وجود حجت الهی در هر زمان امری ضروری است و بعد از پیامبران، ائمه(ع) حجت های الهی بر مخلوقات می باشند.
خداوند از ابتدای آفرینش تا روز قیامت همواره انسان‌های شایسته ای را به عنوان حجت‌های خود بر مردم برگزیده است و انسان‌ها هیچگاه بی نیاز از این حجت‌ها نمی‌شوند. البته حجت‌های الهی همواره ظاهر و آشکار نیستند و چه بسا که در برخی دوره‌ها، بر اساس مصالح و حکمت‌هایی، از دیدگان مردم پنهان شوند. طبق روایات، زمین هیچ گاه خالی از حجت نبوده و نمی تواند بدون حجت باشد. در حدیثی می خوانیم:
«لولا الحجة لَسَاخَتِ الْأَرْضُ بِأَهْلِهَا؛[1] اگر حجت خدا نبود، به قطع زمین، ساکنانش را فرو می‌برد.» حضرت امیر المومنین(ع) به کمیل بن زیاد فرمود: «لَا تَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ قَائِمٍ لِلَّهِ بِحُجَّةٍ إِمَّا ظَاهِراً مَشْهُوراً وَ إِمَّا خَائِفاً مَغْمُوراً لِئَلَّا تَبْطُلَ حُجَجُ اللَّهِ وَ بَيِّنَاتُهُ وَ ... وَ اللَّهِ الْأَقَلُّونَ عَدَداً وَ الْأَعْظَمُونَ عِنْدَ اللَّهِ قَدْراً يَحْفَظُ اللَّهُ بِهِمْ حُجَجَهُ وَ بَيِّنَاتِهِ حَتَّى يُودِعُوهَا نُظَرَاءَهُمْ وَ يَزْرَعُوهَا فِي قُلُوبِ أَشْبَاهِهِمْ؛[2] زمين هيچ گاه از حجّت الهى خالى نيست، كه براى خدا با برهان روشن قيام كند، يا آشكار و شناخته شده، يا بيمناك و پنهان، تا حجّت خدا باطل نشود، و نشانه هايشان از ميان نرود... به خدا سوگند كه تعدادشان اندک ولى نزد خدا مقامشان بزرگ است. خدا به وسيله آنان حجّت ها و نشانه هاى خود را نگاه مى دارد تا به كسانى كه همانندشان هستند بسپارد و در دل هاى آنان بكارد.»
ابن ابی الحدید در شرح سخن امیرالمومنین می گوید: اینکه امیرالمومنین فرمود: زمین هیچ گاه از حجت خدا خالی نمی ماند؛ یعنی زمانه هیچ گاه از کسى که از سوى خداوند متعال بر بندگانش سیطره دارد و نگهبان بر ایشان است، تهى نمى ماند. این سخن می تواند تصریحی بر مذهب شیعه امامیه باشد.[3]
حجیت انبیاء و ائمه بر همه مخلوقات
بنابر آن‌چه در قرآن و در داستان حضرت سلیمان با حیوانات آمده، معلوم می شود حجیت پیامبران و امامان نه تنها بر مردم، بلکه بر جمیع مخلوقات می باشد. همان‌گونه که حضرت سلیمان با حیوانات سخن می گفت و به آنها دستور می داد و حکم صادر می کرد، آنها را مورد مواخذه قرار می‌داد. ایشان با جنیان ارتباط داشت و آنها را به کار می گماشت. اگر از طرف خدا بر آنها حجت نبود، از او فرمانبری نمی کردند.
اهل بیت علیهم السلام سبب در امان ماندن اهل زمین
غایة المرام به نقل از مسند احمد بن حنبل به سند خود از علی (ع) آورده که فرمود: « رسول خدا (ص) فرمود: ستارگان برای اهل آسمان امان هستند. اگر ستارگان از بین بروند، آنها هم از بین می روند و خاندان من برای اهل زمین امان هستند. پس اگر اهل بیت من بروند، اهل زمین هم می روند.»[4] اهل بیت پیامبر(ص) عامل ثبات زمین هستند. به وجود آن ها است که اهل زمین در امان هستند. اگر کسی از اهل بیت بر روی زمین نباشد، اهل زمین نیز از بین می روند. منظور از اهل بیت که حجت های الهی بر مخلوقات می باشند، امامان علیهم السلام هستند.
حجت چه کسانی هستند؟
با توجه به اینکه حجت های خدا عامل ثبات اهل زمین هستند و روایتی که از پیامبر خدا(ص) نقل شد که اهل بیت سبب امان اهل زمین هستند، باید مصادیق حجت الهی را در میان اهل بیت پیامبر(ص) جستجو کرد؛ چراکه غیر اهل بیت پیامبر(ص) دارای چنین مقام والایی نیستند و کسی هم ادعا نکرده است. در این زمینه امام باقر (ع) به قتادة که فقیه اهل بصره بود فرمود:
«إِنَّ اللَّهَ جَلَّ وَ عَزَّ خَلَقَ خَلْقاً مِنْ خَلْقِهِ فَجَعَلَهُمْ حُجَجاً عَلَى خَلْقِهِ فَهُمْ أَوْتَادٌ فِي أَرْضِهِ ... وَ نَحْنُ أُولَئِكَ فَقَالَ لَهُ قَتَادَةُ صَدَقْتَ وَ اللَّه جَعَلَنِيَ اللَّهُ فِدَاكَ؛[3] خداوند گروهى از بندگان خويش را حجت بر خلق خود قرار داده. آنها به امر خدا پايهها و استوانه زمين هستند...و ما آنهائيم. قتاده گفت: راست مىفرمائيد؛ خدا مرا فداى شما كند.» طبق این روایت و روایات دیگر، ائمه هستند که حجت های خدا بین بندگان و بر همه مخلوقات می باشند.
جمع بندی
معلوم شد بین خدا و سائر مخلوقات واسطه هایی وجود داشته و دارند و ایشان حجت خدا بر خلق و مایه امان اهل زمین می باشند. آن هاواسطه فیض الهی هستند و اگر نباشند، زمین اهل خود را از بین می برد. بنابر روایات اهل بیت پیامبر(ص) و ائمه مصادیق حجت خدا بعد از پیامبران می باشند.
پی نوشت
[1] غیبت نعمانی، بخش روایات درباره لزوم حجه در زمین ص ۱۵۵.
[2] شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد، ج18، ص: 351.
[3] همان.
[3] الكافي (ط - الإسلامية)؛ ج6؛ ص 256.
[4] مکیال المکارم فی فوائد دعا للقائم، ج ۱، ص ۱۷۳ به نقل ازبحار ج ۴۴ ص ۲۸۲.
طبق روایات شیعه و سنی، همواره در زمین افرادی وجود دارند که حجت خدا بر مردم هستند. این افراد عامل ثبات زمین می باشند. اگر حجت الهی نباشد، زمین اهل خود را فرو می برد. پیامبران بزرگ حجت های خدا بر روی زمین بوده اند و بعد از پیامبر اسلام نیز حجت های الهی باید وجود داشته باشند. طبق روایات، ائمه حجت های خدا بر روی زمین هستند.