیانات مهم و مکرری داشته و در موارد متعدد به مسأله ریزش ها و رویش ها اشاره کرده‌اند.[3] نکته مهم در بیانات ایشان این است که برای قضاوت درباره ریزش ها و رویش های انقلاب، باید برآیند آن دو را سنجید و صرف وجود ریزش را معیار ارزیابی قرار نداد. هرچند از نظر ایشان مسأله ریزش نیز مهم است و باید علل آن بررسی شود. ایشان در این باره گفته است:
«ریزش و رویش همه جا هست ... ولی ملاک این است که انسان ببیند غلبه با ریزش ها است، یا غلبه با رویش ها است ... کسی اعتراض نکند که خب بالاخره یک ریزش هایی هم داشتیم؛ بله داشتیم، همه جا هست، همیشه هست؛ ملاک این نیست، ملاک این است که مقایسه کنیم، ببینیم رویش‌ها چگونه است و ریزشها چگونه است.»[4]
پی نوشت
[1] مائده، آیه: 54.
[2] تفسير كنز الدقائق و بحر الغرائب، ج4، ص: 141.
[3] فیش های رویش ها و ریزش های انقلاب اسلامی، رک: https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=1025
[4] رک: https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=1025#81176
هر انقلاب و فکر نو، ریزش ها و رویش هایی دارد. از منظر قرآن کریم ریزش، آسیب هایی در پی دارد همانطور که منافعی نیز دارد. ضرر اصلی ریزش برای خود ریزش کنندگان است اما نفع آن برای عموم جامعه اسلامی است؛ چراکه زمینه ساز رشد و شکوفایی افراد لایق و با انرژی در بدنه جامعه می شود.